Ανακοινώθηκαν, χτες, τα βραβεία του 10ου Beyond Borders Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου, που ολοκληρώθηκε την Κυριακή, 31 Αυγούστου 2025. Στα δύο διαγωνιστικά τμήματα απονέμονται συνολικά 10 βραβεία:
Στο Κυρίως Διαγωνιστικό Τμήμα, με 18 ταινίες ντοκιμαντέρ μεσαίου και μεγάλου μήκους, η Κριτική Επιτροπή απαρτίστηκε από τους Τάσο Μπουλμέτη-πρόεδρο (σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός), Claudia Bucher (commissioning editor, ARTE G.E.I.E), Ευγενία Γιαννούρη (Αν. Καθηγήτρια Sorbonne Nouvelle), Jobst Knigge (σκηνοθέτης) και Μαρία Λούκα (ντοκιμαντερίστρια, σεναριογράφος και δημοσιογράφος).
– Χρυσό Στεφάνι της Μεγίστης – Grand Prix
Το βραβείο απονέμεται στην ταινία Λο του Θανάση Βασιλείου (Ελλάδα, 2025). Ο σκηνοθέτης με λιτά μέσα αλλά πυκνή σε ουσία αφήγηση, επιχειρεί μια τολμηρή καταβύθιση στα απροσπέλαστα και σκοτεινά τοπία της οικογενειακής του ιστορίας, μετουσιώνοντας τα σπαράγματα ενός υπό κατάρρευση μικροαστικού διαμερίσματος σε ένα ζωντανό, πολυεπίπεδο ψηφιδωτό μνήμης, απώλειας και κρυμμένων τραυμάτων, δημιουργώντας μια συναρπαστική, καθηλωτική κινηματογραφική εμπειρία.
Το βραβείο συνοδεύεται από το ποσόν των 7500 ευρώ για την καλύτερη ταινία που πραγματεύεται ιστορικά γεγονότα και προσωπικότητες, τρέχοντα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και την προώθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων με οποιαδήποτε μορφή και τρόπο.
– Αργυρό Στεφάνι της Μεγίστης
Το βραβείο απονέμεται στην ταινία Letters from Wolf Street του Arjun Talwar (Πολωνία, 2023). Σε αυτό το πορτρέτο, ο Aljun Talwar ταξιδεύει τον θεατή κατά μήκος της οδού που διαμένει, στη Βαρσοβία. Είναι μια αναφορά στη σύγχρονη Πολωνία, όπου ο Ινδός σκηνοθέτης ανακαλύπτει μοναδικές εικόνες, ιστορίες και πρωταγωνιστές, ερευνώντας το ερώτημα του τι σημαίνει να είσαι Πολωνός. Η ταινία αφορά το ανήκειν, τον ρατσισμό, τόσο τον προφανή όσο και τον πιο υποδόριο, εκείνον που δύσκολα παρατηρείται. Υπάρχει μια ωμή ειλικρίνεια σε αυτή τη δουλειά που είναι ταυτόχρονα συγκινητική και, κάποιες φορές, πραγματικά αστεία.
Το βραβείο συνοδεύεται από το ποσόν των 3.000 ευρώ, χορηγία της ΕΡΤ, για την δεύτερη καλύτερη ταινία που πραγματεύεται ιστορικά γεγονότα και προσωπικότητες, τρέχοντα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και την προώθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων με οποιαδήποτε μορφή και τρόπο.
– Χάλκινο Στεφάνι της Μεγίστης
Το βραβείο απονέμεται στην ταινία The Lost Season του Mehdi Ghanavati (Ιράν, 2024), για την ανθρώπινη, ευαίσθητη και γεμάτη σεβασμό απεικόνιση της προσπάθειας της νεαρής πρωταγωνίστριας της ταινίας να αντιταχθεί στο πατριαρχικό θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν και στις τοπικές παραδόσεις της περιοχής όπου ζει. Η κάμερα του Ghanavati αποτίει έναν κινηματογραφικά αριστοτεχνικό φόρο τιμής στις Ιρανές γυναίκες που ενσαρκώνουν το θάρρος και τη δύναμη μέσω της συνεχούς, ενεργής και συχνά επίφοβης αντίστασής τους. Ο αδιάκοπος αγώνας τους για τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία και την ισότητα αποτελεί πηγή έμπνευσης για τον αγώνα για δικαιοσύνη και δημοκρατία, τόσο στο Ιράν όσο και παγκοσμίως. Το βραβείο συνοδεύεται από το ποσόν των 2.000 ευρώ, χορηγία της ΕΡΤ, για την τρίτη καλύτερη ταινία που πραγματεύεται ιστορικά γεγονότα και προσωπικότητες, τρέχοντα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και την προώθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων με οποιαδήποτε μορφή και τρόπο.
