Στον Άνθρωπο που Αγαπούσε τα Σκυλιά φέρνει τον αναγνώστη αντιμέτωπο με τη βάσανο της μεγάλης ουτοπίας του 20ου αιώνα για μια πιο δίκαιη κοινωνία, ενώ στη Διαφάνεια του Χρόνου στήνει ένα σκηνικό εγκιβωτισμένο στον ζόφο της κοινωνικής απόγνωσης, σε μια Αβάνα που, όπως και στα υπόλοιπα μυθιστορήματά του, λειτουργεί σαν άλλος κοινωνικοπολιτικός χάρτης της Κούβας. Η Κούβα που τον «γέννησε» και τον γαλούχησε είναι πανταχού παρούσα στο έργο του, όμως ο ίδιος, μέσα από το τοπικό, αναζητεί διαχρονικά το οικουμενικό.
«Πάντα με εκπλήσσει το γεγονός ότι πάνω από ένας αναγνώστης ενδιαφέρεται για τη δουλειά μου. Και φυσικά, πόσο μάλλον όταν αυτός ο αναγνώστης είναι από άλλα γεωγραφικά μήκη και πλάτη, μιλά άλλη γλώσσα, έχει άλλη κουλτούρα… Αλλά, αν και επεξεργάζομαι κουβανικά ζητήματα και συγκρούσεις, πάντα προσπαθώ οι ιστορίες μου να έχουν κάποια σύνδεση με το οικουμενικό», εξηγεί ο μυθιστοριογράφος, σεναριογράφος, δημοσιογράφος και κριτικός Λεονάρδο Παδούρα (Leonardo Padura), μιλώντας στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων λίγο πριν ανέβει στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της δράσης «Συγγραφείς του Κόσμου ταξιδεύουν στο Μέγαρο».
«Όπως είπε ο Ουναμούνο (σ.σ. ο Μιγκέλ ντε Ουναμούνο ήταν Βάσκος ποιητής, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, δοκιμιογράφος και φιλόσοφος), βρες το οικουμενικό στα σπλάχνα του τοπικού. Αν τα καταφέρεις, τότε απλώνεις μια γέφυρα προς άλλους πιθανούς αναγνώστες, είτε αυτοί είναι Έλληνες είτε Κινέζοι…», τονίζει ο Λεονάρδο Παδούρα, τα έργα του οποίου έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 20 γλώσσες και έχει τιμηθεί πολλές φορές τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό.
Την Ελλάδα την επισκέπτεται συχνά τα τελευταία 10-12 χρόνια, όμως για πρώτη φορά πρόκειται να βρεθεί στη Θεσσαλονίκη, κάτι για το οποίο δηλώνει ενθουσιασμένος και -όπως λέει, εκμαιεύει πληροφορίες που την αφορούν. «Όλο και κάτι γνωρίζω για την ιστορία της, αρχαία και σύγχρονη, και ειδικά για την εκεί παρουσία πολλών Σεφαραδιτών Εβραίων, γιατί στο μυθιστόρημά μου “ Αιρετικοί” το θέμα της εβραϊκής διασποράς είναι σημαντικό», επισημαίνει.
Σημειώνει πως όταν επισκέπτεται έναν τόπο, τον ενδιαφέρει να δει και να γνωρίσει τα μέρη του. «Δεν προσπαθώ να γνωρίσω τους ανθρώπους του από μέσα. Αυτό είναι κάτι πιο περίπλοκο και απαιτεί πολύ χρόνο. Αλλά επειδή ποτέ δεν ξέρει κανείς πότε ένας τόπος μπορεί να κάνει την εμφάνισή του σε ένα νέο μυθιστόρημα, προσπαθώ να φτιάξω μια ιδέα για το μέρος και να την πάρω μαζί μου», αναφέρει χαρακτηριστικά και αποκαλύπτει ότι κάτι αντίστοιχο έκανε σε μια πρόσφατη επίσκεψή του στη Βιέννη.
