Η έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας*», που εγκαινιάζεται σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138, θα διαρκέσει από την Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου έως την Κυριακή 25 Μαΐου 2025. Αποτελεί μέρος της Πράξης «Οι Συλλογές του Μουσείου Μπενάκη και η Σύγχρονη Δημιουργία» που έχει ενταχθεί στο Πρόγραμμα «ΑΤΤΙΚΗ» του ΕΣΠΑ 2021-2027 και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μια πρόσφατη δωρεά στο Μουσείο Μπενάκη, με αντικείμενα προερχόμενα κυρίως από τη Νιγηρία, το Καμερούν και την Κένυα, υπήρξε η αφετηρία για τη συλλογή ιστοριών ανθρώπων με καταγωγή από χώρες της Αφρικής που γεννήθηκαν ή ζουν στην Ελλάδα. «Η Αφρική ανάμεσά μας*» είναι μια έκθεση συμμετοχική, η οποία φέρνει σε πρώτο πλάνο την αφροδιασπορική κοινότητα της Ελλάδας. Είναι σχεδιασμένη από, για και μαζί με πάνω από τριάντα μέλη της κοινότητας και πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Κέντρο Αφρικανικής Τέχνης και Πολιτισμών ANASA.
«Η Αφρική ανάμεσά μας*» είναι μια αμφίδρομη και ανθρωποκεντρική έκθεση, με δύο αναγνώσεις: ανάλογα με τη διαδρομή που θα επιλέξει ο επισκέπτης, μπορεί να τη «διαβάσει» από τους ανθρώπους προς τα αντικείμενα ή από τα αντικείμενα προς τους ανθρώπους. Παρά την πληθώρα των αντικειμένων που παρουσιάζονται, όλα προερχόμενα από τη Συλλογή John Phillipson, «Η Αφρική ανάμεσά μας*» δεν είναι μια έκθεση αφρικανικής τέχνης. Χρησιμοποιεί τα αντικείμενα ως μεσάζοντες για να ακούσουμε ιστορίες ανθρώπων, όπως πληροφορεί το σχετικό δελτίο Τύπου των διοργανωτών.
Το σύνολο των αντικειμένων και των μαρτυριών που αποτελούν τον πυρήνα της έκθεσης πλαισιώνεται από 30 και πλέον δράσεις, εκδηλώσεις, περφόρμανς, ξεναγήσεις, μουσικές παραστάσεις, εργαστήρια και συζητήσεις, αλλά και από μια «αναδυόμενη» (pop-up) έκθεση καλλιτεχνών αφρικανικής καταγωγής που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. «Η Αφρική ανάμεσά μας*» απευθύνεται σε κάθε επισκέπτη με διάθεση να «γνωρίσει» από κοντά τα έργα και, μέσω αυτών, πολιτισμικά και ιστορικά στοιχεία για την Αφρική -ψήγματα γνώσης σε σχέση με το μέγεθος και τον πλούτο της ηπείρου. Εξίσου όμως, ο επισκέπτης μπορεί να γνωρίσει από κοντά ανθρώπους αφρικανικής κουλτούρας που γεννήθηκαν ή/και ζουν στην Ελλάδα. Ειδικότερα, η έκθεση παρουσιάζει τον πλούτο της αφρικανικής, ελληνο-αφρικανικής και παν-αφρικανικής πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από μουσειακά και αρχειακά τεκμήρια, ηχητικό και οπτικό υλικό, αλλά και προσωπικά αντικείμενα, καθώς και μέσα από τις αφηγήσεις που τα συνοδεύουν. Υποστηρίζει την καθολική αλήθεια ότι τα αντικείμενα μπορούν να αφηγηθούν ιστορίες που μας ενδυναμώνουν και βοηθούν να χτίσουμε ισχυρές κοινότητες.
