«Ούτε ένα λεπτό» δεν πρέπει να πάει χαμένο στον αγώνα δρόμου της Ελλάδας για την υιοθέτηση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), όπως επισημαίνει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής του INSEAD, Θεόδωρος Ευγενίου, σύμφωνα με τον οποίο η χώρα ίσως πρέπει να αναλάβει νέα μείζονα πρωτοβουλία για την έρευνα στον τομέα και τη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, κυβέρνησης και επιχειρήσεων. Όλοι οι δρόμοι οδηγούν εκεί: κι αυτό γιατί η παγκόσμια κούρσα της ΤΝ δεν αφορά πλέον μόνο το ποια εταιρεία ή χώρα αναπτύσσει τα πιο προηγμένα μοντέλα, αλλά -όλο και περισσότερο- το ποιος τα υιοθετεί και τα αξιοποιεί πιο αποτελεσματικά, αναπτύσσοντας υπολογιστική ισχύ κι επιχειρηματική καινοτομία γύρω από αυτά και στηρίζοντας το ανθρώπινο ταλέντο στον κλάδο, λέει.
Ο κ. Ευγενίου εκτιμά πως είναι μονόδρομος να δούμε στα επόμενα χρόνια περισσότερες -ενδεχομένως και μεγαλύτερου ύψους- πρωτοβουλίες σαν τη «Stargate» των 500 δισ. δολαρίων, που ανακοίνωσε ο Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ. Αναφερόμενος στην ΕΕ επισημαίνει πως «έχει μείνει τρομερά πίσω στην κούρσα της ΤΝ» και θα πρέπει να σταματήσει να κάνει «μη παραγωγικό θόρυβο» σχετικά με τα τεκταινόμενα στις ΗΠΑ και άλλες περιοχές του κόσμου και να πάρει το πεπρωμένο της στα χέρια της.
Όσον αφορά την Κίνα, από την οποία αναδύθηκε πρόσφατα το μεγάλο γλωσσικό μοντέλο «DeepSeek», προκαλώντας «σεισμό» στις αγορές παγκοσμίως, ο καθηγητής διατυπώνει την εκτίμηση ότι η χώρα, που κινείται με εντυπωσιακό ρυθμό, δεν αποκλείεται στα επόμενα χρόνια να ενεργοποιήσει έναν «δρόμο του μεταξιού» ειδικά για την ΤΝ, στηρίζοντας άλλα έθνη στην ταχεία υιοθέτησή της και διευρύνοντας έτσι τη σφαίρα της γεωπολιτικής επιρροής της.
Η ΤΝ, όπως και τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM), είναι επίσης εργαλείο πολιτισμικής επιρροής, παρατηρεί και εξηγεί: «Κάνετε σε ένα LLM από την Κίνα, τις ΗΠΑ, το Ισραήλ ή την Ευρώπη το ίδιο “ιστορικά και πολιτισμικά ευαίσθητο” ερώτημα και μπορεί να εκπλαγείτε». Ο κ. Ευγενίου εκφράζει πάντως την πεποίθηση ότι η ΤΝ μπορεί να αξιοποιηθεί για να βελτιώσει τη λειτουργία της δημοκρατίας.
Εκτιμά πως ανατέλλει η εποχή των υβριδικών οργανισμών και επιχειρήσεων και της υβριδικής κοινωνίας, στα οποία άνθρωποι και ΤΝ θα συνυπάρχουν και θα εργάζονται μαζί, ενώ προσθέτει πως κάποια μέρα θα βρεθούμε σε μια κατάσταση που θα μπορούμε να την περιγράψουμε ως «εποχή της Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης*», αλλά αυτό δεν θα προσλάβει επ’ ουδενί χαρακτηριστικά δράματος, αφού θα έχει στο μεταξύ εξελιχθεί σε «business as usual» (συνήθη) κατάσταση. «Το πώς θα μοιάζει ο κόσμος τότε, κανείς δεν μπορεί να το φανταστεί» σημειώνει ο καθηγητής, ο οποίος έχει διατελέσει ακαδημαϊκός συνεργάτης του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) για την ΤΝ και μέλος του Δικτύου Ειδικών για το θέμα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
Ο κ. Ευγενίου μίλησε ακόμα στην Αλεξάνδρα Γούτα για την κατανάλωση ενέργειας από την ΤΝ και την πιθανότητα ενσωμάτωσης ανθρώπινων κυττάρων σε ηλεκτρονικά κυκλώματα και για το ποιος τύπος (χαρακτήρας) ανθρώπου είναι κατά τη γνώμη του πιθανότερο να προσαρμοστεί ευκολότερα σε αυτή τη νέα εποχή.
