Για 4η χρονιά, μία ομάδα 60 καλλιτεχνών – ηθοποιών, περφόρμερ, χορευτών, μουσικών, φωτογράφων, χειροτεχνών ξεκίνησε μια διαδρομή καλλιτεχνικών εμπειριών και σύνδεσης με το περιβάλλον και με σημείο εκκίνησης την πόλη των Ιωαννίνων, διασχίζει τα Ζαγοροχώρια, σταματά στους Κήπους, τη Βίτσα, τα Άνω Πεδινά, τον Ελαφότοπο, το Μονοδένδρι, τον Βίκο, την Αρίστη, περνά από την Κλειδωνιά Κόνιτσας και καταλήγει στο Πάπιγκο.
Οι συμμετέχοντες στο «καλλιτεχνικό καραβάνι» ή «σύγχρονο μπουλούκι καλλιτεχνών» περπατούν για δέκα μέρες, κάνουν εννέα διανυκτερεύσεις σε σκηνές, διανύουν 80 χιλιόμετρα, παρουσιάζουν έργα τους και ερευνούν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία κάθε περιοχής στην 4η Καλλιτεχνική Πεζοπορία – «4th Artwalk: how to make memories», με στόχο να δημιουργήσουν συνέργειες με τοπικούς φορείς και κατοίκους και να αφήσουν κοινωνικό ίχνος σε σημεία ιστορικής και πολιτιστικής σημασίας.
«Οι τόποι έχουν ήδη κάτι ζωντανό να προσφέρουν. Υπάρχουν άνθρωποι — και μαζί τους, ενέργεια, ιστορίες, μύθοι, ένα υλικό που είναι έτοιμο να ξαναζωντανέψει μέσα από τη σύνδεση και τη συνδημιουργία», τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γιάννης Διδασκάλου, ηθοποιός, σκηνοθέτης και δάσκαλος υποκριτικής από την ομάδα Librart Performing Arts Ensemble, που διοργανώνει την Καλλιτεχνική Πεζοπορία.
Την ιδέα πίσω από τη δράση, τις προκλήσεις και τις ξεχωριστές εμπειρίες που βιώνουν κάθε χρόνο περιέγραψαν σε συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ οι Γιάννης Διδασκάλου, Μαριάννα Ράντου και Σοφία Τριάντου, οι οποίοι μαζί με τον Γρηγόρη Βαγγελίδη είναι συνδιοργανωτές της Καλλιτεχνικής Πεζοπορίας.
«Ήμουν στην Ε’ δημοτικού, στο μακρινό 1998, μέσα σε ένα κόκκινο αυτοκίνητο: ο πατέρας μου, η μαμά μου και η γιαγιά μου. “Κάποτε, αυτήν την διαδρομή την κάναμε με τα πόδια” είπε η γιαγιά μου. Συγκλονίστηκα. “Πηγαίναμε όλοι μαζί από το χωριό. Συναντούσαμε κι άλλους στα μονοπάτια. Παίρναμε τα απαραίτητα: πίτες, ρούχα, μέλι, καρπούς, κρασί- ό,τι είχε ο καθένας. Περπατούσαμε, λέγαμε ιστορίες, αστεία. Οι πιο μεγάλοι καθοδηγούσαν μαζί με τα μονοπάτια, μας μετέφεραν γνώσεις, όπως ονόματα κορυφών, τοπωνυμίων, λαϊκών μύθων…». Οι αναμνήσεις της γιαγιάς του για τη διαδρομή που έκαναν όλοι οι κάτοικοι του χωριού Σπολάιτα έως το μοναστήρι της Παναγίας της Προυσιώτισσας στην Ευρυτανία έμειναν χαραγμένες στη σκέψη του Γιάννη Διδασκάλου.