– Βραβείο ΕΚΚΟΜΕΔ Καλύτερου Ελληνικού Ντοκιμαντέρ
Το Βραβείο ΕΚΚΟΜΕΔ – Creative Greece για το Καλύτερο Ελληνικό Ντοκιμαντέρ απονέμεται στον Σταύρο Ψυλλάκη για την ταινία Σμιλεμένες Ψυχές (Ελλάδα, 2025). Μια εμπνευσμένη ιστορία, μια πολύ τρυφερή ταινία για την αξία της αλληλεγγύης και την ικανότητά της να ανοίγει φωτεινές ρωγμές ακόμη και στις πιο δύσκολες συνθήκες, δημιουργημένη από έναν σκηνοθέτη του οποίου η συνεπής ανθρωπιστική οπτική διαπνέει όλο του το έργο. Το βραβείο συνοδεύεται από το ποσόν των 1.000 ευρώ, χορηγία του ΕΚΚΟΜΕΔ – Creative Greece για το καλύτερο ντοκιμαντέρ Έλληνα σκηνοθέτη.
– Βραβείο “Οδυσσέας”
Για την αριστουργηματική του αφήγηση και τη βαθιά εξερεύνηση των προσωπικών και συλλογικών τραυμάτων, το Βραβείο Οδυσσέας απονέμεται από την Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών στην ταινία Λο του Θανάση Βασιλείου. Το βραβείο συνοδεύεται από το ποσόν των 500 ευρώ, με την πρωτοβουλία και υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας για το καλύτερο ντοκιμαντέρ Έλληνα σκηνοθέτη της διασποράς.
– Βραβείο #ThisisEU
To Βραβείο απονέμεται στο The German People του Marcin Wierzchowski (Γερμανία, 2025). Η μακροχρόνια παρατήρηση του Wierzchowski στους επιζώντες και τις οικογένειες των θυμάτων της ρατσιστικής επίθεσης στο Χανάου το 2020 μας δείχνει με εντυπωσιακό τρόπο ότι ο ρατσισμός και η ξενοφοβία υπονομεύουν τις ευρωπαϊκές μας αξίες και απειλούν τη δημοκρατία. Σε μια εποχή αυξανόμενης πόλωσης, η ταινία αποτελεί μια επείγουσα προειδοποίηση ότι μια ανοιχτή κοινωνία δεν είναι αυτοδύναμη, αλλά απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση, ενσυναίσθηση και αφοσίωση στον πλουραλισμό. Το βραβείο της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα συνοδεύεται από το ποσόν των 500 ευρώ, χορηγία της ΕΡΤ, για το ντοκιμαντέρ που προωθεί καλύτερα τις σύγχρονες ευρωπαϊκές αξίες.
– Βραβείο FIPRESCI
Το βραβείο FIPRESCI απονέμεται στην ταινία The longer you bleed του Ewan Waddell (Ουκρανία, 2025). Το βραβείο συνοδεύεται από το ποσόν των 500 ευρώ, χορηγία της ΕΡΤ για την καλύτερη ταινία που επιλέγεται από τη Διεθνή Ομοσπονδία Κριτικών Κινηματογράφου. Στην Επιτροπή FIPRESCI συμμετέχουν οι κριτικοί κινηματογράφου Jan Storø, Έλλη Μαστόρου και Νικόλαος Αλέτρας, οι οποίοι απένειμαν το βραβείο με το παρακάτω σκεπτικό: Ως κριτικοί κινηματογράφου, αναζητούμε ταινίες με ισχυρή πλοκή, καλή δραματουργία, κινηματογραφική ποιότητα και μια άποψη για τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Η ταινία που επιλέξαμε συνδυάζει όλα αυτά τα στοιχεία με έναν ισχυρό τρόπο. Εστιάζοντας στους νέους, που είναι το μέλλον της ανθρωπότητας, και αμφισβητώντας τον τρόπο που αυτοί αντιμετωπίζουν τη βία των σύγχρονων κοινωνιών. Αναλογιζόμενη τον τρόπο που τα κοινωνικά δίκτυα αναδιαμορφώνουν την αντίληψή μας για τον κόσμο και πώς τα κοινωνικά δίκτυα και ο κινηματογράφος αλληλοεπηρεάζονται. Με τη δυνατή οπτική αφήγηση που συνδυάζει διαφορετικά φορμά και τεχνικές. Και με τη χρήση χιούμορ του παραλόγου για να αποφορτίσει τραυματικά γεγονότα. Αυτή η ταινία στέκεται στα όρια μεταξύ πραγματικού και εικονικού, μεταξύ συναισθημάτων και αλγορίθμων, μεταξύ ενσυναίσθησης και αδιαφορίας.
