Με επίκεντρο τον Πύργο και την Αμαλιάδα, ξεκινά σήμερα, Σάββατο 30 Νοεμβρίου, το 27ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους. Η πιο μεγάλη και κεφάτη κινηματογραφική γιορτή της Ελλάδας, που θα διαρκέσει έως τις 7 Δεκεμβρίου, θα παρουσιάσει ένα πλούσιο πρόγραμμα ταινιών για παιδιά, εφήβους και όλη την οικογένεια, με ελεύθερη είσοδο, αλλά και εκτεταμένο πρόγραμμα κινηματογραφικής και καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και δράσεων για τη στήριξη της παραγωγής ελληνικών ταινιών για παιδιά.
Το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνομίλησε με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ Ολυμπίας και πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Παιδικού Κινηματογράφου, Παντελή Παντελόγλου, για τη φετινή «ολοκαίνουργια» Ημέρα Ελληνικού Κινηματογράφου για Παιδιά και τη 2η Διεθνή Συνάντηση για την Κινηματογραφική Εκπαίδευση, που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της 27ης διοργάνωσης στις 4/12 η πρώτη και αυτό το Σαββατοκύριακο η δεύτερη, τα νεότερα για τη «στέγη» του Φεστιβάλ στο παλιό εργοστάσιο του Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού στο κέντρο του Πύργου, αλλά και για το «σχεδόν σύνθημα» που προτείνει το Φεστιβάλ ως σύνοψη της προσέγγισής του: «Να πάρουμε τα παιδιά στα σοβαρά».
Ακολουθεί η συνέντευξη του Παντελή Παντελόγλου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στη δημοσιογράφο Ελένη Μάρκου:
Ερ. Ας ξεκινήσουμε με τη 2η Διεθνή Συνάντηση για την Κινηματογραφική Εκπαίδευση που πραγματοποιείται στον Πύργο αυτό το Σαββατοκύριακο 30/11-1/12/2024, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ολυμπίας. Ποιος είναι ο στόχος της συνάντησης;
Απ. Ο κινηματογράφος και γενικότερα ο οπτικοακουστικός πολιτισμός, έχει παραμεληθεί στα ελληνικά σχολεία. Ταυτοχρόνως, ο κινηματογράφος και τα διάδοχά του οπτικοακουστικά μέσα κυριαρχούν σε όλες τις πτυχές της ζωής μας. Για ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ σαν το δικό μας, η σύνδεση με τον χώρο της εκπαίδευσης είναι οργανική και ζωογόνα. Η Συνάντηση είναι το αντίδωρό μας προς τους εκπαιδευτικούς που κάνουν το κάτι παραπάνω στα σχολεία τους με τους μαθητές και τις μαθήτριές τους, συνήθως σε αντίξοες συνθήκες.
Έχουμε την πεποίθηση πως χρειαζόμαστε θετικά παραδείγματα, έμπνευση και ιδέες, αλλά και ειλικρινή διάλογο με τους ενεργούς του χώρου μας σε όλα τα επίπεδα: προτεραιότητες, μεθοδολογίες, διαφορετικές προσεγγίσεις… Το πρόγραμμα της Συνάντησης κινείται σε αυτή την κατεύθυνση. Έχει αρκετές ελληνικές φωνές, αλλά και ένα σημαντικό διεθνές μέρος που κύριο στόχο έχει να βοηθήσει εμάς εδώ να τοποθετήσουμε καλύτερα τα προβλήματα.
Δεν θέλουμε να γκρινιάζουμε για τις ελλείψεις (αν και θα μπορούσαμε), αλλά να συμβάλουμε στην υπέρβασή τους. Ελπίζουμε οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες να κερδίσουν απ’ τις εισηγήσεις και από την επαφή μεταξύ τους και να γυρίσουν στα σχολεία τους με παραπάνω εφόδια. Στόχος μας για φέτος είναι, επίσης, να διατυπώσουμε ορισμένες κοινής αποδοχής θέσεις για το πώς μπορούμε να βάλουμε τον δικό μας προβληματισμό, τον κινηματογραφικό δηλαδή, στην καρδιά της συζήτησης για μια σύγχρονη παιδεία. Κι επειδή ίσως αυτό πέφτει κάπως μεγάλο ως στόχος για δυο μέρες συζήτησης, να εστιάσουμε σε θετικές προτάσεις πολιτικής, που θα συμβάλλουν στην κατεύθυνση μιας στρατηγικής για την κινηματογραφική και οπτικοακουστική εκπαίδευση στη χώρα μας.
