Για τα βήματα που κάνει η Ελλάδα σε σχέση με την προστασία του δημοσιογραφικού λειτουργήματος και την ελευθερία των ΜΜΕ, μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο εκπρόσωπος του ΟΑΣΕ για την ελευθερία των μέσων Ενημέρωσης Γιαν Μπράτου (Jan Braathu) που βρίσκεται αυτές τις ημέρες για συναντήσεις στην Αθήνα. Ο αξιωματούχος αναφέρεται ανάμεσα σε άλλα στις συζητήσεις που έκανε με στελέχη της ελληνικής κυβέρνησης σχετικά με τη νομοθεσία κατά των καταχρηστικών αγωγών εναντίον των δημοσιογράφων (SLAPPs) που προωθεί και την ελληνική στρατηγική για την μεταρρύθμιση των ΜΜΕ. Ο κ. Μπράτου σημειώνει ότι καταβάλλονται ουσιαστικές προσπάθειες που γίνονται προς την εύρυθμη λειτουργία των μέσων και την προστασία του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, εκφράζοντας παράλληλα την ελπίδα ότι «αυτά τα βήματα θα οδηγήσουν σε πρακτική εφαρμογή στο εγγύς μέλλον».
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Γιαν Μπράτου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τη δημοσιογράφο Φαίη Δουλγκέρη:
ΑΠΕ-ΜΠΕ: Ποιος είναι ο σκοπός της επίσκεψής σας στην Αθήνα;
Γιαν Μπράτου, ΟΑΣΕ: Πρόκειται για μια επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα για να παρακολουθήσουμε την πρόοδο στις δεσμεύσεις που ανέλαβαν η Ελλάδα και άλλα συμμετέχοντα κράτη του ΟΑΣΕ για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και την ασφάλεια των δημοσιογράφων. Έτσι, κατά μία έννοια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια επίσκεψη διερεύνησης, αλλά είναι κάτι περισσότερο από αυτό, επειδή ήρθα με σκοπό να υποστηρίξω και να ενθαρρύνω μια σειρά από δραστηριότητες ή δράσεις εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης σχετικά με την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και την ασφάλεια των δημοσιογράφων. Μία από αυτές, ήταν να ενθαρρύνω την ελληνική κυβέρνηση να καταρτίσει μια στρατηγική και ένα σχέδιο δράσης για τη μεταρρύθμιση των μέσων ενημέρωσης. Και στην πρώτη μου συνάντηση της επίσκεψης, η οποία ήταν με τον γενικό γραμματέα επικοινωνίας και ενημέρωσης, κ. Κιρμικίρογλου, ενημερώθηκα ότι έχουν ήδη καταρτίσει ένα τέτοιο σχέδιο δράσης, οπότε αυτά ήταν καλά νέα. Δεν χρειάστηκε να πιέσω, ήταν ήδη σε εξέλιξη.
Η δεύτερη δράση ήταν να ενθαρρύνω την ελληνική κυβέρνηση όχι μόνο να μεταφέρει την οδηγία της ΕΕ για τη νομοθεσία κατά των SLAPPs, αλλά και να ενσωματώσει τη νομοθεσία κατά των εγχώριων SLAPPs. Θα γνωρίζετε ότι η οδηγία της ΕΕ από πέρυσι ισχύει μόνο για διασυνοριακές SLAPPs. Αλλά σχεδόν όλες οι SLAPPs σε κάθε χώρα είναι εγχώριες SLAPPs. Ενθαρρύνω λοιπόν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ στον ΟΑΣΕ, και όλα τα συμμετέχοντα κράτη, στην πραγματικότητα, να συντάξουν νομοθεσία κατά των SLAPPs που να εφαρμόζεται στις εγχώριες SLAPPs. Και μου είπαν ότι υπάρχει ήδη μια δέσμευση για κάτι τέτοιο. Και μας ενημέρωσαν ότι υπάρχει ένα σχέδιο παραγράφου στο νέο νομοσχέδιο σχετικά με την εγχώρια νομοθεσία κατά των SLAPPs. Και ότι ένα από τα ζητήματα που εξετάζονται σε αυτό το πλαίσιο είναι η πρόωρη περάτωση υποθέσεων που θεωρούνται SLAPPs, κάτι που συνιστά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ουσιαστικά, αυτό που λέω στις ελληνικές αρχές είναι να πάρουν αυτό που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά των SLAPPs από το 2022 και να το ενσωματώσουν στην εθνική νομοθεσία. Υπάρχει λοιπόν μια διαδικασία σε εξέλιξη. Απομένουν ακόμη βήματα σε αυτή τη διαδικασία. Οι δημοσιογραφικές ενώσεις μου λένε ότι συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία. Και αυτό είναι καλό. Έτσι, για παράδειγμα, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών (ΠΟΕΣΥ) συμμετέχει σε αυτό και αυτό ακριβώς θα είχαμε υποστηρίξει αν δεν το είχαν κάνει, αλλά το έχουν κάνει.