Η Σοφία Χανδακά, επιμελήτρια Συλλογών των Πολιτισμών του Κόσμου στο Μουσείο Μπενάκη, και ο Μιχάλης Αφολαγιάν, ιδρυτής του Πολιτιστικού Κέντρου Αφρικανικής Τέχνης και Πολιτισμών ANASA, συνεργάστηκαν συστηματικά με 10 ακόμα μέλη της κοινότητας για την παραγωγή της έκθεσης, ενώ τουλάχιστον 50 ακόμα σύγχρονοι δημιουργοί αφρικανικής καταγωγής θα συμμετάσχουν στις προγραμματισμένες εκδηλώσεις. H πολυδιάστατη έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας*» επιχειρεί να δημιουργήσει ένα πλαίσιο ανάδειξης της πολιτιστικής ταυτότητας των ανθρώπων αφρικανικής καταγωγής, οι οποίοι, όπως πολλοί Έλληνες με μεταναστευτική καταγωγή, παραμένουν συχνά εκτός του ενδιαφέροντος των ελληνικών μουσείων και της κοινωνίας γενικότερα.
Όπως συμπληρώνουν οι διοργανωτές, πρόκειται για ένα επιμελητικό εγχείρημα συν-σχεδιασμού της έκθεσης και συν-δημιουργίας νέας γνώσης που ξεπερνά την αυθεντία του επιμελητή και επιδρά ως εργαλείο εκδημοκρατισμού. Για πρώτη φορά πραγματοποιείται στην Ελλάδα μια έκθεση με τόσο καινοτόμο σύλληψη και υλοποίηση προγράμματος. «Η Αφρική ανάμεσά μας*» αποτελεί την κατάληξη του ερευνητικού έργου ενεργής συμμετοχής κοινοτήτων με τίτλο «Αφρικανισμοί», μια πρωτοβουλία του Τμήματος «Πολιτισμοί του Κόσμου» του Μουσείου Μπενάκη που ξεκίνησε το 2021.
Ύστερα από πρόσκληση της επιμελήτριας του Τμήματος, το ANASA ανέλαβε την «πολιτιστική διαμεσολάβηση» προκειμένου να προσκληθούν μέλη της κοινότητας ώστε να συμβάλουν ενεργά στην δημιουργία νεόυ περιεχομένου. Καταρχάς δημιουργήθηκε μια Συμβουλευτική Επιτροπή από ενεργά μέλη των αφρικανικών κοινοτήτων πρώτης και δεύτερης γενιάς της Αθήνας, με την οποία πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις για τα αντικείμενα της συλλογής, την ιστορία τους και τις αναμνήσεις που προκαλούν στους ανθρώπους. Οι ίδιοι άνθρωποι είναι οι παρουσιαστές των αντικειμένων μέσα στην έκθεση. Επιπλέον, δώδεκα αφηγητές αφρικανικής καταγωγής που ζουν ή γεννήθηκαν στην Ελλάδα, και τέσσερεις Έλληνες που ζουν ή έζησαν σε αφρικανικές χώρες, αφηγούνται τις ιστορίες τους και παρουσιάζονται στην έκθεση. Στους χώρους της, γεφυρώνονται πολιτιστικές αφηγήσεις και ταυτότητες και τίθενται σημαντικά θέματα σχετικά με την ελληνικότητα, τη μαυρότητα, την πολιτειότητα, την ιθαγένεια, τη δικαιοσύνη, την εκπροσώπηση, τον ρατσισμό και τις διακρίσεις, ενώ προβάλλεται παράλληλα ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.
Συνεργασίες και συνέργειες
Με όχημα τον προφορικό λόγο και συντελεστές τους ανθρώπους, η έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας*» επιχειρεί μια πρώτη καταγραφή της αφροδιασπορικής παρουσίας στην Ελλάδα. Σε συνεργασία με το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών (migrant.gr), καταρτήθηκε ένα χρονολόγιο της αφροδιασπορικής παρουσίας από τη δεκαετία του 1960 και μετά. Το αρχείο που εκτίθεται στο χρονολόγιο της έκθεσης παραχωρήθηκε προσωρινά και αφιλοκερδώς στο Μουσείο Μπενάκη από το ΕΦΜ.