Ερ. Έχει θέση η κινηματογραφική τέχνη στο σύγχρονο σχολείο και αν ναι με ποιο τρόπο το οραματίζεστε ή το έχετε ήδη δει να συμβαίνει;
Απ. Το σινεμά είναι μια τέχνη και οι τέχνες θα έπρεπε να έχουν κεντρική θέση στο σύγχρονο σχολείο. Αυτό δεν συμβαίνει και δεν είναι ένα αμιγώς ελληνικό πρόβλημα. Είναι παράδοξο, αν σκεφτούμε πόση συζήτηση γίνεται για τα οπτικοακουστικά μέσα, το διαδίκτυο, τα κινητά, τα σόσιαλ μίντια, αλλά και για τα soft skills και τις ελλείψεις των παιδιών που κάθε τόσο διαπιστώνονται από μεγαλεπήβολες έρευνες (των οποίων φυσικά δεν υπάρχει κανείς λόγος να αμφισβητήσουμε την ακρίβεια).
Το σινεμά είναι ένας τρόπος να βλέπεις τον κόσμο, κι αν το σχολείο βοηθά να αποκτήσουμε μια κάποια αντίληψη για τον κόσμο η βαθιά τους συνάφεια είναι προφανής. Ως Φεστιβάλ Ολυμπίας δεν βλέπουμε το σινεμά με εργαλειακό τρόπο, ως έναν τρόπο να διδάξεις το τάδε ή το δείνα μάθημα του αναλυτικού προγράμματος. Έχει ολιστικό χαρακτήρα, έχει αυτοτέλεια, έχει βάρος, έχει επίδραση, είναι βραδύκαυστο και καθοριστικό. Αυτά τα ξέρουμε από την εμπειρία μας, που προκύπτει από τις σημειακές επιτυχίες όσων τολμούν τη σύζευξη σινεμά και παιδείας, ημών συμπεριλαμβανομένων. Αλλά όχι, θα ήταν ψέμα να πούμε ότι αυτό συμβαίνει γενικά. Παραμένει φάρος για εμάς και κίνητρο για να συνεχίζουμε.
Ερ. Για πρώτη φορά στην ιστορία του Φεστιβάλ θα υπάρξει Ημέρα Ελληνικού Κινηματογράφου για Παιδιά, την Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου, αφιερωμένη στην παραγωγή ελληνικών ταινιών για παιδιά και νέους. Πώς προέκυψε αυτό το αφιέρωμα και γιατί; Θα γίνει θεσμός στο Φεστιβάλ;
Απ. Το Φεστιβάλ Ολυμπίας ιστορικά έχει υπάρξει πρεσβευτής ταινιών που απευθύνονται ή ταιριάζουν σε παιδικά και νεανικά κοινά και οι οποίες προέρχονται απ’ όλο τον κόσμο. Είναι πάντα ενδιαφέρον να βλέπουμε ταινίες που αφορούν πραγματικότητες οι οποίες απέχουν από τη δική μας, μια κι η απόσταση προσφέρει τελικά στο κοινό μια παραπάνω ευκαιρία να νιώσει έκπληξη πριν ταυτιστεί. Ωστόσο είναι σημαντικό να βλέπουμε αναπαραστάσεις και της δικής μας ζωής, του άμεσου περιβάλλοντός μας και στη μητρική μας γλώσσα. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, αυτές οι επί της οθόνης αναπαραστάσεις παράγουν επίσης έκπληξη, ακόμη κι αν είναι γνώριμες, διότι, βεβαίως, η γλώσσα του σινεμά αφορά αυτό ακριβώς, το ξανακοίταγμα του κόσμου μας μέσα από άλλα μάτια.