Η Μαρία Λούκα, μέλος της κριτικής επιτροπής του κυρίως διαγωνιστικού και οι Έλλη Μαστόρου και Jan Storø, μέλη της κριτικής επιτροπής FIPRESCI, δήλωσαν κατά την απονομή: «Νιώθουμε την ανάγκη από αυτό το βήμα απόψε να εκφράσουμε ως άτομα τη ριζική μας εναντίωση στο έγκλημα που συντελείται επί σχεδόν δύο χρόνια στη Γάζα από το κράτος του Ισραήλ. Δεν μπορούμε να μείνουμε απαθείς μπροστά στη γενοκτονία, στον αφανισμό ολόκληρων οικογενειών, στη λιμοκτονία, στις χιλιάδες δολοφονίες ανθρώπων – μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά, στις στοχευμένες δολοφονίες δημοσιογράφων, στην ισοπέδωση μιας περιοχής. Δηλώνουμε την αλληλεγγύη μας στον παλαιστινιακό λαό, την αλληλεγγύη μας στο διεθνές ανθρωπιστικό καραβάνι Summud που ξεκινάει σήμερα με πολλά καράβια και μέλη από 44 χώρες μεταφέροντας ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα και στο March to Gaza Greece που συμμετέχει στην αποστολή. Η γενοκτονία στη Γάζα είναι το σημαντικότερο διακύβευμα ηθικής της εποχής μας. Καλούμε όλους τους πολιτιστικούς φορείς, τα κινηματογραφικά φεστιβάλ, τους δημιουργούς, τους/τις εργαζόμενους/ες στον κινηματογράφο να στηρίξουν τους παλαιστίνιους/ες καλλιτέχνες και να ενώσουν τη φωνή τους με το παγκόσμιο αίτημα για άμεσο τερματισμό της γενοκτονίας».
μicro Διαγωνιστικό Τμήμα
Στο μicro Διαγωνιστικό Τμήμα, η Κριτική Επιτροπή αποτελείται από τους/τις: Michaela Kolster-Πρόεδρο (δημοσιογράφος και διευθύντρια προγράμματος του ZDF/PHOENIX), Bruce Clark (συγγραφέας και δημοσιογράφος), ‘Αλεξ Σάκαλη (συγγραφέας και δημοσιογράφος), Gilles Perrin (καθηγητής γαλλικής λογοτεχνίας και κινηματογράφου) και Βασίλη Λουλέ (σκηνοθέτης).
– Χρυσός Φοίνικας
Για την καλλιτεχνική της κινηματογράφηση και την ισχυρή απεικόνιση της αντίθεσης ανάμεσα στην αθωότητα και τη σκληρή πραγματικότητα του πολέμου, ο Χρυσός Φοίνικας απονέμεται στην ταινία Clear Sky του Marcin Kundera (Πολωνία, 2024). Με την πρώτη ματιά, δύο αγόρια φαίνεται απλώς να παίζουν. Ωστόσο, στο φόντο, ο πόλεμος αποκαλύπτεται σταδιακά: το κατεστραμμένο σχολείο, τα ερειπωμένα κτίρια, οι σειρήνες των αεροπορικών επιδρομών και ο ήχος των πυροβολισμών συνθέτουν μια καταπιεστική ατμόσφαιρα. Τα παιδιά προσπαθούν να διατηρήσουν μια ψευδαίσθηση κανονικότητας και είναι ακριβώς αυτή η έντονη αντίθεση ανάμεσα στην παιχνιδιάρικη αθωότητά τους και την αδυσώπητη πραγματικότητα που τα περιβάλλει, που καθιστά την ταινία τόσο συγκλονιστική. Η κινηματογράφηση παραμένει στενά εστιασμένη στα αγόρια, χωρίς να αποστρέφει το βλέμμα από την καταστροφή γύρω τους. Ακόμα και η σκηνή της συνομιλίας με έναν Ρώσο μέσω κινητού τηλεφώνου, που αρχικά μοιάζει μέρος του παιχνιδιού, αναδεικνύει το βαθύ ρήγμα μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Είναι αυτή η κινηματογραφική διαύγεια -που αποτυπώνει με ακρίβεια τη σκληρή πραγματικότητα μιας παιδικής ηλικίας εν μέσω πολέμου- που πείθει ομόφωνα την κριτική επιτροπή και καθιστά το Clear Sky το αδιαμφισβήτητο φαβορί του φετινού διαγωνισμού. Το βραβείο συνοδεύεται από το ποσόν των 1.250 ευρώ, με την υποστήριξη του Phoenix TV για την καλύτερη μικρού μήκους ταινία τεκμηρίωσης από πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη.