Το Our Stories – Μαρτυρίες Προφορικής Ιστορίας (ourstories.gr), ένα ερευνητικό έργο καταγραφής ιστοριών μεταναστών, παραχώρησε κάποιες από τις αφηγήσεις, και η δημιουργός του Σεμπένε Ισέτε επιμελήθηκε τις περισσότερες από τις νέες συνεντεύξεις που παρουσιάζονται στην έκθεση. Ο Αντώνης Χαλδαίος, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ, παρουσιάζει ιστορίες Ελλήνων της Αφρικής, στο πλαίσιο της μακροχρόνιας έρευνάς του. Η Zoe Cormack, επιμελήτρια Έργου στο Βρετανικό Μουσείο, ανέλαβε την αρχική έρευνα και μελέτη των αντικειμένων, σε συνεργασία με την επιμελήτρια Σοφία Χανδακά. Ο μουσικός MC Yinka, ειδικά για την έκθεση, συνθέτει ένα πρωτότυπο ηχοτοπίο με τίτλο Ηχητικές Διαστάσεις Αφρικανικής Διασποράς, που περιλαμβάνει αποσπάσματα από ομιλίες, φωνητικά και μουσικές ανθρώπων αφρικανικής καταγωγής που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.
Στο πλαίσιο της συνεργασίας του Μουσείου Μπενάκη με την ΕΡΤ και το Κosmos 93,6, πραγματοποιήθηκε η ηχογράφηση μιας σειράς προσωπικών αφηγήσεων μερικών από τους μουσικούς που συμμετέχουν στο πρωτότυπο ηχοτοπίο. Οι συνεντεύξεις για την καταγραφή αυτών των αφηγήσεων πραγματοποιήθηκαν από τους δημοσιογράφους και παραγωγούς του Kosmos Λεωνίδα Αντωνόπουλο, Γιάννη Δημητριάδη και Γιώργο Μουχταρίδη. Ο επισκέπτης της έκθεσης μέσω ενός QR code συνδέεται με την πλατφόρμα ERTεcho όπου ακούει τις αφηγήσεις των Αφροελλήνων καλλιτεχνών MC Yinka (Μανώλης Αφολάνιο), Ζερόμ Καλούτα, Ίντρα Κέιν, Ξένιας Ντάνια, Νέγρου του Μοριά-Black Morris (Kevin Ansong), ‘Αννας Πασπάτη, ADEDEJΙ (Adédèjì Adetayo) και Ladele (Μαρία Λάντελε).
Ο John Phillipson ήταν Ελληνοκαναδός μηχανικός μεταλλείων και εξερευνητής γεωλόγος, πολυμαθής και μανιώδης συλλέκτης, αλλά και καταξιωμένος μεταφραστής της ποίησης του Κ. Π. Καβάφη. Είχε την έδρα του στην Αφρική από τη δεκαετία του 1960 και πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του ταξιδεύοντας σε διάφορες χώρες της ηπείρου, με βάση κυρίως την Κένυα. Έζησε επίσης στη Μοζαμβίκη και στο Γιαουντέ του Καμερούν. Συγκρότησε το μεγαλύτερο μέρος της Συλλογής κατά τη δεκαετία του 1990. Απεβίωσε το 2015 και η συλλογή του δωρήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη, στη μνήμη του, από τη σύζυγό του Connie, εκπληρώνοντας τη βαθιά προσωπική επιθυμία του συλλέκτη να προωθήσει την εκτίμηση των πολιτισμών και των καλλιτεχνικών εξελίξεων της Αφρικής στην Ελλάδα, τη χώρα όπου γεννήθηκε.
Παράλληλες εκδηλώσεις
Οι παράλληλες εκδηλώσεις όχι μόνο συνοδεύουν αλλά και εμπλουτίζουν την έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας*». Ως κεντρικό στοιχείο της, πολλές από αυτές τις παράλληλες εκδηλώσεις λαμβάνουν χώρα μέσα σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο της έκθεσης, την «κεντρική πλατεία», όπου ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται το «εδώ και τώρα» της αφροδιασπορικής παρουσίας στην ελληνική πραγματικότητα.
Οι πρώτες εκδηλώσεις για τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο είναι οι ακόλουθες:
* Σάββατο 22 Φεβρουαρίου 2025, ώρα 17:00 – Αμφιθέατρο Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138
BLACK HISTORY MONTH & I HAVE A DREAM
Μια ιστορική αναδρομή στα δικαιώματα για την ιθαγένεια με αφορμή την έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας*». Διεκδικώντας την τροποποίηση του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας και την απόδοση ιθαγένειας στα παιδιά των μεταναστών/ριών που ζούνε στην Ελλάδα, η καμπάνια «Όχι στον ρατσισμό απ’ την κούνια» ξεκίνησε το 2005 με πρωτοβουλία της Ένωσης Αφρικανών Γυναικών και μιας ευρείας συμμαχίας μεταναστευτικών κοινοτήτων, ΜΚΟ προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλων φορέων. Η συζήτηση εστιάζει στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2000 και αναλύει ευφάνταστες δράσεις και επιτυχημένες πρακτικές της καμπάνιας που στόχευαν στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και στην άσκηση επιρροής και πίεσης στους φορείς χάραξης πολιτικής, τονίζοντας την σημασία της ενεργούς πολιτειότητας και της συμμετοχής στα κοινά.
* Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου 2025, ώρα 19:00 – Συζήτηση
Afro Link Up: Οι Ιστορίες Μας, Η Ταυτότητά Μας
Το Afro Link Up είναι μια ανοιχτή συζήτηση αφιερωμένη στη δεύτερη γενιά Αφρικανών στην Ελλάδα, μια πλατφόρμα έκφρασης, σύνδεσης και αφήγησης προσωπικών ιστοριών. Με αφορμή την έκθεση του Μουσείου Μπενάκη «Η Αφρική Ανάμεσά Μας*», η εκδήλωση επικεντρώνεται σε αντικείμενα και στις μνήμες που αυτά ξυπνούν. Κάθε συμμετέχων θα μοιραστεί τη δική του σχέση με αυτά, δημιουργώντας ένα μοναδικό «storytelling memoir», μια συλλογική αφήγηση. Πώς μπορεί κάτι τόσο οικείο να συνδέει τους ανθρώπους, ακόμη και όταν οι αφηγητές παραμένουν άγνωστοι μεταξύ τους; Μέσα από αυτήν τη συζήτηση, θα χτιστεί ένας διάλογος που γεφυρώνει εμπειρίες και ενισχύει την αίσθηση της κοινότητας.
Θα ακολουθήσει Afro Party με τον DJ Tony.
* Σάββατο 8 Μαρτίου 2025, ώρα 18:00
Μουσική Gospel στο Μουσείο Μπενάκη
Μια από τις πιο χαρισματικές χορωδίες της αφροδιασποράς στην Ελλάδα με καταβολές από την Νιγηρία, οι Royal Accord Gospel Singers θα μας μυήσουν στη μουσική Gospel, στην οποία εντοπίζονται σαφείς μουσικές επιρροές από τα σπιρίτσουαλς και τα μπλουζ. Τα σπιρίτσουαλς συνδέονται παραδοσιακά τόσο με τα μπλουζ όσο και με την τζαζ μουσική και αποτελούν κυρίως έκφραση της θρησκευτικής πίστης.
* Παρασκευή 14 Μαρτίου 2025, ώρα 17:00
Περφόρμανς «Οι ουρανοί αλλάζουν σαν υποσχέσεις»
Η περφόρμανς «Οι ουρανοί αλλάζουν σαν υποσχέσεις» πραγματεύεται τη μετακίνηση, ένα φυσικό φαινόμενο, μία πανανθρώπινη λειτουργία. Από τις απαρχές του ανθρώπου η μετακίνηση δεν γνώριζε σύνορα, παρά μόνο ανάγκες. Πρόκειται για μια δραματοποιημένη αφήγηση που μνημονεύει τη σημασία της μετακίνησης. Διάρκεια: 20′ – θα πραγματοποιούνται 3 ανά ημέρα (με 10-15′ διάλειμμα). Περφόρμερ/ερμηνευτής: Μιχάλης Αφολαγιάν
* Σάββατο 15 Μαρτίου 2025, ώρα 12:00 &
* Σάββατο 29 Μαρτίου 2025, ώρα 12:00
STREET EVENT στο «Θεατράκι» της Φωκίωνος Νέγρη
Με αφορμή την έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας*», το Πολιτιστικό Κέντρο Αφρικανικής Τέχνης και Πολιτισμών ΑΝΑΣΑ καταλαμβάνει το δημόσιο χώρο παρουσιάζοντας μουσικά χορευτικά και θεατρικά δρώμενα στην καρδιά της Κυψέλης, στο «Θεατράκι» της Φωκίωνος Νέγρη. Επιλεγμένοι καλλιτέχνες της αφροδιασπορικής κοινότητας θα παρουσιάσουν με τον πιο δελεαστικό τρόπο την πολιτιστική κληρονομιά της Μαύρης ηπείρου.
