Μια ποιητική ανθολογία για νέους και για παιδιά; Εντελώς απρόσμενο. Η σχετική πρωτοβουλία της Νόρας Αναγνώστου επιγράφεται «Ανθολογία ποίησης για παιδιά και νέους. Κομμάτια από υαλί, κόκκινα, πράσινα ή γαλάζια» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Ο τίτλος έχει καβαφική καταγωγή και μας δίνει ήδη μια πρώτη ιδέα για το τι ενδεχομένως σημαίνει ποίηση για νέους και για παιδιά. Ο Καβάφης μιλάει για κάτι που είναι σε θέση να αστράψει, να λάμψει και να ελκύσει, και πιθανόν ανοίγει έτσι έναν δρόμο για τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να κάνουμε αγαπητή την ποίηση σε νεαρούς αναγνώστες.
Βασισμένη στη μακρόχρονη εκπαιδευτική της πείρα, η ανθολόγος διαλέγει ποιήματα που εναλλάσσουν με ταχύτητα τις εικόνες τους, διαθέτουν πυκνή και αιφνιδιαστική αφήγηση και παρουσιάζουν ποικιλία μέτρου και ρυθμού χωρίς εντέλει να αποκόπτουν τον αποδέκτη από τα νεωτερικά συμφραζόμενα της σύγχρονης ποίησης (βλ. αναλυτικότερα την εισαγωγή της). Όλα αυτά οδηγούν στην αποδοχή πως το ποιητικό υλικό μιας ανθολογίας για νέους και για παιδιά χρειάζεται πρώτον, να ανοιχθεί σε ένα μεγάλο και πολύμορφο ποιητικό πεδίο και δεύτερον, πως η συστέγαση των ευρημάτων του ίδιου πεδίου θα πρέπει να είναι εξαρχής απαλλαγμένη από τον διδακτισμό και τη σοβαροφάνεια – κάτι περισσότερο: θα πρέπει να γίνει (όπως και γίνεται) παιγνιώδης.
Το φάσμα, το οποίο καλύπτει η ανθολογία είναι όντως αχανές: από Όμηρο, Αισχύλο και Ερωτόκριτο μέχρι δημοτικά τραγούδια, χαικού και hip hop. Περιλαμβάνει επίσης Σολωμό, Παλαμά, Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκο και Αναγνωστάκη, κλείνοντας με σημερινούς νέους ποιητές. Υπάρχουν ακόμα σπουδαίοι στιχουργοί, όπως ο Νίκος Γκάτσος, ο Μάνος Ελευθερίου, ο Διονύσης Σαββόπουλος, η Μαριανίνα Κριεζή και ο Φοίβος Δεληβοριάς. Ας προσθέσουμε μεταφρασμένη ποίηση από τον Μπέρτολντ Μπρεχτ, τον Ζακ Πρεβέρ, τον Μπομπ Ντύλαν και τον Ε.Ε. Κάμμιγκς μέχρι τη Βισουάβα Σιμπόρσκα και τον Τζιάννι Ροντάρι.
Κι αν τα παιδιά και οι νέοι μπορούν να επωφεληθούν από το παιγνιώδες στοιχείο, οι μεγάλοι (γονείς, εκπαιδευτικοί, όπως και λάτρες της ποίησης) γρήγορα θα εννοήσουν μια άλλη διάσταση. Η ποίηση είναι συχνά δύσκολη νοηματικά, όπως και κρυπτική ή μυστηριώδης, πλην κινείται σε πολλά ταυτοχρόνως και πολύ διαφορετικά μεταξύ τους επίπεδα. Το αποδεικνύει περίτρανα η ανθολογία της Αναγνώστου, που μας βοηθάει να καταλάβουμε καλύτερα τα πολλά πρόσωπα και τους ανεξάντλητους δρόμους της ποιητικής τέχνης. Κι ύστερα, το ζήτημα με την ποίηση δεν είναι τόσο η πλήρης κατανόηση του νοήματος όσο η συγκινησιακή συμμετοχή, που μπορεί να γίνει με τους ήχους των λέξεων, με τη μουσική του ρυθμού, με την πρόκληση των εικόνων, αλλά και με τους συσχετισμούς τους οποίους είναι πιθανόν να προκαλέσει η ατομική εμπειρία.
Η ποίηση δεν είναι ποτέ υπεράνω και άνωθεν. Το θαύμα, η έκπληξη, ο ενθουσιασμός, η χαρά, η λύπη και ο πόνος έρχονται από μέσα και απευθύνονται πρώτα στη διαίσθηση και στη γλώσσα και μόνο κατόπιν στη γνώση και στο διάβασμα. Η ανθολογία, λοιπόν, της Αναγνώστου ξεκινάει ένα πολύφερνο ταξίδι κι ακόμα κι αν κατά τη διάρκειά του βρεθούμε σε άγνωστους σταθμούς, τίποτε δεν θα ανακόψει (αν δεν την επιταχύνει κιόλας) την πορεία μας. Πορεία για παιδιά, εφήβους, νέους, ώριμους, ωριμότερους, αλλά και υπέργηρους.
Β. Χατζηβασιλείου
Πηγή φωτογραφίας: Εκδόσεις Πατάκη