Για αυξημένες μεταναστευτικές ροές το 2024 σε σχέση με το 2023 μιλάει στη συνέντευξη του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νίκος Παναγιωτόπουλος, επισημαίνοντας ωστόσο ότι παρά την αύξηση οι δομές της χώρας αυτή τη στιγμή παρουσιάζουν μια πληρότητα που οριακά ξεπερνά το 50%.
Όπως σημειώνει ακόμα ο υπουργός η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή είναι πιθανό να δημιουργήσει ακόμα μεγαλύτερες πιέσεις και αυτό είναι ένα ενδεχόμενο για το οποίο προετοιμάζονται οι Αρχές, πάντως «μέχρι στιγμής αυτό δεν αποτυπώνεται στην πράξη». Ξεκαθαρίζει, παράλληλα, ότι στην Ελλάδα «δεν θα δούμε ξανά εικόνες Ειδομένης».
Απαντώντας για το ενδεχόμενο δημιουργίας νέων δομών, ο κ. Παναγιωτόπουλος είναι κατηγορηματικός, υπογραμμίζοντας ότι δεν υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο και δεν σχεδιάζεται η δημιουργία νέων μόνιμων δομών αλλά εξετάζονται σενάρια δημιουργίας χώρων προσωρινής φύλαξης στη Ρόδο και στην Κρήτη, τα οποία θα λειτουργούν αποκλειστικά σε 48ωρη βάση. Τονίζει δε ότι οι λύσεις που προκρίνονται «είναι προσωρινές, ελεγχόμενες, και δεν θα επιβαρύνουν την καθημερινότητα των περιοχών, με απόλυτη προτεραιότητα την ασφάλεια και τη συνεργασία με τους πολίτες».
Αναφερόμενος στη διαχείριση του μεταναστευτικού σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο υπουργός τονίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση προσανατολίζεται να αυστηροποιήσει την πολιτική για το μεταναστευτικό βλέποντας τις πιέσεις που δέχονται πάρα πολλές χώρες, εκτιμώντας ότι «αρχικά θα τεθεί το ζήτημα της εφαρμογής της συμφωνίας Τουρκίας-Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι σε ισχύ από το 2016 και περιλαμβάνει επιστροφές, με την Τουρκία να μην τις πραγματοποιεί από το 2019».
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου, Νίκου Παναγιωτόπουλου στη Φαίη Δουλγκέρη για το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Ερώτηση: Στην Ελλάδα έχουμε προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο αύξησης των ροών λόγω της ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή; Ποια είναι η εικόνα των ροών που έχουμε στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή; Και από πού προέρχονται κυρίως όσοι καταφθάνουν σε ελληνικά παράλια αυτή τη στιγμή;
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Είναι μια πραγματικότητα ότι οι μεταναστευτικές ροές το 2024 παρουσιάζονται αυξημένες σε σχέση με το 2023. Είναι χαρακτηριστικό ότι το πρώτο 9μηνο του 2024 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2023, παρουσιάζεται μια συνολική αύξηση της τάξης του 25%. Παρά την αύξηση που παρατηρείται ωστόσο, οι δομές της χώρας αυτή τη στιγμή παρουσιάζουν μια πληρότητα που οριακά ξεπερνά το 50%. Η συνεχιζόμενη ένταση στη Μέση Ανατολή, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στον Νότιο Λίβανο, είναι πιθανό να δημιουργήσουν νέες μεταναστευτικές πιέσεις. Η πραγματικότητα είναι ότι μέχρι στιγμής αυτό δεν αποτυπώνεται στην πράξη, όμως είναι ένα ενδεχόμενο για το οποίο προετοιμαζόμαστε. Το σύστημα αντέχει, ωστόσο πάντα εξαρτάται από το πλήθος των ροών. Αν προκύψει πρόσθετη μεταναστευτική/ προσφυγική κρίση, το ερώτημα είναι αν θα γίνει με οργανωμένο τρόπο, στη βάση ενός σχεδίου εκκένωσης με την εποπτεία και την οργάνωση της Ευρώπης, ή θα γίνει με τρόπο ανεξέλεγκτο. Έχω δηλώσει ξανά ότι στην Ελλάδα δεν θα δούμε ξανά εικόνες Ειδομένης. Τότε η Ελλάδα δεν είχε καμία υποδομή για να υποδεχθεί πρόσφυγες και μετανάστες, παράνομους ή μη. Σήμερα έχει. Σε ό,τι αφορά τις χώρες προέλευσης των παράνομων μεταναστών, οι περισσότεροι πλέον είναι προερχόμενοι από χώρες τις υποσαχάριας Αφρικής, της Αιγύπτου, της Συρίας, της Παλαιστίνης και του Αφγανιστάν.