Συζήτηση ανοιχτή στο κοινό για το νέο του έργο, για την Κούβα και την πολιτική
Ο Λεονάρδο Παδούρα έγινε ευρύτερα γνωστός με την αστυνομική τετραλογία του «Οι τέσσερις εποχές» (Τέλειο παρελθόν, Άνεμοι της Σαρακοστής, Μάσκες, Φθινοπωρινό τοπίο) όπου πρωταγωνιστεί ο αστυνομικός Μάριο Κόντε. Στην πορεία δημιούργησε μια ολόκληρη σειρά βιβλίων, με τον ίδιο κεντρικό ήρωα, η οποία σημειώνει τεράστια επιτυχία διεθνώς και αριθμεί μέχρι σήμερα εννέα τίτλους.
Το νέο του βιβλίο Έντιμοι Άνθρωποι, η πεζογραφία του και η λογοτεχνία είναι τα θέματα που θα κυριαρχήσουν στη συζήτηση που θα γίνει στο Μέγαρο Μουσικής με τον δικηγόρο Μπάμπη Κουρουνδή, διδάσκων σε ΔΠΘ και ΕΑΠ και τον καθηγητή Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Όσλο & συγγραφέα Θοδωρή Ρακόπουλο. Από την ατζέντα βέβαια, δεν πρόκειται να λείπει η Κούβα και η πολιτική.
Μπορεί, όμως, το μοντέλο του κουβανέζικου σοσιαλισμού, που υπήρξε γοητευτικό με τον Κάστρο και τον Τσε Γκεβάρα, να έχει ακόμη επιρροή; «Πολύ αμφιβάλλω… Η αποτυχία του μοντέλου είναι τόσο θλιβερή που δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να προσελκύσει κανέναν που δεν είναι είτε φανατικός, είτε τυφλός. Οι ζωές των ανθρώπων έχουν γίνει εξαιρετικά δύσκολες, με πάρα πολλές ελλείψεις και ελάχιστες ελπίδες, γι’ αυτό και μια από τις πιο αποκαλυπτικές απαντήσεις στο ερώτημά σας είναι η μεταναστευτική κρίση που βιώνει η χώρα, απ’ όπου οι άνθρωποι φεύγουν -όπως λέμε στην Κούβα, ακόμα κι απ’ τα παράθυρα. Γιατί προσπάθησε να δώσει μια καλύτερη ζωή στους ανθρώπους, αλλά δεν το πέτυχε κι αυτό δεν είναι απλή εκτίμηση: όποιος θέλει, ας ψάξει τους αριθμούς και θα το επαληθεύσει», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Παδούρα, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Λατινικής Αμερικής.
Κληθείς να σχολιάσει το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται σήμερα η ελευθερία της έκφρασης στη χώρα του, απάντησε κατηγορηματικά ότι είναι περιορισμένη και το επίπεδο χαμηλό. «Τα μέσα επικοινωνίας, έντυπα, οπτικοακουστικά ή ψηφιακά που ανήκουν στο Κράτος δημοσιεύουν ό,τι τους επιτρέπει το Κράτος. Τα εναλλακτικά μέσα λογοκρίνονται, διώκονται, καταδικάζονται για τις πιο διαφορετικές αιτίες. Ο πολιτισμός, εν τω μεταξύ, έχει μεν μεγαλύτερη ελευθερία, αλλά αν πραγματοποιείται μέσω ενός κουβανικού θεσμού, τότε έχει τους περιορισμούς που του υπαγορεύει ο εν λόγω θεσμός. Μόνο ένας καλλιτέχνης που δημιουργεί εκτός Κούβας μπορεί να εκφραστεί με μεγαλύτερη ελευθερία, με κίνδυνο, ωστόσο, το έργο του να μην κυκλοφορήσει ποτέ στη χώρα του», εξηγεί.
Άλλωστε και ο ίδιος έχει δεχτεί κριτική για τα έργα του και όπως τόνισε «κριτική κάθε είδους. Τόσο για λογοτεχνικά όσο και για πολιτικά ζητήματα. Όταν όμως κάποιος γράφει και δημοσιεύει, εκτίθεται σε αυτές τις κριτικές και πρέπει να τις αφομοιώσει σαν κάτι φυσικό. Με ενοχλεί μόνο όταν διαστρεβλώνονται ή χειραγωγούνται αυτά που έχω πει ή γράψει, ή όταν μετά από μια κριτική ξεπροβάλλει αυτή η θλιβερή κουβανέζικη ποιότητα που είναι ο φθόνος. Και ο φθόνος μεγαλώνει ανάμεσα στους Κουβανούς σαν τα ζιζάνια».