Αλλά η διαδικασία δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Λένε ότι θα ολοκληρώσουν τη διαδικασία μέχρι το τέλος του έτους, αλλά φυσικά πολλά πράγματα μπορούν να συμβούν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας σύνταξης και στη συνέχεια, όταν φτάσει στο Κοινοβούλιο, μπορεί να υπάρξουν τροποποιήσεις, οπότε δεν γνωρίζουμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα ακόμα, αλλά νομίζω ότι είναι θετικό το γεγονός ότι η εργασία συνεχίζεται. Είχα μια συνάντηση σήμερα το απόγευμα με ορισμένους βουλευτές που εκπροσωπούν την Ελλάδα στην κοινοβουλευτική συνέλευση του ΟΑΣΕ και τους ενθάρρυνα να υποστηρίξουν την εγχώρια νομοθεσία κατά των SLAPPs όταν έρθει στο Κοινοβούλιο. Αυτά είναι μερικά από τα ζητήματα που έχω συζητήσει, τα οποία ήθελα να υποστηρίξω. Επιπλέον, έχω μιλήσει για την πρόσβαση στην πληροφόρηση. Η Ελλάδα έχει νομοθεσία για πρόσβαση στην ενημέρωση. Νομίζω ότι η εφαρμογή μπορεί πιθανώς να βελτιωθεί κάπως.
Μίλησα επίσης για την ανάγκη οργάνωσης του ίδιου του τομέα των μέσων ενημέρωσης, δηλαδή κάποιου είδους μηχανισμό αυτορρύθμισης. Και ο πρόεδρος της ΠΟΕΣΥ Σωτήρης Τριανταφύλλου, με ενημέρωσε ότι οι συζητήσεις δεν είναι τόσο εύκολες, αλλά συνεχίζονται και πρόσφερα συμβουλές για τις βέλτιστες πρακτικές και συμφωνήσαμε ότι θα επικοινωνήσουμε στο μέλλον για ορισμένες ιδέες και βέλτιστες πρακτικές που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες εδώ στην Ελλάδα. Ανέφερα επίσης την υπόθεση του δολοφονημένου δημοσιογράφου, Γιώργου Καραϊβάζ. Ρώτησα τον υπουργό Δικαιοσύνης για την κατάσταση της υπόθεσης, επειδή άκουσα ότι βρίσκονται σε εξέλιξη περαιτέρω έρευνες. Τον ρώτησα αν ισχύει κάτι τέτοιο. Μου είπε ότι ισχύει. Τους ενθάρρυνα να καταβάλουν προσπάθειες στις έρευνες, ώστε να μην υπάρξει ατιμωρησία για τη δολοφονία ενός δημοσιογράφου. Ανέφερα σχετικά ότι υπάρχει δέσμευση του ΟΑΣΕ για την καταπολέμηση της ατιμωρησίας για τη δολοφονία δημοσιογράφων και ότι ενθαρρύνω τους Έλληνες αξιωματούχους να καταβάλουν προσπάθειες σε αυτήν την έρευνα. Ανέφερα επίσης την υπόθεση των παρακολουθήσεων. Και αύριο η υπόθεση θα βρίσκεται στο Ανώτατο Δικαστήριο. Δεν θέλω να πω τίποτα για να επηρεάσω το δικαστήριο. Απλώς τους ενημέρωσα ότι είμαι ενήμερος για αυτή τη διαδικασία και την παρακολουθούμε κι εμείς. Οι πρωτοβάθμιες αποφάσεις ήταν αρκετά σαφείς και θα περίμενα ότι θα υπήρχε μια εξίσου σαφής απόφαση από το Ανώτατο Δικαστήριο, αλλά και πάλι περιμένω την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου για την υπόθεση αυτή.