Η επιθυμία μας ήταν πάντοτε να δείχνουμε ελληνικές ταινίες που ταιριάζουν σε παιδικά και νεανικά κοινά, αλλά η πραγματική παραγωγή δεν ήταν ανάλογη της επιθυμίας μας. Φέτος, ωστόσο, μαζεύτηκαν δέκα ταινίες μικρού μήκους που καλύπτουν τα κριτήριά μας και κοιτάζουν τον κόσμο από το ύψος των ματιών των παιδιών που πρωταγωνιστούν σ’ αυτές. Δεν το θεωρούμε τυχαίο. Τα τελευταία επτά χρόνια το Φεστιβάλ προσπαθεί συστηματικά να στηρίξει τους δημιουργούς που θέλουν να γυρίσουν τέτοιες ταινίες μέσα απ’ το Olympia “Creative Ideas” Pitching Lab, όπου δίνουν βραβεία η ΕΡΤ και το ΕΚΚΟΜΕΔ (μέχρι πέρσι το πρώην ΕΚΚ δηλαδή). Και οι δύο αυτοί φορείς έχουν δώσει και χρηματοδοτήσεις σε ταινίες που πέρασαν απ’ το εργαστήριό μας.
Καθώς, λοιπόν, από φέτος ξεκινήσαμε και ένα νέο εργαστήριο Ανάπτυξης Σεναρίου, στο πλαίσιο της αλυσίδας The Olympia Effect, που αποσκοπεί στη στήριξη τέτοιων ταινιών από τη σύλληψη της ιδέας μέχρι τη φεστιβαλική τους προβολή, βλέποντας τις ταινίες κρίναμε ότι το … γλυκό φαίνεται να δένει. Γι’ αυτό μαζέψαμε σε μια μέρα, που θέλουμε να γίνει γιορτή, τόσο την παρουσίαση του 7ου Creative Ideas όσο και την προβολή του αφιερώματος με διαγωνιστικό χαρακτήρα «Ίχνη: Προς έναν σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο για παιδιά και νέους». Σ’ αυτή τη μέρα θα πραγματοποιηθούν και οι απονομές των βραβείων του Pitching Lab και των «Ιχνών», που προσφέρουν η ΕΡΤ (και στα δύο) και το ΕΚΚΟΜΕΔ (στο Pitching Lab).
Εννοείται ότι θέλουμε να συνεχίσουμε με μια 2η Ημέρα Ελληνικού Κινηματογράφου για Παιδιά το 2025, αλλά βεβαίως αυτό στηρίζεται πάντοτε στην παραγωγή. Δεν μπορούμε να προβάλλουμε, βλέπετε, ταινίες που δεν υπάρχουν! Όμως, είμαστε αισιόδοξοι ότι ταινίες θα υπάρξουν και θα μπορούμε να το επαναλάβουμε. Αν όχι, θα πρέπει να το συζητήσουμε ακόμη πιο έντονα, διότι η ανάγκη του παιδικού και νεανικού κοινού για τέτοιες ταινίες δεν θα έπρεπε να αμφισβητείται. Αυτό το τελευταίο είναι μια μεγάλη συζήτηση από μόνο του.