Ερώτηση: Υπάρχει ενδεχόμενο δημιουργίας νέων δομών;
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Όχι. Δεν υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο και είμαι κατηγορηματικός σε αυτό. Δεν σχεδιάζεται η δημιουργία νέων μόνιμων δομών. Εξετάζονται σενάρια δημιουργίας χώρων προσωρινής φύλαξης στη Ρόδο και στην Κρήτη όπου θα λειτουργούν αποκλειστικά σε 48ωρη βάση. Αυτή η μονάδα θα εξυπηρετεί τη γρήγορη και ασφαλή διαχείριση των ροών, διασφαλίζοντας την ασφάλεια τόσο των τοπικών κοινωνιών όσο και των ατόμων που εισέρχονται στη χώρα μας. Η διαδικασία αυτή θα διαρκεί μόνο λίγες μέρες, και δεν θα υπάρξει καμία μόνιμη εγκατάσταση. Στόχος μας είναι να αντιμετωπίσουμε γρήγορα και αποτελεσματικά τις αφίξεις, αποφεύγοντας την παρατεταμένη παραμονή των ατόμων αυτών στις περιοχές. Βρισκόμαστε σε διαρκή διάλογο με τις τοπικές κοινότητες για να διασφαλίσουμε ότι οι αποφάσεις μας λαμβάνουν υπόψη τις ανησυχίες των κατοίκων. Οι λύσεις που προκρίνουμε είναι προσωρινές, ελεγχόμενες, και δεν θα επιβαρύνουν την καθημερινότητα των περιοχών, με απόλυτη προτεραιότητα την ασφάλεια και τη συνεργασία με τους πολίτες.
Ερώτηση: Αποφασιστική δράση σε όλα τα επίπεδα για τη διευκόλυνση, αύξηση και επιτάχυνση των επιστροφών από την ΕΕ, ζήτησαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες στα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής για το μεταναστευτικό. Αυτό είναι κάτι που ζητούν πολλές χώρες εδώ και χρόνια. Με ποιο τρόπο μπορεί να γίνει και προς ποια κατεύθυνση θα το επιχειρήσει η Ευρώπη;
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Οι επιστροφές είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα και βρίσκεται εδώ και καιρό στο τραπέζι της γενικότερης συζήτησης των κρατών μελών της ΕΕ για το μεταναστευτικό. Όπως βλέπουμε και με την πρόσφατη επιστολή της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσανατολίζεται να αυστηροποιήσει την πολιτική για το μεταναστευτικό βλέποντας τις πιέσεις που δέχονται πάρα πολλές χώρες, τις αντιδράσεις των κυβερνήσεων αυτών των χωρών που προέρχονται και από τις πιέσεις που έρχονται και από την κοινωνία, η οποία δυσανασχετεί. Ο τρόπος και η κατεύθυνση είναι ζήτημα διαπραγμάτευσης. Εκτιμώ ότι αρχικά θα τεθεί το ζήτημα της εφαρμογής της συμφωνίας Τουρκίας-Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι σε ισχύ από το 2016 και περιλαμβάνει επιστροφές, με την Τουρκία να μην τις πραγματοποιεί από το 2019. Είναι όμως και οι τρίτες χώρες και οι χώρες προέλευσης. Εκεί υπάρχουν διάφορα ζητήματα. Το κυριότερο από όλα είναι η συμμόρφωση των χωρών προέλευσης, να δέχονται πίσω αυτούς που θέλει να επιστρέψει η Ευρωπαϊκή Ένωση, επειδή δεν πληρούν τα κριτήρια απονομής ασύλου. Η ουσία είναι ότι η συζήτηση για τις επιστροφές έχει ανοίξει για τα καλά.
