Αναμφίβολα ζούμε μια από τις πιο μεγάλες κρίσεις της σύγχρονης ιστορίας. Μια κρίση με παντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από οποιαδήποτε άλλη και συνεπώς, με άγνωστες επιπτώσεις. Πολλοί «σοφοί» και «ειδικοί» προσπαθούν να προβλέψουν την επόμενη ημέρα, να εκτιμήσουν τις συνέπειες και να προσδιορίσουν τα χαρακτηριστικά της νέας πραγματικότητας. Αν, όπως και εγώ, δεν είστε φίλοι της μελλοντολογίας, η τωρινή συγκυρία σίγουρα βοηθάει στο να ενισχύσετε αυτή σας την άποψη.
Όλοι ξεκινούν με την υπόθεση ότι κάποια στιγμή θα υπάρξει η επόμενη ημέρα. Αν θα είναι μια επόμενη ημέρα με εμβόλιο ή φάρμακα, με μεγάλη ή μικρή κοινωνική απόσταση, με φόβο ή όχι, είναι δύσκολο να το πούμε. Κατανοούμε ότι θα υπάρξει ύφεση, αλλά εκτιμάμε ότι θα είναι ελεγχόμενη και ανατάξιμη. Αναγνωρίζουμε ότι κάποιοι κλάδοι, κάποιες επιχειρήσεις θα σβήσουν από τον χάρτη, αλλά ελπίζουμε ότι η δική μας θα επιβιώσει. Κάποιοι τολμούν να αναγνωρίσουν σημαντικές αλλαγές στην προσωπική και επιχειρηματική τους καθημερινότητα, αλλά τις θεωρούν ομαλές και διαχειρίσιμες.
Ιστορικά, στις μεγάλες κρίσεις της ανθρωπότητας, δύο συμπεριφορές κυριάρχησαν. Η μια είναι η πολιτική της στρουθοκαμήλου. Κλείνω τα μάτια και δεν βλέπω τον κίνδυνο, υποθέτοντας ότι κάποια στιγμή, όταν θα τα ξανανοίξω, θα έχει εξαφανισθεί και όλα θα είναι όπως πριν. Είναι γνωστό ότι η στρουθοκάμηλος είναι από τα είδη προς εξαφάνιση. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η φιλόσοφος Ayn RAND «Μπορείς να αγνοείς την πραγματικότητα. Αλλά δεν μπορείς να αγνοείς τις συνέπειες του να αγνοείς την πραγματικότητα». Η άλλη τυπική συμπεριφορά σε περιόδους κρίσεων είναι η αναζήτηση των ευκαιριών στη νέα πραγματικότητα που θα διαμορφωθεί. Αναγνωρίζοντας ότι το αύριο θα είναι διαφορετικό από το χθες, προσπαθώ να αντιμετωπίσω τις δυσχέρειες που εκτιμώ ότι θα προκύψουν, ενώ παράλληλα αναζητώ ευκαιρίες στην νέα κατάσταση ισορροπίας του συστήματος. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι έχω περάσει στο τελευταίο από τα πέντε στάδια του πένθους, την αποδοχή της νέας πραγματικότητας και την προσαρμογή σε αυτή.
Η επερχόμενη οικονομική ύφεση είναι δεδομένη και το μόνο που συζητάμε είναι το εύρος της – χρονικό και ποσοτικό. Οι Κεντρικές Τράπεζες και οι Κυβερνήσεις ήδη προσπαθούν με διάφορα μέτρα να ελέγξουν την κατάσταση, αλλά ο βαθμός της επιτυχίας τους εξαρτάται από την διάρκεια και την ένταση της Υγειονομικής κρίσης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και ο κλάδος μας θα επηρεασθεί. Οι Ελληνικές μεταλλευτικές επιχειρήσεις μέχρι στιγμής ανταπεξέρχονται ικανοποιητικά στα νέα δεδομένα. Έχοντας συνειδητοποιήσει την κρισιμότητα της κατάστασης και την ανάγκη για κοινωνική αλληλεγγύη, στηρίζουν τόσο το προσωπικό τους όσο και τις προσπάθειες του κράτους να ανταποκριθεί στην πανδημία. Η μείωση των πωλήσεων, παρότι σε μερικές περιπτώσεις είναι σημαντική, είναι ακόμη διαχειρίσιμη. Στην παρούσα συγκυρία, οι δυνατότητες αντίδρασης των επιχειρήσεων περιορίζονται στο να «διαφυλάξουν τα κεκτημένα», δηλαδή να επιβιώσουν στην καταιγίδα με τις μικρότερες δυνατές απώλειες. Συρρίκνωση, αλλαγή παραγωγικού μοντέλου, διέξοδος σε αγορές ή προϊόντα που μέχρι χθες δεν αποτελούσαν προτεραιότητα είναι μόνο μερικές από τις εναλλακτικές. Υπάρχουν διάφορες καλές πρακτικές και διδάγματα από παλαιότερες κρίσεις, αλλά σαφώς δεν υπάρχει συνταγή επιτυχίας. Εδώ θα φανεί «ο καλός ο καπετάνιος», όπως σοφά λέει ο Ελληνικός λαός.
