Οκτώ παιδικά ιχνογραφήματα εκτίθενται σε μία ψηφιακή πλατφόρμα ελεύθερης πρόσβασης, αποκαλύπτοντας επώδυνες παιδικές εμπειρίες κακοποίησης, σχολικού εκφοβισμού, πένθους, φόβου και θανάτου στην πρώτη πλήρως προσβάσιμη ψηφιακή έκθεση ζωγραφικής με τίτλο «(Α)ΟΡΑΤΟ ΤΡΑΥΜΑ» που παρουσιάζει η οργάνωση Η MYARTIST. Τα σκίτσα, σε συνδυασμό με τις αφηγήσεις των παιδιών, αποτυπώνουν την κλεμμένη παιδική ηλικία, το βιωμένο τραύμα, τις σκοτεινές πλευρές της ζωής. Καθώς τα σημάδια έρχονται στην επιφάνεια, το αόρατο γίνεται ορατό και σοκάρει. Η έκθεση στοχεύει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με το παιδικό τραύμα και την παροχή βοήθειας για την έγκαιρη αναγνώρισή του από γονείς, εκπαιδευτικούς και φροντίστριες/-στές.
Όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η επικεφαλής του πολιτιστικού οργανισμού, MY ARTIST, Δρ Σοφία Μαστροκούκου, «το παιδικό ιχνογράφημα αναφέρεται στις ζωγραφιές που δημιουργούν παιδιά, κυρίως μικρής ηλικίας. Είναι ένα μέσο με το οποίο εκφράζουν τα συναισθήματα, τις σκέψεις ή τις εμπειρίες τους, με απόλυτα αυθόρμητο τρόπο. Θα λέγαμε ότι είναι ένας δημιουργικός τρόπος επικοινωνίας, τον οποίο επιλέγουν, για να προβάλλουν τον εσωτερικό τους κόσμο, τις ανάγκες και τα ευχάριστα ή δυσάρεστα βιώματά τους. Μέσα από τα σχέδια, τις φιγούρες και την επιλογή των χρωμάτων μπορούμε να κατανοήσουμε πολλά για το συναιθηματικό κόσμο και την προσωπικότητα ενός παιδιού και γι’αυτό, το ιχνογράφημα αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για γονείς και εκπαιδευτικούς. Η ζωγραφιά που θα κάνει ένα παιδί, μπορεί να λειτουργήσει ως τρόπος έκφρασης για μια τραυματική εμπειρία που έχει βιώσει στο οικογενειακό, σχολικό ή ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον. Τότε είναι που οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να αναγνωρίσουν τα προειδοποιητικά σημάδια και να χρησιμοποιήσουν το ιχνογράφημα ως αφορμή για συζήτηση με το ίδιο το παιδί, να το “αγκαλιάσουν” και να του προσφέρουν τη συναισθηματική και ψυχολογική υποστήριξη που έχει ανάγκη».
«Το παιδικό ιχνογράφημα», τονίζει η Σοφία Μαστροκούκου, «μπορεί να αποκαλύψει πολλά για την ψυχολογική κατάσταση ενός παιδιού, καθώς λειτουργεί ως “καθρέφτης” του εσωτερικού του κόσμου. Πολύ συχνά, ένα παιδί, μέσω της ζωγραφιάς του, θέλει να επικοινωνήσει χωρίς λόγια μια τραυματική εμπειρία που είχε στη ζωή του, όπως η κακοποίηση, μια ασθένεια ή η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Ενδεικτικά, τα χρώματα που θα επιλέξει μαρτυρούν το θυμό, τη θλίψη ή την ηρεμία που μπορεί να έχει μέσα του, αλλά τις σχέσεις που έχει με ανθρώπους του περιβάλλοντός του, όπως οι γονείς ή οι συμμαθήτριες/-τές του. Οι μορφές και τα σχήματα που θα δημιουργήσει μπορούν να φανερώσουν τις βαθύτερες ανησυχίες και φοβίες του, την εικόνα που έχει για τον εαυτό του και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται όσα συμβαίνουν γύρω του. Γι’ αυτό, γονείς και εκπαιδευτικοί είναι σημαντικό να ενθαρρύνουν τα παιδιά να δημιουργούν και να ζωγραφίζουν ελεύθερα, να παρατηρούν τα έργα τους χωρίς να κρίνουν και να τα παρακινούν να μοιράζονται τις σκέψεις τους σχετικά με όσα αποτύπωσαν πάνω στο χαρτί».
