Δείχνει τρομοκρατημένος, αντικρίζει την καταστροφή και δεν μπορεί να κλείσει τα φτερά του, όταν η καταιγίδα πέφτει πάνω του με δριμύτητα. Ο Άγγελος της Ιστορίας, όπως τον αναπαριστά ο Πωλ Κλέε, στρέφεται στο παρελθόν και βλέπει την καταστροφή που έχει γίνει. Θα ήθελε να αναστήσει τους νεκρούς και να ενώσει ό,τι έχει θρυμματιστεί, σύμφωνα με τον Βάλτερ Μπένγιαμιν, Γερμανό μαρξιστή και κριτικό της λογοτεχνίας, όμως η καταιγίδα τον ωθεί βίαια στο μέλλον. Η εικόνα του αγγέλου, όπως εμφανίζεται στο εξώφυλλο του βιβλίου του Γιάννη Λασκαράκη «Κυνηγημένοι από την ιστορία», κυριαρχεί στο μυαλό του συγγραφέα και σύμφωνα με τον ίδιο, συμβολίζει την τραγικότητα της ιστορίας που παρασέρνει τους ανθρώπους, με συνέπεια να υφίστανται τις δραματικές της εξελίξεις. «Το πρόσωπό του είναι τραγικό και γουρλώνει τα μάτια του από τον τρόμο γι’ αυτά που βλέπει να διαδραματίζονται», λέει ο συγγραφέας, εκδότης και μηχανικός, Γιάννης Λασκαράκης, που πλέκει την ιστορία και τον μύθο, σε μια χρονική περίοδο από την ιστορία των Χανίων το 1889 ως τη μικρασιατική καταστροφή.
«Το βιβλίο ξεκινάει από την Κρήτη, όπου περιγράφω τη ζωή του παππού μου από τη μεριά της μητέρας μου, του Ανέστη Πετριδάκη, που είχε γεννηθεί στις Μουρνιές των Χανίων, στο χωριό του Βενιζέλου. Τον είχε γνωρίσει από τότε και τον ακολούθησε σε όλη την ζωή του, όχι μόνο από άποψη πολιτικών φρονημάτων αλλά και στα γεγονότα που έζησε ο Βενιζέλος. Και αρχίζει αυτή η ιστορία από το 1889, από το κάψιμο των Χανίων και τις σφαγές που είχαν ακολουθήσει τη χρονιά εκείνη», αναφέρει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Λασκαράκης. Ακολουθούν ο πόλεμος του 1897 στην Κρήτη, το κίνημα των Νεότουρκων, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η κατάληψη της Σμύρνης, η εκστρατεία στη Μικρασία και την Άγκυρα, η μικρασιατική καταστροφή.
Παράλληλα εξελίσσεται η ζωή του παππού του συγγραφέα από τη μεριά του πατέρα του, του Γιάννη Βεσταβάκη από τη Στέρνα της ανατολικής Θράκης. «Ο πατέρας μου μού έδωσε το ημερολόγιο του παππού μου, μέσα στο οποίο εκείνος περιγράφει τη ζωή στη Στέρνα που ήταν σαν σε ένα ελληνικό ειρηνικό χωριό. Περιγράφει γάμους, βαφτίσια, συνοικέσια, έρωτες, θανάτους σε μια καλλιγραφική γραφή, απλή καθαρεύουσα και πλήρως ορθογραφημένη, χωρίς λάθη», λέει ο κ. Λασκαράκης και προσθέτει πως και αυτός ο παππούς του είχε περιπέτειες καθώς εξορίστηκε επειδή απέφυγε να πάει στον στρατό και δούλεψε στα καταναγκαστικά έργα στη Δαμασκό και ευρύτερα στη Συρία.
Στο ερώτημα πώς αποφάσισε να γράψει το βιβλίο, απαντά ότι μεγάλωσε «σε ένα σπίτι όπου η φωτογραφία του Βενιζέλου ήταν πλάι στο εικονοστάσι, λες και ήταν ο Άγιος της οικογένειας». «Ήταν άνθρωπος του παππού μου και η μάνα μου πήρε από τον πατέρα της αυτή την αγάπη για τον Βενιζέλο», σημειώνει. Ωστόσο, θεωρεί πως και «ο Βενιζέλος έκανε λάθη, όπως ήταν λάθος να εκστρατεύσει στη Σμύρνη». «Από εκεί και μετά, οι διάδοχοί του -γιατί έχασε τις εκλογές του 1920- προχώρησαν και πήγαν μέχρι τον Σαγγάριο και πιο πέρα προς την Άγκυρα» προσθέτει.