ΑΠΕ-ΜΠΕ: Την τελευταία φορά που ήσασταν στην Ελλάδα, είπατε ότι εντυπωσιαστήκατε πολύ από τα βήματα που έχει κάνει η κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια. Έχετε ακόμα την ίδια εντύπωση;
Γιαν Μπράτου, ΟΑΣΕ: Ναι, στην πραγματικότητα, επισκέφτηκα τη Θεσσαλονίκη τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους και είχα συναντήσεις και τότε με δημοσιογράφους και δημοσιογραφικές ενώσεις και άκουσα πραγματικά καλά πράγματα για μέτρα που έπαιρνε η κυβέρνηση. Έχουν περάσει μερικοί μήνες και βλέπω ότι το έργο συνεχίζεται. Ο κ. Κιρμικίργλου σκιαγράφησε ένα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Και μπορώ μόνο να πω ότι αναθάρρησα όταν άκουσα όλες τις δραστηριότητες που βρίσκονται σε εξέλιξη ή σχεδιάζονται. Έχω προσφέρει υποστήριξη και συμβουλές καθώς προχωρούν. Είναι δική τους ευθύνη να το ζητήσουν. Και νομίζω ότι κάνουν μερικά πολύ καλά βήματα. Είναι ένα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα και τους ενθαρρύνω να συνεχίσουν την πορεία τους. Αλλά ναι, βλέπω να καταβάλλονται ουσιαστικές προσπάθειες. Η ουσία στο τέλος της ημέρας, έχει να κάνει με την εφαρμογή, αλλά τουλάχιστον βλέπουμε τα βήματα που γίνονται τώρα και ελπίζω ότι αυτά τα βήματα θα οδηγήσουν σε πρακτική εφαρμογή στο εγγύς μέλλον.
ΑΠΕ-ΜΠΕ: Είστε υπεύθυνος για πολιτικές που προστατεύουν την ελευθερία του λόγου και το έργο των δημοσιογράφων. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η μεγαλύτερη απειλή για αυτά τα δύο αυτή τη στιγμή στον κόσμο; Και πώς πιστεύετε ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα;
Γιαν Μπράτου, ΟΑΣΕ: Αυτά τα ζητήματα είναι αλληλένδετα. Αν οι δημοσιογράφοι δεν είναι ασφαλείς να κάνουν ρεπορτάζ, θα υπάρχει λιγότερη ελευθερία πληροφόρησης και έκφρασης. Οποιαδήποτε δραστηριότητα εμποδίζει τους δημοσιογράφους να κάνουν τη δουλειά τους με επαγγελματισμό και ήθος, αποτελεί απειλή για την ελευθερία έκφρασης και την ελευθερία πληροφόρησης. Χρειαζόμαστε και τα δύο για να έχουμε πλήρως λειτουργικές δημοκρατικές κοινωνίες. Οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν, ώστε να μπορούν να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις κατά την εκλογική περίοδο. Τα SLAPPs αποτελούν σαφή απειλή για την ασφάλεια των δημοσιογράφων, αλλά και για την ελευθερία της πληροφόρησης, την ελευθερία της έκφρασης. Αυτός είναι ένας από τους λόγους, αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο δίνω τόσο μεγάλη έμφαση στην ενθάρρυνση των κρατών που συμμετέχουν στον ΟΑΣΕ να θεσπίσουν νομοθεσία κατά των εγχώριων SLAPPs.