Σχετικά με το αν σχετίζεται το παιδικό τραύμα με τη νεανική παραβατικότητα, η κ. Μαστροκούκου υπογραμμίζει ότι «οι τραυματικές εμπειρίες που έχει βιώσει ένα παιδί, όπως η κακοποίηση, η παραμέληση, η εγκατάλειψη ή κάποια απώλεια, είναι στοιχεία που επηρεάζουν την προσωπικότητα και την ψυχολογική του ανάπτυξη, οδηγώντας ενδεχομένως σε παραβατική συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Σίγουρα τα βιώματα αυτά μπορούν να προκαλέσουν δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση ενός παιδιού και στη διαχείριση των συναισθημάτων του, με συνέπεια να υιοθετεί επιθετικές συμπεριφορές, όταν έρχεται αντιμέτωπο με δύσκολες καταστάσεις. Συγχρόνως, τα παιδικά τραύματα μπορούν να προκαλέσουν θέματα χαμηλής αυτοεκτίμησης ή αυξημένου άγχους, τα οποία χωρίς την απαραίτητη υποστήριξη από το περιβάλλον, ενδέχεται να οδηγήσουν στην εμφάνιση της παραβατικότητας. Ωστόσο, χρειάζεται να τονίσουμε, ότι δεν εκδηλώνουν παραβατική συμπεριφορά όλα τα παιδιά που έχουν έρθει αντιμέτωπα με κάποιο τραύμα. Η βοήθεια και η έγκαιρη παρέμβαση από ένα υποστηρικτικό οικογενειακό ή ευρύτερο περιβάλλον, καθώς και η παροχή ψυχολογικής καθοδήγησης είναι παράγοντες που μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης μιας παραβατικής συμπεριφοράς».
«Η επιμέλεια αυτής της έκθεσης αναδύθηκε από την επιθυμία να αποτυπωθεί η αυθεντική ποιητικότητα της παιδικής δημιουργικότητας, όπου η τέχνη λειτουργεί ως καθρέφτης του ανείπωτου», σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης, Αλεξάνδρα Νικολοπούλου συνπληρώνοντας:
«Κάθε ιχνογράφημα δεν είναι απλώς μια εικόνα, αλλά μια εκφραστική αποτύπωση των βαθύτερων ψυχικών τοπίων των παιδιών, όπου η αθωότητα συνδιαλέγεται με την υποσυνείδητη γνώση του κόσμου. Μέσα από τεχνικές παρατήρησης και επιμελητική ακρίβεια, η έκθεση επιχειρεί να αναδείξει τη λεπτοφυή ισορροπία μεταξύ της παιδικής αυθορμησίας και της ψυχικής ενδοσκόπησης. Στόχος είναι να προκληθεί μια συναισθηματική, αισθητική και φιλοσοφική αλληλεπίδραση μεταξύ του κοινού και της παιδικής ψυχής, καθιστώντας τα ιχνογραφήματα όχι μόνο έργα τέχνης, αλλά και πύλες σε έναν άγνωστο, συναισθηματικά πολυσύνθετο κόσμο».
Η έκθεση είναι πλήρως προσβάσιμη σε άτομα με αναπηρία. Το κοινό έχει τη δυνατότητα να ξεναγηθεί ψηφιακά στις ζωγραφιές των παιδιών, να διαβάσει, να ακούσει ή και να δει τις σχετικές αφηγήσεις με διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα και στη Διεθνή Νοηματική (International Sign). Για την ανάλυση των ιχνογραφημάτων αναζητήθηκαν γνήσια ουδέτερες και συμπεριληπτικές λύσεις σύμφωνα με τα πρότυπα του Καθολικού Σχεδιασμού για τη Μάθηση (Universal Design for Learning) και τον Οδηγό Χρήσης Ουδέτερης ως προς το Φύλο Γλώσσας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Μπορείτε να δείτε την έκθεση εδώ: https://bit.ly/47BVbV8.
Φ. Δουλγκέρη