* Πέμπτη 20 Μαρτίου 2025, ώρα 18:30 – Αμφιθέατρο Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138
Προβολή της ταινίας George Bizos – Icon
Στο πλαίσιο της έκθεσης «Η Αφρική Ανάμεσά μας*», το Μουσείο Μπενάκη θα προβάλει το ντοκιμαντέρ «George Bizos: ICON». Η προβολή πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της πρεσβείας της Νοτίου Αφρικής στην Αθήνα.
Πρόκειται για ένα σύγχρονο ντοκιμαντέρ διάρκειας 87′, το οποίο καταγράφει τη ζωή και την κληρονομιά του δικηγόρου Γεωργίου Μπίζου, από τα παιδικά του χρόνια στην Ελλάδα και τη Νότια Αφρική, μέχρι την αφοσίωσή του στον αγώνα κατά του απαρτχάιντ και την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Νότια Αφρική και παγκοσμίως. Το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει, επίσης, τη διαχρονική φιλία του με τον Νέλσον Μαντέλα.
Μετά την προβολή, θα ακολουθήσει συζήτηση με τη συμμετοχή των:
* ΑΕ Δρ Lindiwe Msengana-Ndlela, πρέσβειρα της Δημοκρατίας της Νοτίου Αφρικής
* Δρ Σωτήρης Μουσούρης, πρώην αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΟΗΕ
* Δρ Κίμων Μπίζος, γιος του Γεωργίου Μπίζου
* Κα Σοφία Μπίζου, εγγονή του Γεωργίου Μπίζου
Συντονιστής: Ο καθηγητής Αστέρης Χουλιάρας, κάτοχος της Έδρας Jean Monnet για τις σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης – Λιγότερο Αναπτυγμένων Χωρών, στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
* Παρασκευή 28 Μαρτίου 2025, ώρα 18:30 – Αμφιθέατρο Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138
Συζήτηση για την επιχειρηματικότητα στην Αφρική
Εκδήλωση που διοργανώνεται από το Ελληνοαφρικανικό Επιμελητήριο στο πλαίσιο της έκθεσης, με θέμα την επιχειρηματικότητα και τις εμπορικές σχέσεις της Ελλάδας με χώρες της Αφρικής. Στη συζήτηση θα συμμετέχουν οι παρακάτω ομιλητές:
Βασίλης Τακάς, πρόεδρος Ελληνοαφρικανικού Επιμελητηρίου
Αστέρης Χουλιάρας, καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Αντώνης Μαυρίδης, τ. εμπορικός σύμβουλος πρεσβείας Νότιου Αφρικής στην Αθήνα
Γιάννης Κουρκουτάς, διευθύνων σύμβουλος της MrexporttoAfrica (MRX)
Ανδρέας Διαμαντέας, πρόεδρος της FINARTIX Fintech Solutions S.A
Κωνσταντίνος Ζαΐμης, διευθυντής επιχειρηματικής ανάπτυξης, Βιοχάλκο Α.Ε.
Θα προηγηθεί ξενάγηση στην έκθεση.
Ξεναγήσεις
Οι ξεναγήσεις στην έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας*» θα πραγματοποιούνται από τους επιμελητές της έκθεσης και από μέλη της αφρικανικής κοινότητας σε όλη τη διάρκεια της έκθεσης και σε δύο γλώσσες (ελληνικά και αγγλικά).
Οι πρώτες έχουν προγραμματιστεί για:
Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 2025, ώρα 12:00
Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2025, ώρα 12:00
Σάββατο 1 Μαρτίου 2025, ώρα 12:00
Κυριακή 2 Μαρτίου2025, ώρα 12:00
Κυριακή 16 Μαρτίου 2025, ώρα 12:00
Εκπαιδευτικά προγράμματα
Στο πλαίσιο της έκθεσης «Η Αφρική ανάμεσά μας*», το Τμήμα Εκπαίδευσης σχεδιάζει εκπαιδευτικές δράσεις για παιδιά και στο πλαίσιο των προγραμμάτων προσβασιμότητας για επισκέπτες με απώλεια όρασης. Πληροφορίες: Δευτέρα-Παρασκευή, 10.00-14.00, Τ. 210 3671067-69, [email protected]
Πηγή ΦΩΤΟ: © Μουσείο Μπενάκη Λεωνίδας Κουργιαντάκης