Στην Ελλάδα υπάρχει άφθονο ταλέντο και γίνεται εντυπωσιακή έρευνα
Η Ελλάδα αναπτύσσει ολοένα περισσότερα data centers και πρόκειται να φιλοξενήσει ένα απ΄ τα ευρωπαϊκά «Εργοστάσια ΤΝ». Πώς βλέπει ο κ. Ευγενίου το μέλλον της χώρας σε αυτό το πεδίο, δεδομένου ιδίως ότι πέρυσι συμμετείχε στην ανάπτυξη της Εθνικής Στρατηγικής για την ΤΝ, υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη; «Πιστεύω ακράδαντα ότι είναι τώρα η ώρα για την Ελλάδα να κάνει σημαντικές επενδύσεις στην εκπαίδευση, την έρευνα, την κατάρτιση στελεχών, την προϊοντοποίηση, τη χρηματοδότηση, τη δημιουργία οικοσυστημάτων και τις πολιτικές που μπορούν να επιταχύνουν έντονα την υιοθέτηση της ΤΝ στη χώρα -και παροτρύνω τους φορείς χάραξης πολιτικής, την κυβέρνηση, την ακαδημαϊκή κοινότητα, καθώς και τα στελέχη και τα διοικητικά συμβούλια στην Ελλάδα να κινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Στον παγκόσμιο αγώνα δρόμου για την υιοθέτηση της ΤΝ που έχει πλέον ξεκινήσει, η Ελλάδα δεν πρέπει να χάσει ούτε ένα λεπτό» επισημαίνει.
Υπάρχει άφθονο ταλέντο και βούληση στην Ελλάδα «και επίσης εντυπωσιάζομαι με αυτά που βλέπω στην έρευνα, για παράδειγμα στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στα ερευνητικά κέντρα “Αρχιμήδης” και “Δημόκριτος” (που γνωρίζω κυρίως), καθώς και στην επιχειρηματικότητα. Μπορεί να χρειαστούμε μια νέα μεγάλη πρωτοβουλία – ίσως ένα νέο κέντρο ή πολλαπλά κέντρα- που θα μπορεί επίσης να προωθήσει την έρευνα και την υιοθέτηση της ΤΝ στην Ελλάδα και ν’ αποτελέσει βασικό καταλύτη στη συνεργασία μεταξύ ακαδημαϊκής κοινότητας, κυβέρνησης και επιχειρήσεων. Ελπίζω αυτό να συμβεί πολύ σύντομα. Η Ελλάδα έχει ταλέντο, είναι ελκυστική σε εργαζόμενους από το εξωτερικό -πρέπει βέβαια να κάνουμε πολλά περισσότερα για αυτό- και βρίσκεται στο σημείο τομής πολλών αγορών και γεωγραφικών περιοχών» επισημαίνει.