– Αργυρός Φοίνικας
Για το αριστουργηματικό του animation και τον συγκινητικό τρόπο με τον οποίο μετατρέπει τις προσωπικές μνήμες σε μια οικουμενική ιστορία αγάπης και απώλειας, ο Αργυρός Φοίνικας απονέμεται στην ταινία Simply Divine των Mélody Boulissière & Bogdan Stamatin (Γαλλία, 2024).
Η ταινία ξεκινά το 1939, αφηγούμενη τον έρωτα μιας νεαρής κοπέλας από ένα ρουμανικό χωριό και ενός στρατιώτη, των οποίων η σχέση διαλύεται από το χάος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Δεκαετίες αργότερα, η ιστορία ανασυντίθεται μέσα από τη μαρτυρία της ηλικιωμένης γυναίκας λίγο πριν τον θάνατό της, δύο επιστολές από τον αγαπημένο της και φωτογραφίες από ένα παλιό δημόσιο Αρχείο: εικόνες νεαρών στρατιωτών με τις αγαπημένες τους. Αυτά τα θραύσματα μνήμης συνθέτουν μια αφήγηση γεμάτη αγάπη και ελπίδα, μέσα σε έναν κόσμο σημαδεμένο από τον θάνατο και τη ματαιότητα. Το animation της ταινίας, με την αισθητική του λιτότητα και την καλλιτεχνική του τόλμη, ανυψώνει το προσωπικό σε κάτι οικουμενικό. Οι δημιουργοί δίνουν ζωή στις στατικές φωτογραφίες, χαρίζοντας αιώνια αξία σε στιγμές ευτυχίας που μοιράστηκαν αυτοί οι άνθρωποι. Με την ποίηση να διατρέχει κάθε πτυχή της, το Simply Divine μετατρέπει το καθημερινό σε κάτι εξαιρετικό, αποτυπώνοντας την ουσία των πιο συγκινητικών και φευγαλέων στιγμών της ζωής.
Το βραβείο συνοδεύεται από το ποσόν των 1.000 ευρώ, με την υποστήριξη του Phoenix TV για την καλύτερη μικρού μήκους ταινία τεκμηρίωσης από πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη.
– Χάλκινος Φοίνικας
Για την ευαίσθητη και γεμάτη δύναμη απεικόνιση της ανθρώπινης ανθεκτικότητας μπροστά στην ακραία αντιξοότητα, ο Χάλκινος Φοίνικας απονέμεται στην ταινία My Land is Burned του Abdulrahman Alshowaiki (Βέλγιο, 2024). Το My Land is Burned βυθίζει τον θεατή σε έναν σκληρό, αλλά ταυτόχρονα ζωντανό κοινωνικό μικρόκοσμο: ένα στρατόπεδο στο βόρειο Λίβανο, όπου πρόσφυγες από τον συριακό εμφύλιο πόλεμο παλεύουν καθημερινά για την επιβίωση. Μέσα στη φτώχεια και την αβεβαιότητα, οι κάτοικοι αυτής της κοινότητας επιδεικνύουν μια βαθιά φροντίδα ο ένας για τον άλλον. Μια δασκάλα αναλογίζεται το μέλλον των φωτεινών και γεμάτων ενέργεια μαθητών της. Μια μητέρα αγωνίζεται να κρατήσει τα παιδιά της ζεστά και χορτασμένα, αναζητώντας τα απαραίτητα της επιβίωσης. Σε μία από τις πιο συγκινητικές σκηνές, ένας ημιπαράλυτος βετεράνος του πολέμου περιθάλπεται με τρυφερότητα από τον μικρό του γιο.
Αυτό που καθιστά την ταινία τόσο αξιοσημείωτη είναι η ευαίσθητη απεικόνιση του πώς η βαθιά επιθυμία για επιβίωση και ευημερία -τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο- μπορεί να αντέξει ακόμη και στις πιο απελπιστικές συνθήκες. Εκεί όπου άλλοι σκηνοθέτες θα μπορούσαν να καταφύγουν σε διδακτισμό ή προπαγάνδα, ο Abdulrahman Alshowaiki υφαίνει την αφήγησή του με τρυφερότητα, διακριτικότητα και στιγμές χιούμορ, μετατρέποντάς την όχι απλώς σε μια καταγραφή, αλλά σε μια βαθιά εξερεύνηση της ανθρώπινης αντοχής.