Οι σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων
Ο Γιάννης Λασκαράκης επισημαίνει ότι Έλληνες και Τούρκοι ζούσαν αρμονικά ενώ οι Έλληνες κυριαρχούσαν σε τομείς όπως το εμπόριο, η βιομηχανία, οι τράπεζες, η κοινωνική και πολιτιστική ζωή. Στο βιβλίο του αναφέρει για τη ζωή στη Στέρνα ότι «το κρασομάγαζο του Ζαχαρία και της Ζωής Κοντούλη δεν ήταν ποτέ άδειο, από νωρίς το πρωί μέχρι να πέσει η νύχτα. Άνδρες από τα γύρω χωριά, Έλληνες και Τούρκοι, κάθονταν γύρω από τα τραπέζια του για να μάθουν τα νέα από τους ταξιδευτές και τους εμπόρους και για να γευτούν το εκλεκτό κρασί, το ρακί και τα μεζεδάκια τους. Για τους Τούρκους σερβίρονταν μεζέδες χωρίς χοιρινό και επιπλέον κολοκυθόπιτες, τσατσόπιτες και καλαμποκόπιτες».
Ο ίδιος επικαλείται, άλλωστε, πολεμικό ανταποκριτή που είχε βρεθεί στη Λάρισα, στα φυλάκια Ελλήνων και Τούρκων, και γράφει: «φιλικές σχέσεις έχουν αναπτυχθεί μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων αξιωματικών και στρατιωτών. Όλες αυτές τις μέρες που οι αντίπαλοι περιμένουν το σύνθημα της επίθεσης του ενός εναντίον του άλλου, περνούν πολλές ώρες μαζί. Γνωρίζονται μεταξύ τους, μιλούν για τις οικογένειές τους, για τα κορίτσια τους που περιμένουν στην Αθήνα και στην Κωνσταντινούπολη. Λύνουν με τη συζήτηση τις διαφορές των κρατών τους, μοιράζονται τα όνειρα και τους καημούς τους. Μέχρι και το ρακί, το κρασί και τον καπνό μοιράζονται, όταν κάποιος αξιωματικός και από τις δύο πλευρές λάβει ένα δέμα με εκλεκτό περιεχόμενο από τους οικείους του».
Τα μεγαλόπνοα σχέδια
Όσο για τα μεγαλόπνοα σχέδια των λαών, μιλά για την Οργάνωση της Κωνσταντινούπολης που, όπως λέει, «είχε σκοπό να δημιουργήσει μια πολυεθνική αποκεντρωμένη δημοκρατία, ένα όνειρο του Τρικούπη και του Σουλιώτη, που τελικά ήταν μια ουτοπία».
«Υπάρχουν περιπτώσεις στην ιστορία, που ηγέτες και λαοί παθιάζονται με ένα μεγαλόπνοο σχέδιο, που τους τυφλώνει, όπως όταν κοιτάς κατάματα τον ήλιο. Τους γίνεται έμμονη ιδέα που εξουδετερώνει τις δυσκολίες, εξωραΐζει τον σκοπό και βάσει σε δεύτερη μοίρα όλα τα άλλα ζητήματα», λέει στο βιβλίο του. Παραθέτει, δε, μια στιχομυθία ανάμεσα στον Ανέστη Πετριδάκη και τον Τούρκο πρίγκιπα Σαμπαχατίν, στην οποία ο πρώτος σημειώνει πως οι Έλληνες πολεμούν για την ελευθερία των τόπων των προγόνων τους και ο δεύτερος διερωτάται μέχρι πού θα φτάσει κανείς αναζητώντας τα κτηματολόγια της ιστορίας.
«Πιστεύω ότι δεν μπορείς να αναζητάς τις πατρίδες που έχουν καταληφθεί πριν από χιλιάδες χρόνια. Αν αυτό συνέβαινε στην Ευρώπη που πριν από εκατοντάδες χρόνια είχε τρεις αυτοκτατορίες (την οθωμανική, τη ρωσική και την αυστροουγγρική) θα υπήρχαν συνέχεια αλλαγές συνόρων», σχολιάζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Λασκαράκης. Στον επίλογο, άλλωστε, του έργου του λέει: «εάν η Ιστορία είχε λιγότερο δόλο και αν έπαιρνε άλλο δρόμο σε ένα από τα χιλιάδες σταυροδρόμια που συναντούσε και εάν οι παππούδες μας παρέμεναν στους τόπους τους, δε θα έσμιγαν οι γονείς μας στην Ελλάδα και οι ίδιοι δε θα είχαμε γεννηθεί».