«Κάθε καλοκαίρι το σκεφτόμουν. Μισό χωριό να σηκώνεται και να ταξιδεύει για κάμποσες μέρες. Είτε σαν ένα τάμα για καλύτερες μέρες ή σοδειές, είτε σαν ευχαριστίες για τις προηγούμενες μέρες ή καρπούς. «Η γιαγιά μου έλεγε πάντα: “Έτσι κάναμε διακοπές τότες, στα μονοπάτια με τις νεράιδες, με τα μαντήλια που δεν έπρεπε να μιλήσουμε, παρά μόνο να χορέψουμε”. Μετά ήρθε ο “παραθερισμός”» υπογράμμισε ο Γιάννης Διδασκάλου, εξηγώντας ότι η συγκεκριμένη είναι η μία από πέντε βασικές συνιστώσες αναμνήσεων που έχτισαν την ιδέα του Artwalk: how to make memories.
Η δεύτερη είναι το «Αστρίτσι», όπου πέρασε πολλά καλοκαίρια και έκανε αιώνιους φίλους. «Σε ένα μέρος στην Κρήτη, στην Κάτω Βρύση, ομάδες καλλιτεχνών μαζεύονται, καθαρίζουν τα περιβόλια των κατοίκων και εκείνοι τους τα προσφέρουν για να μείνουν, σε αντάλλαγμα παραστάσεις, σεμινάρια, καλλιτεχνικά εργαστήρια» ανέφερε.
Τρίτη συνιστώσα είναι το θέατρο -οι παραστάσεις, τα αρχαία θέατρα, οι περιοδείες. Τέταρτη συνιστώσα τα μονοπάτια μέσα στη φύση. «Ήμουν πολύ μικρός στο χωριό, όταν τα ανακάλυψα: τα “νόμιμα” και τα “βακούφικα” (αυτά που ανήκαν σε κάποιον Άγιο ή Αγία και φυσικά απαγορευόταν να τα περπατήσει κάποιος). Και, φυσικά, όταν το κάναμε με τα ξαδέρφια μου νιώθαμε μετά παραπάνω από θνητοί -αν όχι αθάνατοι, αφού είχαμε επιζήσει με γρατσουνιές, χτυπήματα, καρούμπαλα» σημείωσε.
«Και φτάνουμε τέσσερα χρόνια πριν, όταν η Σοφία (Θεία- με θήτα κεφάλαιο) ρώτησε: “Ποιο είναι το πιο τρελό πράγμα που θα ήθελες να κάνουμε σαν αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία;”. Και κάπως έτσι, σιγά σιγά, γεννήθηκε το Αrtwalk, με τη συμβολή όλων μας. Μέσω αναμνήσεων» επισήμανε ο Γιάννης Διδασκάλου.
«Όσο μεγαλώνει ηλικιακά και χωρικά (στον χάρτη ή σε χιλιόμετρα, σε μνήμες, σε παραστάσεις, σε ανθρώπους, σε ιδρώτα) δεν μπορείς παρά να νιώσεις μέσα σου την ευδαιμονία που συμβαίνει» πρόσθεσε.
Η Καλλιτεχνική Πεζοπορία γίνεται φέτος στην Ήπειρο, στην περιοχή του Ζαγορίου, η οποία εγγράφηκε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς ως Zagori Cultural Landscape. «Η επιλογή για το τέταρτο Artwalk – τα Ζαγοροχώρια- ήταν αναμενόμενη. Αρκετά μονοπάτια (καθαρά, σημαδεμένα), σε οικείους τόπους, με αξιόλογους συνεργάτες να μας περιμένουν» διευκρίνισε ο Γιάννης Διδασκάλου.
«Υπάρχει ένας βασικός πυρήνας καλλιτεχνών που συμμετέχουν σταθερά από την πρώτη κιόλας πεζοπορία. Ο Αλέξανδρος Γκουντινάκης, χορογράφος και χορευτής, η Ζωή Πάπαρη, αρχιτέκτων και σκηνογράφος και ο Αλέξανδρος Ζήλος, ο κινηματογραφιστής του πρότζεκτ. Οι σταθεροί συνεργάτες δεν είναι απλώς παρόντες κάθε χρόνο — συνδιαμορφώνουν το πλαίσιο, το εξελίσσουν» δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαριάννα Ράντου, ηθοποιός.