Το βραβείο συνοδεύεται από το ποσόν των 750 ευρώ, με την υποστήριξη του Phoenix TV για την καλύτερη μικρού μήκους ταινία τεκμηρίωσης από πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη. Επίσης, οι τρεις διακριθείσες ταινίες του μicro θα προβάλλονται στo Phoenix -ένα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά τηλεοπτικά δίκτυα ντοκιμαντέρ.
Η Κριτική Επιτροπή του μicro απένειμε επίσης Εύφημο Μνεία σε δύο ταινίες, με το παρακάτω σκεπτικό:
Για την λεπτομερή εξερεύνηση των προσωπικών αγώνων και των κοινωνικών προκλήσεων, Εύφημος Μνεία απονέμεται στην ταινία Refuge του Partha Das (Ινδία, 2024). Το Refuge προσφέρει μια βαθιά και ευαίσθητη ματιά στη ζωή ενός ανάπηρου άντρα στη σύγχρονη Ινδία, αγγίζοντας θέματα όπως η οικογένεια, η κληρονομιά και η τιμή, μέσα σε μια κοινωνία βαθιά ριζωμένη στην παράδοση και επιβαρυμένη από τη φτώχεια. Η ταινία ακολουθεί στενά τον Farooque, έναν σύνθετο και γοητευτικό χαρακτήρα, από τους διαδρόμους του μετρό όπου προσπαθεί να πουλήσει τα ταπεινά του βραχιόλια, μέχρι το σπίτι της μητέρας του, στο οποίο επιστρέφει ύστερα από πολλά χρόνια.
Η αφήγηση παραμένει διακριτική, επιτρέποντας στον θεατή να αναρωτηθεί για τις ατυχίες που τον οδήγησαν στην παρούσα του κατάσταση. Υποβόσκει η αίσθηση πως πίσω από τη φτώχεια του κρύβεται ένας βαθύτερος, ανεξήγητος λόγος, ο οποίος αποκαλύπτεται σταδιακά. Αυτή η ήπια αποστασιοποίηση επιτρέπει στην ταινία να εξελιχθεί οργανικά, οδηγώντας σε μια τελική αποκάλυψη που είναι τόσο συγκλονιστική όσο και βαθιά συγκινητική -αναδεικνύοντας την ικανότητα του σκηνοθέτη να αφηγείται με υπομονή, ενσυναίσθηση και εσωτερική δύναμη.
Για την εύστοχη και ισχυρή απεικόνιση της ταυτότητας στη σύγχρονη Ελλάδα, Εύφημος Μνεία απονέμεται στην ταινία Albgreko του Ilir Tsuko (Ελλάδα, 2024). Το Albgreko διερευνά την εμπειρία των νέων με αλβανική καταγωγή που μεγάλωσαν στην Ελλάδα, ρίχνοντας φως στο πώς η εξελισσόμενη αυτογνωσία τους αντανακλά τη μεταμόρφωση της χώρας τα τελευταία τριάντα χρόνια. Η ταινία σκιαγραφεί ένα πορτραίτο ανάλαφρο αλλά βαθύ, πολιτικό χωρίς διδακτισμό και ρεαλιστικό χωρίς να υποκύπτει σε κοινοτοπίες. Το Albgreko ξεχωρίζει ως ένα πρωτοπόρο έργο, ενταγμένο σε αυτό που θα μπορούσε να αποτελέσει ένα νέο κύμα ντοκιμαντέρ που εξερευνούν τη Νέα Ελλάδα. Αποφεύγει τα καθιερωμένα κλισέ γύρω από το έθνος-κράτος, την ομογένεια, τον τουρισμό, τα μνημόνια και την προσφυγική κρίση. Αντί να ακολουθήσει τη συμβατική άποψη της αναγκαστικής αφομοίωσης, η ταινία αναδεικνύει με ευαισθησία την δυνατότητα να αγκαλιάσει κανείς πολλαπλές ταυτότητες χωρίς εσωτερική σύγκρουση -ενσαρκώνοντας την υπόσχεση μιας σύγχρονης, πολυπολιτισμικής Ελλάδας.
Πηγή φωτ.: γραφείο Τύπου φεστιβάλ
Ε.Μ.