Η «Αστροπύλη» του Τραμπ και το πεπρωμένο της ενωμένης Ευρώπης
H έναρξη της θητείας του Προέδρου Τραμπ συνοδεύτηκε από δύο αποφάσεις-σταθμούς για την ΤΝ. Η μία αφορά την πρωτοβουλία «Stargate» («Αστρική Πύλη») για τη δημιουργία υποδομών και η άλλη την αναστολή των ρυθμιστικών περιορισμών που είχε επεξεργαστεί η διοίκηση Μπάιντεν. Πόσο εφικτό είναι να υλοποιηθεί το Stargate, δεδομένων των πραγματικά τεράστιων αναγκών του σε κεφάλαια, ενέργεια και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό; Και τι μπορεί να σηματοδοτήσει για τη δημοκρατία η λειτουργία ΤΝ χωρίς ρυθμιστικούς περιορισμούς;
«Το Stargate μπορεί να εφαρμοστεί ή να μην εφαρμοστεί με τους τρόπους που περιμένουμε σήμερα. Tο πλαίσιο δεν έχει προσδιοριστεί πλήρως -και δικαίως, δεδομένων των αβεβαιοτήτων στον χώρο της ΤΝ. Είναι λοιπόν δύσκολο να εκτιμηθούν οι πιθανότητες να εφαρμοστεί ως έχει. Ωστόσο, ένα πράγμα είναι σαφές: η υιοθέτηση της ΤΝ θα επιταχυνθεί σε όλα τα επίπεδα, με τρόπους που πιθανώς φανταζόμαστε (…) και με τρόπους που δεν μπορούμε καν να φανταστούμε (…), με την ΤΝ να υπάρχει γύρω μας παντού στον φυσικό κόσμο, μέσω της ρομποτικής, στην κυβέρνηση και σε δημόσιους χώρους, στην εκπαίδευση, την υγεία, τις μεταφορές και πολλά ακόμη. Όλα αυτά θα χρειαστούν απίστευτες ποσότητες υπολογιστικής ισχύος και ενέργειας (…). Είναι απλά μονόδρομος να δούμε κάτι σαν το “Stargate” – και ίσως ακόμα μεγαλύτερο – να σχηματοποιείται τα επόμενα χρόνια» λέει και εξηγεί πως το ανθρώπινο ταλέντο για κάτι τέτοιο είναι διαθέσιμο κι η χρηματοδότηση μπορεί να συνδεθεί με τα έσοδα που θα προκύψουν μελλοντικά από την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ΤΝ, ενώ υπάρχουν συναρπαστικοί «σφόνδυλοι», «ελεύθεροι τροχοί» («AI flywheels», όπως χαρακτηρίζονται) στον χώρο της ΤΝ: για παράδειγμα, η ΤΝ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον σχεδιασμό τσιπ που χρησιμοποιούνται για τη βελτιστοποίηση της ίδιας της ΤΝ, όπως υποδεικνύει το πρόσφατο παράδειγμα του «AlphaChip» της DeepMind, αλλά και για ενεργειακή αποδοτικότητα, υποδομές, εφαρμογές και δημιουργία νέας γενιάς επιχειρήσεων.
Προσθέτει ότι στην Ευρώπη πιθανώς εστιάζουμε υπερβολικά στον Πρόεδρο Τραμπ, που φυσικά αποτελεί μείζονα παράγοντα, αλλά ο χώρος της ΤΝ έχει τη δική του δυναμική, με την οποία οι ενέργειες των ΗΠΑ μπορεί να ευθυγραμμιστούν -ή όχι. Την κατάσταση για την Ευρώπη, λέει, τη σχηματοποιεί η ίδια η φύση της συγκεκριμένης τεχνολογίας, η ταχύτητα και οι δυνατότητές της, η διπλή χρήση της (ως στρατιωτικής και πολιτικής τεχνολογίας), καθώς και ο παγκόσμιος ανταγωνισμός από τις χώρες Κίνα, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σιγκαπούρη, Ισραήλ, Ινδία και άλλες. «Η ΕΕ θα πρέπει να προσαρμοστεί αναλόγως, καθώς σήμερα είναι τρομερά πίσω στην κούρσα της ΤΝ και κινδυνεύει να μείνει ακόμη περισσότερο πίσω, όπως συνέβη με το Διαδίκτυο. Πρέπει να επικεντρωθεί σε ό,τι μπορεί να κάνει καλύτερα δεδομένων των περιστάσεων και να σταματήσει να κάνει μη παραγωγικό θόρυβο για τις ΗΠΑ ή οποιονδήποτε άλλον. Το πεπρωμένο της ΤΝ στην ΕΕ βρίσκεται σε ευρωπαϊκά χέρια μόνο» υποστηρίζει.