Σημειώνει, ωστόσο, ότι τα τελευταία χρόνια στην Κούβα έχουν γίνει πολλές αλλαγές και όταν τον ρωτάμε αν μπορεί να αναφερθεί σε κάποιες θετικές, απαντά: «Αν και οι αρνητικές είχαν μεγαλύτερο αντίκτυπο και γι’ αυτό ζούμε μια πολύ δύσκολη εποχή, με πολλές ελλείψεις κάθε είδους, πληθωρισμό, μεταναστευτική κρίση κ.λπ., στα θετικά είναι ότι υπήρξε έλεγχος της πανδημίας, το άνοιγμα μικρών ιδιωτικών επιχειρήσεων, η πρόσβαση στο διαδίκτυο που προηγουμένως ήταν πολύ περιορισμένη, ανάμεσα σε άλλα, καλά και κακά».
«Το σημαντικό όταν γράφεις είναι να έχεις κάτι να πεις»
Ο 68χρονος -σήμερα, συγγραφέας έχει σπουδάσει ισπανική φιλολογία και λογοτεχνία, ενώ στη συνέχεια εργάστηκε ως σεναριογράφος, δημοσιογράφος και κριτικός. Το 2012 απέσπασε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας της Κούβας, ενώ το 2015 τού απονεμήθηκε το λογοτεχνικό βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών», μια εξαιρετική διάκριση, η οποία ξεπερνά τα όρια του ισπανόφωνου κόσμου και είναι συνώνυμη των Βραβείων Νόμπελ.
Αυτό το διάστημα έχει στα σκαριά όχι ένα, αλλά δύο βιβλία: ένα μυθιστόρημα και ένα βιβλίο με δοκίμια, για τα οποία όμως δεν θέλησε να αποκαλύψει κάτι περισσότερο. Πάντως, στόχος του είναι να συνεχίσει να γράφει βιβλία μέχρι τέλους, όπως τονίζει. «Το καλύτερο μέρος να γράφω είναι το σπίτι μου, εξαιτίας του χώρου και της δυνατότητας να διατηρώ μια ρουτίνα, κάτι πολύ σημαντικό σε αυτή τη δουλειά. Σε περίπτωση που είμαι εκτός, αλλά νιώσω την ανάγκη και έχω και τον χρόνο, τότε, φυσικά, γράφω. Το σημαντικό είναι να μπορείς να συγκεντρωθείς και, κυρίως, να έχεις κάτι να πεις…», επισημαίνει.
Λάτρης του ελληνικού πολιτισμού, της ιστορίας και του …γιαουρτιού
Ο διεθνούς φήμης συγγραφέας,που ζει μόνιμα στην Λατινική Αμερική, εντοπίζει κοινά στον χαρακτήρα των Ελλήνων και των Κουβανών, λέγοντας πως «είμαστε επεκτατικοί, εξωστρεφείς και -κάποιες φορές, φορές επεμβατικοί», δηλώνει θαυμαστής του ελληνικού πολιτισμού και της ιστορίας και λάτρης του γιαουρτιού! «Το γιαούρτι! Τα υπόλοιπα έρχονται μετά», απαντά αυθόρμητα στην ερώτηση τι του αρέσει περισσότερο στην Ελλάδα. «Φυσικά, είμαι θαυμαστής του πολιτισμού και της ιστορίας της Ελλάδας, αρχαίας και σύγχρονης και νιώθω πολύ όμορφα σε αυτή τη χώρα …δοκιμάζοντας τα γιαούρτια της…», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ο Λεονάρδο Παδούρα θα βρίσκεται στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης τη Δευτέρα 19 Ιουνίου στις 20:00, στο πλαίσιο του «Συγγραφείς του κόσμου ταξιδεύουν στο Μέγαρο». Την εκδήλωση διοργανώνει το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Φεστιβάλ ΛΕΑ, το Ινστιτούτο Θερβάντες & τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη με δελτία εισόδου που είναι διαθέσιμα από σήμερα στο www.tch.gr, ενώ η συζήτηση θα περιλαμβάνει διαδοχική διερμηνεία.
Βαρβάρα Καζαντζίδου
*Τη μετάφραση της συνέντευξης από την ισπανική γλώσσα έκανε η μεταφράστρια Αλίκη Μανωλά