Ερώτηση: Ολοένα και περισσότερες φωνές το τελευταίο διάστημα στην Ευρώπη τονίζουν ότι η διπλωματία και η μεταναστευτική πολιτική πρέπει να συμβαδίζουν. Πόσο σημαντική είναι αυτή η συνέργεια;
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Η συνέργεια μεταξύ διπλωματίας και μεταναστευτικής πολιτικής είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς αντιμετωπίζουμε ένα διεθνές φαινόμενο που απαιτεί συνεργασία και συντονισμό σε πολλαπλά επίπεδα. Μέσω της διπλωματίας, επιδιώκουμε την ανάπτυξη ισχυρών σχέσεων με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης των μεταναστών, για να διασφαλίσουμε πιο αποτελεσματική διαχείριση των ροών και σίγουρα το θέμα των επιστροφών. Άρα αυτομάτως, η συνέργεια πολιτικής και διπλωματίας είναι καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη του ζητήματος.
Ερώτηση: Έχετε μιλήσει πολλές φορές για την ανάγκη ευρωπαϊκής διαχείρισης του μεταναστευτικού. Πώς μπορεί να διαμορφωθεί η συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών;
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Η θέση μας ήταν και παραμένει σταθερή. Το μεταναστευτικό είναι ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα το οποίο απαιτεί και ευρωπαϊκές λύσεις και με τη σειρά τους, αυτές απαιτούν συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών. Εμείς συνδιαμορφώνουμε τη συζήτηση που έχει αρχίσει στην Ευρώπη για αυστηροποίηση διατάξεων για το άσυλο αλλά και για τις επιστροφές. Αυτό που όχι μόνο δεν πρέπει να γίνει, αλλά πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία, είναι μονομερείς ενέργειες. Δηλαδή αποφάσεις κρατών, αυθαίρετα και μονομερώς χωρίς να υπάρχει μια συνεννόηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αν δεν καταλάβουμε ότι αυτό το πρόβλημα θέλει ευρωπαϊκή συνεννόηση, δεν θα συνεννοηθούμε – και εκεί η χώρα μας κινδυνεύει να αναλάβει ξανά μεγαλύτερο βάρος από αυτό που της αναλογεί. Αυτός είναι και ο λόγος που αποκλείσαμε τις μαζικές επιστροφές στους Γερμανούς εταίρους μας και τονίσαμε ότι οι επιστροφές είναι στο τραπέζι, αλλά όπως αυτές προβλέπονται από την κείμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία. Σε κάθε περίπτωση όμως να μην πάμε μόνοι μας. Πρέπει όλοι μαζί να βρούμε τη λύση κι απ’ ό,τι φαίνεται ξεκινάει αυτή η συζήτηση και θα έχει αποτελέσματα.