H υπομονετική Κίνα, ο συναρπαστικός αγώνας και η κουλτούρα του μαχητή
Αν η ΕΕ βραδυπορεί και οι ΗΠΑ τρέχουν, η Κίνα μάλλον απογειώνεται, όπως είδαμε και πρόσφατα με το DeepSeek. Πώς διαχειρίζεται ο «κινεζικός δράκος» την πρόκληση της ανάπτυξης ολοένα ισχυρότερης ΤΝ; «Η Κίνα κινείται με εντυπωσιακούς ρυθμούς, αλλά και “υπομονετικά” σε αυτόν τον χώρο – όπως και σε άλλους τομείς. Διαθέτει ταλέντο, δεδομένα, βιομηχανία, κουλτούρα “μαχητών” στην επιχειρηματικότητα -όπως σημειώνει ο Kaifu Lee στο εξαιρετικό βιβλίο του “AI SuperPowers”- και μια ισχυρή βούληση τόσο από την κεντρική κυβέρνηση, όσο και από τον ιδιωτικό τομέα. Αναπτύσσει επίσης το δικό της οικοσύστημα ΤΝ σε όλα τα πεδία, από τον χώρο των πρώτων υλών και της ενέργειας -στον οποίο προηγείται σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο- μέχρι τους ημιαγωγούς, τους αλγορίθμους, τις υποδομές και τις εφαρμογές. Δεν είναι σαφές πώς θα εξελιχθεί ο αγώνας δρόμου με τις ΗΠΑ -τον μόνο ανταγωνιστή της Κίνας, εκτός αν η ΕΕ αλλάξει δραστικά και γρήγορα- αλλά θα είναι συναρπαστικός» σημειώνει.
Η Κίνα, λέει, ακολουθεί πιο «ανοιχτή» προσέγγιση στην ανάπτυξη ΤΝ -όπως φάνηκε και με το παράδειγμα του DeepSeek- με έμφαση στον ανοιχτό κώδικα και στην κατασκευή ισχυρών μοντέλων, εύκολα προσβάσιμων από όλες τις χώρες. «Ίσως δούμε σύντομα μια πρωτοβουλία “One Belt One Road” (σ.σ. αναβίωσης του αρχαίου δρόμου του μεταξιού) στον τομέα της ΤΝ, με την Κίνα να υποστηρίζει άλλα έθνη, ώστε να υιοθετήσουν την ΤΝ και την καινοτομία, συνδέοντας έτσι την ΤΝ με μια γεωπολιτική στρατηγική διεύρυνσης και ενίσχυσης της σφαίρας επιρροής της. Η ΤΝ θα αποτελέσει σίγουρα κεντρικό παράγοντα στο γεωπολιτικό παιχνίδι, τόσο οικονομικό όσο και στρατιωτικό, και η Κίνα το κατανοεί πλήρως αυτό και παίζει το παιχνίδι» εκτιμά.
Κυκλώματα με ανθρώπινα κύτταρα ενόψει;
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει ένα βασικό πλεονέκτημα: χρησιμοποιεί ελάχιστη ενέργεια, για να εκτελέσει πολύ πολύπλοκες διεργασίες. Οι υπολογιστές δεν τα καταφέρνουν εξίσου καλά και η ΤΝ είναι ενεργειακά λαίμαργη. Πόσο πιθανό θεωρεί να δούμε μια μέρα -σε μαζική κλίμακα- ανθρώπινα κύτταρα ενσωματωμένα σε ηλεκτρονικά κυκλώματα;
«Πράγματι, η βελτιστοποίηση της ενέργειας είναι ένα κλειδί (για την περαιτέρω ανάπτυξη της ΤΝ). Ίσως όμως ο εγκέφαλός μας να μην έχει εξελιχθεί ακόμη τόσο βέλτιστα, σε ό,τι αφορά την ενέργεια και τη νοημοσύνη, όσο μπορεί τελικά να εξελιχθεί με την ΤΝ -και με τη βοήθειά της. Βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή ενός εκπληκτικού επιστημονικού ταξιδιού, που όμοιό του δεν έχει υπάρξει. Όσον αφορά την πραγματική “Φυσική” της υπολογιστικής: μπορεί να δούμε ή να μη δούμε “ανθρώπινα κύτταρα”, καθώς δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι αυτά είναι τα πιο αποτελεσματικά για τη μεγιστοποίηση της νοημοσύνης με ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι θα δούμε εντυπωσιακούς και εκπληκτικούς τρόπους για να συνδυάσουμε τα διάφορα εργαλεία της Φυσικής που βελτιστοποιούν την ενεργειακή κατανάλωση, ώστε να πετύχουμε απίστευτα επίπεδα “νοημοσύνης”, μέσω ισχυρών υπολογιστών. Το ερώτημα δεν είναι πια αν κάποτε θα συμβεί αυτό, αλλά το πότε -και μπορεί να μην αργήσει πολύ, αν και προτιμώ να μην κάνω συγκεκριμένες προβλέψεις, καθώς αυτές στην πλειονότητά τους αποδεικνύονται λανθασμένες» υπογραμμίζει.
