Όταν το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» δημιούργησε το 2009 την ερευνητική του βάση στη Σάμο, μεγάλο μέρος των κατοίκων δεν γνώριζαν πόσο τυχεροί είναι, που στο νησί τους επιβιώνει ο τελευταίος βιώσιμος πληθυσμός μεσογειακού χαμαιλέοντα στην Ελλάδα, αλλά ούτε και τη μεγάλη ευθύνη που αυτό συνεπάγεται. Αντίθετα, για κάποιους λαθροθήρες από το εξωτερικό, που βρίσκονταν εκεί, το σπάνιο προστατευόμενο ερπετό ήταν επιχειρηματική ευκαιρία, καθώς μπορούσαν να κάνουν χρυσές δουλειές, πουλώντας το με μεγάλο κέρδος στη μαύρη αγορά, αφού το φυγάδευαν στους ενδιαφερόμενους αγοραστές στην Ευρώπη, κρυμμένο ακόμα και μέσα σε …φραντζόλες ψωμιού, που αποστέλλονταν στο εξωτερικό ταχυδρομικώς.
Σήμερα, 11 χρόνια μετά, χάρη στις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης που έγιναν, η λαθροθηρία έχει σχεδόν εξαλειφθεί, όμως ο κίνδυνος είναι πάντα υπαρκτός. Το μεγαλύτερο μέρος της τοπικής κοινωνίας αναγνωρίζει τη σημασία που έχει για το νησί το ιδιαίτερο αυτό ερπετό, το οποίο μπορεί να προσαρμόζει το χρώμα του ανάλογα με εκείνο του περιβάλλοντος και να συλλαμβάνει έντομα με τη γλώσσα του, με ταχύτητα σχεδόν …21 χιλιομέτρων την ώρα. Η άγνοια μπορεί να έχει μειωθεί, αλλά ο μεσογειακός χαμαιλέων εξακολουθεί να κινδυνεύει, με νούμερο ένα εχθρό τα φυτοφάρμακα και τους ακατάλληλους καθαρισμούς των ρεμάτων και των ποταμιών, όπου εναποθέτει τα αβγά του, με την πιθανότητα πυρκαγιάς να αποτελεί πρόσθετη απειλή.
Τα παραπάνω προκύπτουν από όσα διηγείται και υποστηρίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Θοδωρής Τσιμπίδης, διευθυντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», ο οποίος επισημαίνει τη μεγάλη ζημία που προκαλεί στο οικοσύστημα η άγνοια.
Στρατιώτες που έκαναν θητεία στη Σάμο μετέφεραν παλαιότερα χαμαιλέοντες σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας ως κατοικίδιο
«Πριν όχι πολλά χρόνια, το δενδρόβιο αυτό ζωάκι, που όταν αισθάνεται απειλή βγάζει έναν ήχο, κάποιοι το φοβόντουσαν, θεωρώντας ότι δαγκώνει ή έχει δηλητήριο. Έτσι βλέπαμε κάποιους ανθρώπους να το χτυπούν με τα μπαστούνια πάνω στα δέντρα. Επίσης, κάποιοι από τους στρατιώτες που έκαναν τη θητεία τους στο νησί επέστρεφαν στο σπίτι τους με έναν χαμαιλέοντα σαν κατοικίδιο… Χαμαιλέοντες από τη Σάμο έφτασαν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για αυτό το ιδιαίτερο ερπετό ήταν πολύ σημαντική, για να αναστραφεί γρήγορα αυτό το κλίμα και οι αντιλήψεις. Είδαμε πρώην στρατιώτες, αλλά και Σαμιώτες που ζούσαν σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και είχαν χαμαιλέοντες ως κατοικίδια, να επιστρέφουν τα ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον, δεν μπορούσαν να φανταστούν, είπαν, τη ζημία που προκαλούσαν εν αγνοία τους» σημειώνει ο Θοδωρής Τσιμπίδης.
Όπως λέει, σήμερα πολλοί αγρότες θεωρούν τύχη να υπάρχουν χαμαιλέοντες στις καλλιέργειες τους, καθώς είναι οι καλοί τους φυσικοί σύμμαχοι για την προστασία από καταστροφικά έντομα όπως είναι ο δάκος. «Έχουμε όμως πολύ δρόμο να διανύσουμε ακόμα… Για να σκοτώσουν οι αγρότες τον δάκο που καταστρέφει τις ελιές -ένα από τα πολλά έντομα που τρώνε οι χαμαιλέοντες- χρησιμοποιούνται μεγάλες ποσότητες χημικών φυτοφαρμάκων, που τελικά σκοτώνουν και τους χαμαιλέοντες, άμεσα ή έμμεσα, ενώ παράλληλα προκαλείται μεγάλη καταστροφή στο οικοσύστημα και φυσικά στη δημόσια υγεία, σε μια εποχή που υπάρχουν τόσο πολλές εναλλακτικές» προσθέτει.