«Παράλληλα, όμως, υπάρχει μια πολύ συνειδητή επιθυμία να ανοίγουμε διαρκώς τον κύκλο — να εμπλουτίζουμε την ομάδα μας με νέες φωνές, νέες ιδέες και νέους τρόπους έκφρασης. Κάθε χρονιά είναι μια ευκαιρία να ξανασυστηθούμε, να προσκαλέσουμε κόσμο που δεν έχει ξαναπερπατήσει μαζί μας, αλλά βρίσκει χώρο και αφήνει το δικό του αποτύπωμα» πρόσθεσε.
Οι συμμετέχοντες της φετινής πεζοπορίας, σύμφωνα με τη Μαριάννα Ράντου, όπως και τις προηγούμενες χρονιές, προέρχονται από διάφορα μέρη της Ελλάδας αλλά και από το εξωτερικό. «Η γεωγραφική ποικιλομορφία είναι ζωντανή απόδειξη ότι οι ιστορίες που μοιραζόμαστε αντηχούν σε ανθρώπους με πολύ διαφορετικές διαδρομές» ανέφερε.
«Κάναμε χωριό και το μετακινούσαμε κιόλας»
Αναφερόμενος στις προκλήσεις που συναντά μια μεγάλη ομάδα καλλιτεχνών σε μία πολυήμερη, πολυδιάστατη διοργάνωση, ο Γιάννης Διδασκάλου έκανε λόγο για «ένα μονοπάτι δύσβατο, μια καταιγίδα ασταμάτητη».
«Αναμενόμενες καθυστερήσεις στο ξύπνημα, δίψα ή πείνα, αλλαγές στο πρόγραμμα για έναν ή τον άλλο λόγο, αντιμέτωποι με την τσέπη, την πέψη και τη μικροαστική σκέψη μας… αλλά κάπως, σαν μυστική ανείπωτη συμφωνία, δεν ορίζονται ποτέ ως δυσκολίες», ανέφερε και πρόσθεσε: «Πιθανότερο να αποφασίσουμε, ακόμα και εκ των υστέρων, ότι ήταν αφορμή για να μείνουν στη μνήμη μας ως κάτι συναρπαστικό, αστείο, περίεργο, άξιο να γίνει αφήγηση ή συνέντευξη στο μέλλον».
Οι προκλήσεις μιας τόσο μεγάλης ομάδας, κατά τη γνώμη του Γιάννη Διδασκάλου, είναι οι ίδιες με τις προκλήσεις που υπάρχουν σε μια γνωριμία μεταξύ δύο και μόνο ανθρώπων στο παραδοσιακό ερώτημα: «θα κάνουν χωριό;».
«Και τι χρειάζεται για να γίνει ένα χωριό; Αλληλεγγύη. Ανθρωπιά. Κατανόηση. Ευγένεια. Σεβασμός. Θαυμασμός. Και ο αυτοαναφορικός κοινός στόχος του “ας κάνουν χωριό”. Τα τρία χρόνια προηγούμενων Artwalk, απαντούν με ευκολία: «όχι μόνο κάναμε χωριό, αλλά το μετακινούσαμε κιόλας» σημείωσε.
«Η σωματική κούραση, το περπάτημα στο εκάστοτε μοναδικό μονοπάτι, με άλλους ανθρώπους, να σε στηρίζουν, να σου δίνουν νερό γιατί εσύ βιάστηκες και το ήπιες, να σου λένε να προσέξεις στα επόμενα μέτρα γιατί οι πέτρες μετακινούνται, το “δες εκεί” γεμάτο ενθουσιασμό για τη θέα ενός βουνού, λουλουδιού ή simulacrum σε ένα δέντρο, το σιωπηλό ή γεμάτο γέλια και συζητήσεις μονοπάτι, σε ενώνει, σε μεγαλώνει, σε ξεπερνά. Και όσο η ομάδα είναι μεγαλύτερη, τόσο πιο μεγάλος γίνεσαι. Και αυτό δεν το λέω ποιητικά. Και φυσικά δεν αναφέρομαι στην ηλικία» υπογράμμισε.