Ποιος τύπος ανθρώπου είναι πιθανότερο να προσαρμοστεί ευκολότερα σε αυτή τη νέα εποχή;
«Υπάρχουν έρευνες σχετικά με το θέμα αυτό – ορισμένες από τις οποίες έχουν μάλιστα αξιοποιηθεί από το Νομπελίστα Οικονομικών του 2024, Daron Acemoglu, για την ανάλυσή του σε έκθεση της Goldman Sachs σχετικά με τον αντίκτυπο του genAI (δημιουργικής ΤΝ) στην οικονομία. Ένα από τα ευρήματα αυτής της έρευνας είναι ότι οι περισσότερες δεξιότητές μας θα γίνουν ολοένα λιγότερο σημαντικές ως προς το πόσο χρήσιμες θα είναι, για να μας βοηθήσουν να ανταγωνιστούμε με την ΤΝ (…) Μόνο λίγες θα σχετίζονται με εργασίες, στις οποίες ίσως θα είμαστε καλύτεροι στο να ανταγωνιζόμαστε ή να συνεργαζόμαστε με την ΤΝ. Τρεις τέτοιες δεξιότητες είναι: η επιστημονική σκέψη, η κριτική σκέψη και, το σημαντικότερο κατά τη γνώμη μου, η ικανότητα να μαθαίνουμε. Η ικανότητα να μαθαίνουμε, με γνώμονα την περιέργεια και την αγάπη για τη μάθηση και την κατανόηση, είναι ίσως το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό κατά την άποψή μου. Είναι ενδιαφέρον ότι, όπως έλεγε πάντα ο επιβλέπων του διδακτορικού μου, Tommy Poggio, “η μάθηση είναι στον πυρήνα της νοημοσύνης”. Ως εκ τούτου, η μηχανική μάθηση είναι ο πυρήνας της σημερινής ΤΝ. Ίσως μπορούμε να πούμε ότι το να μαθαίνουμε πώς να μαθαίνουμε και η περιέργεια βρίσκονται στον πυρήνα της “ανθρωπινότητάς” μας. Δεν θα πάψουμε ποτέ να τα έχουμε -σε διαφορετική περίπτωση θα είναι έτσι κι αλλιώς βαρετά σαν την κόλαση!» καταλήγει._
*Ο κ.Ευγενίου διευκρινίζει ότι δεν προτιμά τον όρο Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη (AGI). Κανένα είδος δεν έχει γενική νοημοσύνη, λέει. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να κάνουν ό,τι όλα τ’ άλλα ζώα, για παράδειγμα. Κανένα ζώο δεν μπορεί. Ένας από τους πιο εύλογους ορισμούς είναι, κατά τον καθηγητή, αυτός που ορίζει ότι AGI θα έχουμε πετύχει όταν η ΤΝ θα μπορεί να εκτελέσει όλες τις οικονομικά βιώσιμες δραστηριότητες της ανθρωπότητας καλύτερα από οποιονδήποτε άνθρωπο.
Αλ. Γούτα