«Τι θα ήταν η ιστορία των ανθρώπων αν δεν υπήρχε η τύχη;»
Στο ερώτημα που θέτει ο ίδιος από τις σελίδες του βιβλίου για το «τι θα ήταν η ιστορία των ανθρώπων αν δεν υπήρχε η τύχη;» απαντά στη συνέντευξή του λέγοντας πως ο ίδιος ο Hegel έχει μιλήσει για τον ρόλο της ιστορίας και έχει πει πως ενώ η ίδια εξελίσσεται ομαλά και χωρίς κανένα πρόβλημα, ξαφνικά ένα τυχαίο γεγονός την εκτρέπει τελείως. «Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πολλά στην ιστορία», σημειώνει και προσθέτει ότι «όταν ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές του 1920 είχε προηγηθεί ο θάνατος του βασιλιά Αλέξανδρου από το δάγκωμα μιας μαϊμούς. Αυτός ο θάνατος άλλαξε τα πάντα καθώς όταν πέθανε ο Αλέξανδρος έμεινε ο θρόνος κενός. Οι βασιλικοί αναθάρρησαν και αυτό είχε ως συνέπεια να έρθουν οι βασιλόφρονες στην εξουσία και να συνεχίσουν τον πόλεμο, όχι πια στα όρια που είχε επιλέξει ο Βενιζέλος στην περιοχή της Σμύρνης αλλά στην Άγκυρα. Γι αυτόν τον λόγο ο Τσόρτσιλ είχε πει τότε ότι ‘το δάγκωμα μιας μαϊμούς είχε σαν αποτέλεσμα να πεθάνουν 250.000 άνθρωποι’».
«Ο εθνικισμός είναι η πηγή όλων των κακών και των πολέμων»
Για τα διδάγματα που μπορούν να πάρουν οι αναγνώστες, ο συγγραφέας απαντά πως «ο εθνικισμός είναι η πηγή όλων των κακών και των πολέμων» και δίνοντας μια πρώτη εικόνα από το καινούριο βιβλίο που ξεκίνησε να γράφει, αναφέρει: «ο Ανέστης Πετριδάκης, μετά τη μικρασιατική καταστροφή έφτασε στις Σέρρες και ο Γιάννης Βεσταβάκης στην Καβάλα. Οι δύο οικογένειες θα συναντηθούν μέσα στην καυτή περίοδο του εμφυλίου πολέμου. Κάποια στιγμή, η μητέρα μου είχε τον άνδρα της στον Ελληνικό Στρατό και τον αδελφό της στον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό. Και ήταν και οι δύο στην ίδια περιοχή, της Δράμας ο ένας, του Παγγαίου ο άλλος, δηλαδή μπορούσαν κάλλιστα να σκοτώσουν ο ένας τον άλλον…».
Με αφορμή την πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου του «Κυνηγημένοι από την ιστορία», παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, ο Γιάννης Λασκαράκης παραθέτει τις αναφορές της επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στην κοινοβουλευτική συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, Ντόρας Μπακογιάννη ότι πρόκειται για ένα «καθαρά αντιπολεμικό βιβλίο», του ομότιμου καθηγητή συνταγματικού δικαίου Ευάγγελου Βενιζέλου, ο οποίος έκανε λόγο για ένα «δραματοποιημένο δοκίμιο φιλοσοφίας της ιστορίας», της προέδρου του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, Άννας Διαμαντοπούλου ότι «ο συγγραφέας είναι ένας σύγχρονος πολεμιστής της ειρήνης» και του προέδρου του Σωματείου «Διάζωμα» Σταύρου Μπένου ότι ο συγγραφέας βουτάει την πένα του στη λογική και στην ψυχή του. Τη συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος Μιχάλης Μητσός.
«Δεν έχω σκοπό να διδάξω ιστορία. Δεν είμαι ιστορικός. Αλλά προσπάθησα να ρίξω φως σε σκοτεινές περιοχές της ιστορίας, ειδικά εκεί που οι Έλληνες δεν ήταν και τόσο καλοί με την ιστορία», σημειώνει ο κ. Λασκαράκης. Προτείνει, τέλος, τη δημιουργία ενός κοινού μνημείου για όλους τους πεσόντες, Έλληνες και Τούρκους και τα αποκαλυπτήριά του παρουσία των ηγετών και των δύο χωρών, ώστε να αναπαυτούν όλοι οι νεκροί.
Π. Γιούλτση