«Οι πρακτικές δυσκολίες έχουν να κάνουν κυρίως με την προετοιμασία της πεζοπορίας. Η διοργάνωση κρατά όλο τον υπόλοιπο χρόνο» ανέφερε η Σοφία Τριάντου, η οποία δραστηριοποιείται στη Διαχείριση Πολιτισμικών Μονάδων.
«Ξεκινάει με τη χάραξη της διαδρομής και την επιτόπια διερεύνησή της. Πολλές συνεννοήσεις με τους αρμόδιους δημόσιους φορείς, με κάθε λογής ομάδες ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, με τη διασφάλιση όλων των αναγκαίων υποδομών (φαγητό, ρεύμα, νερό, ασφαλή τόπο για διαμονή)» είπε.
«Η αληθινή πρόκληση, ωστόσο, αφορά την ίδια τη διαδρομή. Πώς, δηλαδή, αυτή η μεγάλη ομάδα θα γίνει πραγματική ομάδα και όχι ένα σύνολο ταξιδιωτών που απολαμβάνει ταξιδιωτικές υπηρεσίες. Στόχος είναι να συνυπάρξουμε, να αλληλεπιδράσουμε, να εκφραστούμε, να συνεργαστούμε, να συν-διαχειριστούμε. Στα τρία προηγούμενα Artwalk αυτό συνέβη από τον πρώτο κύκλο που φτιάχτηκε, και αυτό μας ικανοποιεί» συμπλήρωσε η Σοφία Τριάντου.
Γλέντι – έκπληξη στον Αχέροντα και διανυκτέρευση ανάμεσα σε αγάλματα
«Δεν υπάρχει κάποια επιδίωξη» διευκρίνισε ο Γιάννης Διδασκάλου, αναφερόμενος στην αλληλεπίδραση με τις τοπικές κοινωνίες. «Υπάρχουν σκέψεις, προσδοκίες, επιθυμίες… όχι επιδίωξη. Ας πούμε ποιητικά ότι αν συμβαίνουν θαύματα, αυτά συμβαίνουν όταν δεν τα επιδιώκεις» παρατήρησε.
Από τις αξέχαστες εμπειρίες στην Καλλιτεχνική Πεζοπορία ξεχώρισε ένα γλέντι, το οποίο στήθηκε στη Γλυκή, στις άκρες του Αχέροντα σε ένα μαγικό μέρος από ντόπιους του χωριού. «Δεν ήταν στο πρόγραμμα και γνωρίζαμε μέχρι εκείνη τη στιγμή μονάχα μία κάτοικο, την υπέροχη Λαμπρινή. Και ενώ αποχαιρετιζόμαστε μου λέει: “Γιάννη, μην πάτε ακόμα για ύπνο, έχουμε κανονίσει με κάποιους φίλους μου να σας κάνουμε μια έκπληξη, όπως μας κάνατε εσείς εδώ στο χωριό μας”. Και μέσα σε λίγα λεπτά ήρθαν πολλά αυτοκίνητα, μοιραστήκαμε σε αυτά, και χωρίς να ξέρουμε πού πάμε, με απόλυτη εμπιστοσύνη στον Άνθρωπο, βρεθήκαμε σε ένα περιβόλι με άλλους ανθρώπους που μαζεύτηκαν εκεί για εμάς, να μιλάμε, να τραγουδάμε και να χορεύουμε κάτω από τα άστρα» είπε.
Θυμήθηκε, επίσης, μία διανυκτέρευση μέσα στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεόδωρος Παπαγιάννης, ανάμεσα σε αγάλματα και προτομές, ή τη μέρα που περπατούσαν για το χωριό Σκούπα και τους έπιασε βροχή και δεν άνοιξαν ομπρέλα ή τη σιωπή, μετά από μια παράσταση, στο χωριό Καμαρίνα, με δακρυσμένα τα μάτια, ή τον κύκλο-συζήτηση, την τελευταία μέρα, σε έναν πεζόδρομο της Άρτας.