Επίσης, η καταπολέμηση της ατιμωρησίας για εγκλήματα κατά δημοσιογράφων είναι ζωτικής σημασίας. Αν κάποιος τη γλιτώσει με τη δολοφονία ενός δημοσιογράφου, αυτό ενθαρρύνει, φοβάμαι, περαιτέρω απειλές και βία κατά δημοσιογράφων. Γι’ αυτό είναι επιτακτική ανάγκη να μην υπάρχει ατιμωρησία για εγκλήματα κατά δημοσιογράφων, να διερευνώνται διεξοδικά και γρήγορα όλα τα εγκλήματα. Και να υπάρχουν συνέπειες όσον αφορά τις δικαστικές διαδικασίες. Επίσης, οι εκστρατείες δυσφήμισης κατά των δημοσιογράφων, είναι κάτι για το οποίο δεν μίλησα πολύ κατά τη διάρκεια αυτής της επίσκεψης, αλλά γενικά, δεν μιλάω τώρα συγκεκριμένα για την Ελλάδα, γενικά, βλέπουμε όταν οι πολιτικοί διεξάγουν εκστρατείες κατά δημοσιογράφων που αναφέρουν πράγματα που δεν θέλουν να αναφερθούν, αυτό αποτελεί φυσικά απειλή για την ελευθερία της έκφρασης και την ελευθερία της πληροφόρησης. Και είναι ένα γενικό ζήτημα. Είναι επίσης κάτι που αντιμετωπίζεται στην απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου του ΟΑΣΕ του 2018 για την ασφάλεια των δημοσιογράφων. Χρησιμοποιώ αυτό το έγγραφο ως βάση για να ενθαρρύνω τις κυβερνήσεις των συμμετεχόντων κρατών και τους πολιτικούς να μην επιτίθενται σε δημοσιογράφους, είτε τους αρέσει είτε όχι, αυτό που γράφουν οι δημοσιογράφοι. Αυτή είναι η ελευθερία της έκφρασης και πρέπει να την αποδεχτούν. Θα πρέπει, αν έχουν αντεπιχειρήματα, τα επιχειρήματα να διατυπώνονται με πολιτισμένο τρόπο. Και το να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις είναι απολύτως θεμιτό. Αλλά ο τρόπος που εκφράζουμε τις διαφορετικές απόψεις είναι τόσο σημαντικός. Και φοβάμαι ότι εμείς, σε ορισμένες χώρες, στην πραγματικότητα σε πολλές χώρες, βλέπουμε ότι οι πολιτικοί πέφτουν στον πειρασμό να χρησιμοποιήσουν επιθετικό λόγο ή να στοχοποιήσουν δημοσιογράφους. Η στοχοποίηση δημοσιογράφων μπορεί να οδηγήσει σε σωματικό κίνδυνο για τους δημοσιογράφους και νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που οι υπεύθυνοι πολιτικοί ηγέτες φυσικά πρέπει να γνωρίζουν. Δεν λέω ότι αυτοί οι πολιτικοί ηγέτες θα έκαναν κάτι βίαιο αλλά οι πολίτες ακούν τι λένε και υπάρχουν κάθε είδους άνθρωποι στις κοινωνίες μας που μπορεί να έκαναν κάτι επειδή νομίζουν ότι τους ενθαρρύνουν να το κάνουν. Αυτοί λοιπόν είναι μερικοί από τους κινδύνους και τις απειλές που αντιμετωπίζουμε σε πολλές χώρες του ΟΑΣΕ.
*Τη φωτογραφία παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επιστημονικά υπεύθυνος του ICSJ, καθηγητής Νίκος Παναγιώτου