«Δεν προστατεύεις κάτι που δεν το γνωρίζεις»
«Είναι αδύνατο να προστατέψεις κάτι, που δεν το γνωρίζεις» λέει από την πλευρά της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υδροβιολόγος Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια Έρευνας του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος», επισημαίνοντας ότι παρότι το αντικείμενο της οργάνωσης είναι η προστασία της θαλάσσιας ζωής, οι άνθρωποι που απαρτίζουν το Ινστιτούτο δεν μπορούσαν να αγνοήσουν τη μοναδική χερσαία βιοποικιλότητα των νησιών του Αιγαίου, με αποτέλεσμα να επεκταθούν και σε κάποια ζώα της στεριάς.
Όπως λέει, δουλεύοντας εδώ και 20 και πλέον χρόνια σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, διαπίστωσε με θλίψη τη μεγάλη άγνοια που υπάρχει γύρω από την άγρια ζωή και την έλλειψη κατανόησής της, τόσο στις τοπικές κοινωνίες, όσο και στο ευρύ κοινό στην Ελλάδα, αλλά ακόμα και στους πολιτικούς και τις υπηρεσίες, που θα έπρεπε να προστατεύουν την ελληνική φύση.
Οι χαμαιλέοντες της Μαδαγασκάρης και οι «άγνωστοι» ελληνικοί
«Αγνοούμε τι υπάρχει γύρω μας. Ενθουσιαζόμαστε όταν βλέπουμε σε ντοκιμαντέρ τους χαμαιλέοντες της Μαδαγασκάρης, αλλά δεν γνωρίζουμε ότι υπάρχουν μεσογειακοί χαμαιλέοντες δίπλα μας. Είναι επιτακτική ανάγκη να γνωρίσουμε τους “συγκατοίκους” μας σε αυτή τη χώρα. Στα σχολεία μας χρησιμοποιούμε απαρχαιωμένα βιβλία σε ζητήματα που σχετίζονται με το περιβάλλον, ενώ οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί, έχοντας άγνοια και οι ίδιοι για τη φύση, τους ενδιαφέρει απλά να βγει η ύλη, όχι να ασχοληθούν με το φυσικό περιβάλλον της περιοχής όπου διδάσκουν και να εμπνεύσουν και τα παιδιά. Γεμίζουμε το κεφάλι των μαθητών με ένα σωρό πληροφορίες που πιθανώς να μη χρειαστούν στη ζωή τους και την ίδια ώρα αγνοούν σημαντικά πράγματα για τη φύση του τόπου όπου ζουν και επηρεάζουν με τη ζωή τους, κάτι που οι παλαιότεροι γνώριζαν μέσα από τις παρατηρήσεις τους. Για τους παλιούς δεν ήταν οικολογία να παρατηρούν και να γνωρίζουν τι συμβαίνει στη φύση, ήταν κάτι αυτονόητο και φυσικό. Σήμερα έχουμε αποξενωθεί από τη φύση και παρατηρούμε μόνο τι συμβαίνει στην οθόνη του κινητού μας» σημειώνει.
Κατά την Αναστασία Μήλιου, εκτός από τη Σάμο, χαμαιλέοντες υπήρχαν επίσης στη Χίο και την Κρήτη, αλλά ο πληθυσμός τους στα δύο νησιά φαίνεται πως έχει εκλείψει -είτε έχουν απομείνει ελάχιστα άτομα. Για τους μεσογειακούς χαμαιλέοντες λέει, οι κίνδυνοι ήταν και παραμένουν ανθρωπογενείς και σχετίζονται κυρίως με την αλόγιστη χρήση χημικών στις καλλιέργειες. Ο Θοδωρής Τσιμπίδης επισημαίνει ότι τον πληθυσμό τους απειλούν ακόμα οι πυρκαγιές, αλλά και οι καθαρισμοί στις όχθες ρεμάτων και ποταμών, όπου εναποθέτουν τα αβγά τους. «Οι καθαρισμοί για αντιπλημμυρική προστασία συνήθως γίνονται με ακατάλληλο, λανθασμένο, μερικές φορές και παράνομο τρόπο. Δεν θα έπρεπε για κανέναν λόγο να ακουμπάμε τις όχθες, όπου φωλιάζουν και κάνουν αβγά πολλά είδη, θα έπρεπε να καθαρίζουμε μόνο την κοίτη χωρίς να χρησιμοποιούνται βαριά μηχανήματα. Σε όλες τις χώρες της ΕΕ, οι όχθες είναι κατάφυτες και προστατεύονται, εμείς τις καταστρέφουμε κατ΄ επιλογήν» υποστηρίζει.
«Ο Μεσογειακός Χαμαιλέοντας είναι ένα ευάλωτο ζώο, που θα έπρεπε να βρίσκεται στην κορυφή της προσπάθειάς μας για προστασία της άγριας ζωής, καθώς προστατεύοντάς τον, προστατεύεται συνολικά και το ιδιαίτερο οικοσύστημα στο οποίο ζει» υπογραμμίζει, υπενθυμίζοντας ότι από το 2009 η Ομάδα Χερσαίας Έρευνας του «Αρχιπελάγους» υλοποιεί επιτόπια έρευνα και αυτοχρηματοδοτούμενες δράσεις προστασίας, ενημέρωσης κι ευαισθητοποίησης._
Αλ.Γούτα
Επισυνάπτονται φωτογραφίες που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ το “Αρχιπέλαγος”