Στην πεζοπορία ανοίγουν παράθυρα που δεν ήξερες ότι υπάρχουν
Οι πεζοπόροι περνούν μέσα από οικισμούς και χωριά και κάνουν στάσεις για έρθουν σε επαφή με τους κατοίκους. Σε κάθε στάση, η ομάδα παρουσιάζει ντοκιμαντέρ, ταινίες, μουσικά δρώμενα, αφηγήσεις παραμυθιών, σεμινάρια (δραματουργίας, χορού, πολυφωνικού τραγουδιού, γιόγκα κεντήματος, πηλού, ξηρολιθικής δόμησης κ.ά.) και διοργανώνει συζητήσεις, διαλέξεις και θεατρικές παραστάσεις.
«Αφού ενσωματώνονται οι άνθρωποι, τότε το ίδιο ισχύει και για οτιδήποτε κάνει ο άνθρωπος- μουσική, θέατρο, γιόγκα, ταινίες, χορό, κουκλοθέατρο, διαλέξεις για το θέατρο στην Ινδία, συζητήσεις γεωλογικές για τα βουνά, πολυφωνικό τραγούδι, κατασκευές με πηλό. Αρκεί να θέλει ο καθένας να μοιραστεί, αλλά και να μπει στη διαδικασία να ακούσει αυτό που ο καθένας μοιράζεται. Η πεζοπορία, δεν σου αφήνει περιθώρια. Μοιράζεσαι. Ακούς. Σιωπάς. Μιλάς. Ανοίγουν παράθυρα που δεν ήξερες ότι υπάρχουν. Πιθανολογώ πως ο καταλύτης είναι η κούραση, ο ιδρώτας, το τρέμουλο στα πόδια, οι άλλοι, ο κοινός στόχος, η φύση, η θέα… Άλλωστε η φύση μιμείται την τέχνη. Όχι το ανάποδο» τόνισε ο Γιάννης Διδασκάλου.
Η αποκέντρωση και η αναγέννηση των ορεινών κοινοτήτων είναι ένα από τα θέματα που θα επιχειρηθεί να προσεγγιστεί στο πλαίσιο της Καλλιτεχνικής Πεζοπορίας. «Αυτό που προσπαθούμε να αναδείξουμε μέσα από την επιλογή μας να δουλεύουμε σε επαρχιακές κοινότητες, είναι ότι αυτοί οι τόποι έχουν ήδη κάτι ζωντανό να προσφέρουν. Υπάρχουν άνθρωποι — και μαζί τους, ενέργεια, ιστορίες, μύθοι, ένα υλικό που είναι έτοιμο να ξαναζωντανέψει μέσα από τη σύνδεση και τη συνδημιουργία. Δεν πάμε να “φέρουμε” κάτι εκεί — πάμε να συναντηθούμε. Να δουλέψουμε μαζί με τις καλλιτεχνικές ομάδες, τους πολιτιστικούς συλλόγους, τους ίδιους τους κατοίκους, και να δυναμώσουμε αυτό που ήδη υπάρχει. Να του δώσουμε χώρο και ρυθμό, για να συνεχίσει να εξελίσσεται και να εμπνέει» επισήμανε η Μαριάννα Ράντου.
«Τι εισπράττουν από τη διαδρομή;» είναι μία εύλογη απορία που προκύπτει. «Άνθρωπος είναι η απάντηση όποια κι αν είναι η ερώτηση» είπε ο Αντρέ Μπρετόν. Ειδικά σε αυτήν την ερώτηση» τόνισε ο Γιάννης Διδασκάλου.
Η Καλλιτεχνική Πεζοπορία στα Ζαχοροχώρια άρχισε στις 21 και θα ολοκληρωθεί στις 31 Ιουλίου. Η δράση αποτυπώνεται φωτογραφικά και κινηματογραφικά, με στόχο τη δημιουργία μιας πολύπλευρης αφήγησης της συλλογικής εμπειρίας και αναμεταδίδεται μέσω livestream.
Κατερίνα Γιαννίκη
*Συν. φωτογραφίες των Αλέξανδρου Ζήλου, Κωνσταντίνου Ζήλου και Μαρίας Καραπαναγιώτου που παραχώρησε η Librart Performing Arts Ensemble