Ερώτηση: Έχετε, επίσης, πολλές φορές μιλήσει για τον ρόλο των διακινητών, έχετε πει ότι δεν συζητούμε αρκετά για αυτό το κομμάτι. Έχουμε ως χώρα κάποια πρόταση για αυτό στην Ευρώπη;
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Πράγματι, η συζήτηση για την εγκληματική δραστηριότητα των διακινητών δεν είναι στη διάσταση που πρέπει. Νομίζω ότι από εδώ και πέρα, θα δοθεί περισσότερη έμφαση στην καταπολέμηση αυτών των κυκλωμάτων. Μιλάμε για εγκληματικές οργανώσεις που κερδοσκοπούν διακινώντας ανθρώπους παρανόμως. Η προσφυγιά είναι ένα θέμα υπαρκτό και διακριτό. Η ρίζα της είναι ο πόλεμος, αλλά η παράνομη διακίνηση ανθρώπων και η παράτυπη μετανάστευση είναι επίσης διακριτή. Δεν είναι όλοι πρόσφυγες όσοι διακινούνται μέσω αυτών των εγκληματικών οργανώσεων κι αυτό προβληματίζει. Όπως προβληματίζει ότι τον ρυθμό εισόδου ροών στην Ευρώπη τον επιβάλλουν διακινητές στο πλαίσιο της εγκληματικής δράσης τους και όχι τα κυρίαρχα κράτη μέλη στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης μεταναστευτικής πολιτικής με σημείο αναφοράς τη νόμιμη μετανάστευση εργατικού δυναμικού. Στη χώρα μας, είναι δεδομένη η πίεση που δεχόμαστε εμείς στα νησιά κυρίως του Νοτιοανατολικού Αιγαίου, περί τα Δωδεκάνησα, από την Τουρκία, όπου εκεί λειτουργούν οργανωμένα κυκλώματα διακινητών, τα οποία για μένα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με αποφασιστικότητα. Αυτό προϋποθέτει αφενός συνεργασία Ελλάδας και Τουρκίας. Ήδη υπάρχει μια συνεργασία, αλλά θα πρέπει να βελτιωθούν οι βάσεις ακόμα περισσότερο για να αντιμετωπιστούν τα κυκλώματα των διακινητών.
Ερώτηση: Υπάρχει ήδη ένα κύμα παραπληροφόρησης σχετικά με τα Κέντρα στα οποία θα διαμένουν μετανάστες των οποίων έχει απορριφθεί η αίτηση ασύλου. Ποια είναι η αλήθεια;
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Όσο διατηρούν την ιδιότητα του αιτούντος άσυλο θα παραμένουν και θα φιλοξενούνται στις δομές της Υπηρεσίας Υποδοχής. Αν το αίτημά τους απορριφθεί οριστικά, ξεκινά η διαδικασία επιστροφής τους είτε στη χώρα προέλευσης είτε σε τρίτη ασφαλή χώρα. Η υλοποίηση αυτών των διαδικασιών είναι αρμοδιότητα της Ελληνικής Αστυνομίας, και οι χώροι κράτησης για αυτό το σκοπό, σύμφωνα με τον νόμο, είναι τα προαναχωρησιακά κέντρα της Αστυνομίας (ΠΡΟΚΕΚΑ).
Ερώτηση: Υπάρχουν χώρες όπως το Βέλγιο που προετοιμάζονται ήδη για την εφαρμογή του νέου Συμφώνου για το Άσυλο και τη Μετανάστευση. Στην Ελλάδα προετοιμαζόμαστε; Υπάρχει επαρκής χρηματοδότηση για τα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν;
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Δεν είναι μόνο το Βέλγιο. Το σύνολο των κρατών μελών της ΕΕ βρίσκονται σε στάδιο προεργασίας των εθνικών εφαρμοστικών πλάνων τα οποία θα καταθέσουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έως τις 14/12/2024. Παρομοίως και η χώρα μας και αφού προέβη συντονισμένα σε αξιολόγηση των μελλοντικών αναγκών, οι οποίες θα ανακύψουν εξαιτίας της εφαρμογής του νέου Συμφώνου, θα είναι έτοιμο να κατατεθεί το εθνικό σχέδιο εφαρμογής του συμφώνου εντός προθεσμίας. Βέβαια είμαστε σε πολύ καλύτερη μοίρα από τους υπόλοιπους δεδομένου ότι ήδη από το 2016 η χώρα μας εφαρμόζει διαδικασίες στα σύνορα, ενώ από το 2019 και μετά διαθέτει κατάλληλες δομές φιλοξενίας και ένα πρότυπο σύστημα υποδοχής και ασύλου. Σαφώς για την υλοποίηση του παραπάνω πλάνου θα χρειαστεί πρόσθετη χρηματοδότηση και έχουν ήδη ξεκινήσει οι τεχνικές διαπραγματεύσεις προκειμένου η χώρα μας, ως χώρα πρώτης γραμμής να λάβει αν όχι τη μερίδα του λέοντος, τότε σίγουρα ένα ιδιαίτερα αυξημένο ποσό συγκριτικά με άλλα κράτη μέλη με μικρότερες μεταναστευτικές πιέσεις.