Το μεγάλο και κρίσιμο ερώτημα, το οποίο ήδη έχει αρχίσει να απασχολεί τις ηγεσίες , είναι η εικόνα της μετά κρίση εποχής. Ακόμα και αν το υγειονομικό πρόβλημα λυθεί απολύτως, όλοι συμφωνούν ότι κάποια πράγματα θα είναι εντελώς διαφορετικά. Είναι βέβαιο πως για αρκετό χρονικό διάστημα οι δημόσιες επενδύσεις στην υγεία θα αυξηθούν σημαντικά, με επίπτωση στη διαθεσιμότητα πόρων για άλλες πολιτικές. Ήδη υπάρχουν συζητήσεις για την «από – παγκοσμιοποίηση» ώστε σε περιπτώσεις καραντίνας να υπάρχει δυνατότητα «τοπικής» τροφοδοσίας της αγοράς. Αυτό θα αλλάξει τα δεδομένα στην αξιοποίηση πρώτων υλών αλλά και στα logistics. Οι ανάγκες για επαγγελματικά ταξίδια θα επαναξιολογηθούν, με ενδεχόμενες επιπτώσεις στην κατανάλωση καύσιμων, στα μέσα μεταφοράς, αλλά και στις επενδύσεις σε υποδομές. Η δυνατότητα να κάνουμε εξ αποστάσεως πράγματα που μέχρι χθες απαιτούσαν φυσική παρουσία σε κάποιο συγκεκριμένο χώρο θα μειώσει την ανάγκη για τέτοιους χώρους (γραφεία, καταστήματα κοκ). Από την άλλη πλευρά, η αύξηση του χρόνου παραμονής στο σπίτι θα απαιτήσει επενδύσεις τόσο στα ακίνητα όσο και σε εξοπλισμό. Ακόμα και τα δίκτυα θα πρέπει να ενισχυθούν σοβαρά σε οικιστικές περιοχές, αν εφ εξής μεγάλο μέρος της επαγγελματικής δραστηριότητας θα γίνεται στο σπίτι.
Σε αυτή την συγκυρία, οι Ελληνικές μεταλλευτικές επιχειρήσεις πρέπει να αναζητήσουν τις ευκαιρίες που θα προκύψουν. Η γεωγραφική μας θέση, η ποιότητα ορισμένων πρώτων υλών, η ευελιξία μας, θα πρέπει να είναι μερικά από τα στοιχεία που, αν τα εκμεταλλευθούμε σωστά, θα καλύψουν την υστέρηση που μοιραία θα δημιουργήσει η κρίση. Από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό να ξαναδούμε ύλες ή κοιτάσματα τα οποία για πολλούς και διάφορους λόγους δεν έχουν αξιοποιηθεί μέχρι σήμερα. Τα νέα δεδομένα δεν επιτρέπουν σε καμία κοινωνία να αγνοεί οποιασδήποτε μορφής φυσικό πλούτο διαθέτει. Δυστυχώς, στην Ελλάδα των τελευταίων δεκαετιών, σημαντικές ορυκτές πρώτες ύλες έχουν μείνει στο περιθώριο, για διάφορους λόγους.
Ο όρος disruption (κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει ικανοποιητική απόδοση στα Ελληνικά) περιγράφει εδώ και είκοσι χρόνια μια κατάσταση γρήγορης και απρόσμενης αλλαγής, η οποία μας βρίσκει όλους απροετοίμαστους κα ανυποψίαστους. Πολύ πριν εμφανισθεί η τωρινή κρίση, η ακαδημαϊκή κοινότητα είχε εκπονήσει δεκάδες μελέτες περιπτώσεων για εταιρίες κολοσσούς (τυπικό παράδειγμα η KODAK), οι οποίες αρνήθηκαν πεισματικά να δουν την ταχύτητα και την ένταση των επερχομένων αλλαγών, με αποτέλεσμα να εξαφανισθούν. Ο κορωνοϊός απλά επιταχύνει περαιτέρω αυτή τη διαδικασία, αφ’ ενός μεν διότι οι εξελίξεις θα προκύψουν πολύ πιο γρήγορα και αφ’ ετέρου διότι πολλοί από εμάς, σε πλήρη άρνηση της πραγματικότητας, θα συνεχίσουν να «ονειρεύονται» επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση.
Από την άλλη πλευρά, οι ίδιες αλλαγές που έσπρωξαν «δεινόσαυρους» όπως η KODAK στον θάνατο, έθρεψαν σειρά από μεγαλύτερες ή μικρότερες επιτυχίες. Η ταχύτητα προσαρμογής στα νέα δεδομένα αποτελεί το ισχυρότερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Όταν το ένστικτο της επιβίωσης συναντήσει την δημιουργικότητα, το αποτέλεσμα είναι πάντα καλό. Η ανθρωπότητα θα συνεχίσει να υπάρχει και μετά Covid, το παγκόσμιο ΑΕΠ πάντα μετά από κρίσεις βρίσκει τον τρόπο να επανέλθει σε τροχιά αύξησης, οι εξελίξεις στην τεχνολογία θα είναι ακόμα ταχύτερες και ίσως πιο στοχευμένες. Σαφώς, για αρκετούς από εμάς, η απώλεια των κεκτημένων και η κατάρρευση της «ζώνης άνεσης» που με κόπο είχαμε κτίσει, αποτελούν δεδομένα που δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε. Ας ακολουθήσουμε την προτροπή του Jeffrey ROGERS (Singularity University) «Μην σκέφτεστε τι θέλετε από το μέλλον. Αναρωτηθείτε τι ζητάει το μέλλον από εσάς».
Σ.Σ. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο εβδομαδιαίο ηλεκτρονικό ενημερωτικό δελτίο του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων