Ένας παράφορος και παράνομος έρωτας που «έζησε» τον 13ο αιώνα, ενέπνευσε τον πρωταγωνιστή ενός αντίστοιχου καταδικασμένου έρωτα έξι αιώνες μετά και οι δυο τους έναν σκηνοθέτη του σήμερα, ο οποίος δημιούργησε μία θεατρική παράσταση με αφετηρία τις δύο αυτές θυελλώδεις ερωτικές ιστορίες.
Μετά από μία θριαμβευτική -όπως τη χαρακτηρίζουν οι συντελεστές- πορεία στην Αθήνα «Η Πύλη της Κόλασης» του Γιάννη Καλαβριανού έρχεται στη Θεσσαλονίκη αυτήν την εβδομάδα, για πέντε παραστάσεις. «Είναι η πιο εικαστική μου παράσταση αλλά και η πιο ποιητική μαζί. Είναι μία παράσταση που δεν έχει τίποτε ρεαλιστικό. Ήθελα οι θεατές που την παρακολουθούν να μεταφέρονται -για μιάμιση ώρα που διαρκεί- σε έναν άλλο κόσμο. Να έχουν μια εμπειρία πέρα και μακριά από τα όσα συμβαίνουν στη δύσκολη καθημερινότητα που ζούμε», δηλώνει ο Γιάννης Καλαβριανός στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Σε αυτό το μη ρεαλιστικό περιβάλλον, οι ιστορίες των τεσσάρων προσώπων που «ζωντανεύουν» πάνω στη σκηνή, είναι απολύτως αληθινές και απαίτησαν πολλή μελέτη, αλλά και τη συμβολή της ιστορικού Ελένης Δρίβα για να γράψει ο ίδιος το κείμενο που στη συνέχεια σκηνοθέτησε.
Η επίσκεψη σε ένα μουσείο αποτέλεσε την έμπνευση για το κείμενο της παράστασης
Η βάση για το υλικό της παράστασης ήρθε για τον σκηνοθέτη από την ιστορία που κρύβεται πίσω έναν πίνακα που είδε τυχαία στο μουσείο Ορσέ στο Παρίσι. «Έδειχνε ένα ζευγάρι που μόλις είχε μαχαιρωθεί και ψυχορραγούσε κι έναν άνθρωπο που κρατά ένα ξίφος και τους κοιτάει. Ο πίνακας λέγεται “ Ο Θάνατος της Φραντσέσκα” του Αλεξάντρ Καμπανέλ. Μου έκανε εντύπωση η σκληρότητά του κι έτσι άρχισα να διαβάζω για το ποιοι είναι αυτοί», δηλώνει ο Γιάννης Καλαβριανός στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, που η αναζήτησή του τον οδήγησε στην αληθινή ιστορία του Πάολο και της Φραντσέσκα.
Όπως εξηγεί, τότε στην Ιταλία, η Ραβένα με το Ρίμινι ήταν σε πόλεμο και οι ηγεμόνες τους αποφάσισαν να κάνουν ειρήνη και να την επισφραγίσουν παντρεύοντας τα παιδιά τους. «Επειδή όμως ο γιος του ενός ηγεμόνα ήταν πολύ μεγαλύτερος και μάλλον είχε και κάποια σωματική δυσμορφία, οι γονείς του φοβήθηκαν ότι δεν θα τον ήθελε η νεαρή νύφη. Έτσι αποφάσισαν να την ξεγελάσουν, παρουσιάζοντας ως γαμπρό, τον όμορφο αδελφό του αληθινού γαμπρού και μάλιστα χρησιμοποίησαν κι έναν νόμο της εποχής που έλεγε ότι όταν ο ηγεμόνας είναι σε πόλεμο, μπορεί να παντρευτεί δια αντιπροσώπου», αναφέρει ο σκηνοθέτης.
Αφού έγινε ο γάμος και αποκαλύφθηκε η αλήθεια στην Φραντσέσκα, ήταν αργά, γιατί ήδη είχε γεννηθεί ένας δυνατός έρωτας με τον Πάολο, που συντηρήθηκε για κάποια χρόνια, μέχρι να το μάθει ο σύζυγός της και αδερφός του και να τους σκοτώσει και τους δύο, σε μια στιγμή που αποτυπώνεται στον πίνακα. Μάλιστα, την ιστορία αυτή έγραψε σε ένα κεφάλαιο της «Κόλασης» ο Ντάντε (Δάντης) Αλιγκέρι.
Εξακόσια χρόνια μετά, εξαιτίας των ταραχών που ξεσπούν στο Παρίσι, καίγεται μεταξύ άλλων το Palais d’Orsay και το κράτος αποφασίζει να φτιάξει στη θέση του καμένου παλατιού ένα μουσείο. «Ανέθεσε λοιπόν σε έναν άσημο τότε γλύπτη, τον Ροντέν, να φιλοτεχνήσει την πύλη του μουσείου, ο οποίος βάζει ιστορίες από την Κόλαση του Δάντη και ανάμεσά τους κι αυτήν του Πάολο και της Φραντσέσκα. Παρόλο που το κράτος ακυρώνει τελικά την κατασκευή του μουσείου γιατί τελείωσαν τα χρήματα, ο Ροντέν αποφασίζει να μην τα παρατήσει και φτιάχνει καινούργια γλυπτά», περιγράφει ο κ. Καλαβριανός, λέγοντας πως τότε ο γλύπτης έφτιαξε μερικά από τα πιο γνωστά έργα, όπως τον «Σκεπτόμενο», την «Πύλη της Κόλασης» και το «Φιλί», που απεικονίζει τους αγκαλιασμένους Πάολο και Φραντσέσκα, λίγο πριν δολοφονηθούν, γλυπτά που τον έκαναν διάσημο.
«Την ίδια περίοδο ο Ροντέν, ζει τη δική του παράφορη ερωτική ιστορία με τη βοηθό του, την Καμίγ Κλοντέλ, ένα πολύ ταλαντούχο κορίτσι που όμως η πατριαρχική κοινωνία του 19ου αιώνα δεν της επέτρεπε καν να σπουδάσει,αφού δεν έπαιρναν γυναίκες στη σχολή Καλών Τεχνών. Οι δύο ιδιοφυείς καλλιτέχνες έζησαν για δέκα χρόνια μαζί, παρά το γεγονός ότι ο Ροντέν είχε άλλη μόνιμη σύντροφο», καταλήγει ο σκηνοθέτης.
«Μαρμάρινοι» ηθοποιοί ερμηνεύουν και συγκινούν
Στη σκηνή, οι τέσσερις ερμηνευτές, δημιουργούν έναν κόσμο για την αφύπνιση του ανθρώπινου πνεύματος, την προσπάθειά του να νικήσει τον χρόνο και την ασταμάτητη φόρα του να αναζητά τον έρωτα.
«Ο κόσμος που έχουμε φτιάξει και όλη η όψη της παράστασης, είναι μεγάλες βάσεις μαρμάρου σαν αυτές που πάνω μπαίνουν προτομές και μοιάζουν με μικρά νησιά», υπογραμμίζει ο κ. Καλαβριανός. Πάνω σ’ αυτό το …ακατέργαστο μάρμαρο, βρίσκονται οι ηθοποιοί, οι οποίοι ερμηνεύουν σαν να είναι οι ίδιοι γλυπτά. «Αυτό έχει μια πρακτική δυσκολία, γιατί όταν μιλάμε, κινούμαστε. Κινούνται τα χέρια μας, ο κορμός μας και υπάρχει μια εκφραστικότητα του σώματός μας. Οι ηθοποιοί έπρεπε όλο αυτό να το μεταφέρουν μένοντας σχεδόν ακίνητοι», λέει, μιλώντας για τη σκηνοθετική πρόκληση, αλλά και των ηθοποιών να αναπαραστήσουν ένα γλυπτό που μιλάει, αποβάλλοντας από πάνω τους τις συνηθισμένες χειρονομίες της επικοινωνίας.
Μία άλλη πρόκληση για τον ίδιο, όπως λέει, ήταν το ρίσκο της «πολύ διαφορετικής» παράστασης που αποφάσισε να ανεβάσει και η αποδοχή της ή μη από το κοινό. «Η τάση τα τελευταία χρόνια είναι να υπάρχει κάτι πολύ ρεαλιστικό στο θέατρο, να βλέπεις ανθρώπους να μιλούν σαν ένα κομμάτι της ζωής. Εμείς είχαμε αποφασίσει ότι από την αρχή η παράσταση θα είναι πολύ – πολύ διαφορετική, αλλά όταν το επιλέγεις αυτό, δεν ξέρεις αν τελικά θα βρεις ανθρώπους που να το ακολουθήσουν», λέει, σημειώνοντας πάντως ότι το …πείραμα στο πρώτο ανέβασμα σημείωσε απόλυτη επιτυχία, αφού το κοινό στην Αθήνα γέμισε το θέατρο για τέσσερις μήνες, ενώ οι συντελεστές εισέπραξαν τις καλύτερες κριτικές που έχουν πάρει ποτέ.
«Η Πύλη της Κόλασης» ανεβαίνει από αύριο έως την Κυριακή στο θέατρο Αυλαία (Τετάρτη στις 20:00, από Πέμπτη έως Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 19:00). Είναι συμπαραγωγή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κομοτηνής και της Εταιρείας Θεάτρου Sforaris, πραγματοποιείται με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και τελεί υπό την αιγίδα του Γενικού Προξενείου της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη και του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης.
Βαρβάρα Καζαντζίδου