Ερ. Τον τελευταίο χρόνο είστε καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους, στο οποίο όμως έχετε μακρά θητεία, είτε ως εργαζόμενος από το 2011 σε περιφερειακά, πιο τεχνικά πόστα είτε από το 2018 δουλεύοντας ως στέλεχος σε πλήρη απασχόληση. Πώς βλέπετε την εξέλιξη του Φεστιβάλ, αλλά και της κινηματογραφικής τέχνης για παιδιά και νέους στην Ελλάδα; Πιστεύετε ότι πρέπει να γίνουν ακόμα πολλά ή είμαστε σε καλό δρόμο όσον αφορά τις εν λόγω κινηματογραφικές παραγωγές;
Απ. Το Φεστιβάλ ξεκίνησε σε έναν άλλον πλανήτη το 1997 κι έφτασε ως εδώ, χάρη στην αυταπάρνηση του ιδρυτή του Δημήτρη Σπύρου -χάρη στην τρέλα του, θα τολμούσα να πω, που του έδωσε τη δύναμη να αντιμετωπίζει και τα μεγαλύτερα προβλήματα αγόγγυστα. Αν συγκρίνουμε το επίπεδο της σχετικής συζήτησης και των σχετικών δράσεων στη χώρα τότε και τώρα, είναι η μέρα με τη νύχτα. Με την επιμονή του και την ανοιχτή του αντίληψη, ο Δημήτρης πέτυχε ορατότητα για τα βασικά ερωτήματα που έθεσε εξαρχής το Φεστιβάλ και συνέβαλε στην ενεργοποίηση κι άλλων ανθρώπων σε διάφορες γωνιές της χώρας, που με τη σειρά τους διαμορφώνουν άλλα εδάφη ανάπτυξης ενός προβληματισμού με τον οποίο αισθανόμαστε πολύ κοντά. Συνεπώς, σήμερα, δεν νιώθουμε καθόλου μόνοι. Απ’ αυτή την άποψη, είμαστε σε πολύ καλύτερη μοίρα από παλιότερα.
Ταυτόχρονα, η σημερινή μορφή του πλανήτη έχει και ορισμένα χαρακτηριστικά έξω απ’ τον έλεγχό μας. Αναφέρομαι προφανώς, στα κυρίαρχα οπτικοακουστικά μέσα και τον μηχανισμό παραγωγής τους, που απέχει σημαντικά από τη δική μας προσέγγιση, η οποία είναι βεβαίως μειονοτική, αν τη συγκρίνουμε με την ευρύτερη κατάσταση. Γενικότερα, το σινεμά στην Ελλάδα και το ελληνικό σινεμά δεν είναι στο κέντρο της προσοχής της κοινωνίας κι αυτό ισχύει και για το πεδίο που επιθυμούμε να θεραπεύσουμε.
Δεν μου αρέσει να κρίνω τα πράγματα με όρους «πίσω ή μπροστά», μια που τα πράγματα βρίσκονται πάντοτε υπό διαπραγμάτευση αν είμαστε ενεργοί. Συνεπώς, το ότι δεν τα έχουμε όλα λυμένα είναι ταυτοχρόνως ένα κίνητρο για να δουλεύουμε πιο σκληρά στην κατεύθυνση που προκρίνουμε.
Ερ. Σε τι φάση βρίσκεται η «στέγη» του Φεστιβάλ στον Πύργο, δηλαδή η μετατροπή των αποθηκών του ΑΣΟ σε Πολυχώρο Πολιτισμού και Εκπαίδευσης, αλλά και χώρο δράσεων του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους;
Απ. Το έργο αυτό θα καταλήξει στη δημιουργία του «Ευρωπαϊκού Κέντρου Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας», με έδρα το παλιό εργοστάσιο του Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού στο κέντρο του Πύργου. Πρόκειται για ένα οικοδομικό τετράγωνο έκτασης περίπου 3.000 τ.μ., που θα στεγάσει κινηματογραφικές αίθουσες, πλατό, χώρους εργαστηρίων κ.ά. Ως ιδέα πρωτοέπεσε στο τραπέζι απ’ τους ανθρώπους του Φεστιβάλ το 2005, οπότε είκοσι χρόνια αργότερα μάλλον θα έπρεπε να κρατήσω μικρό καλάθι. Ωστόσο, είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, που είναι κύριος του έργου, σύντομα θα έχει σημαντικά νέα, μια που έχει ολοκληρωθεί μια αξιόλογη μελέτη που βρισκόταν σε διαδικασία ωρίμανσης από το 2020. Προχωράμε, επομένως.
Ερ. Πώς θα συνοψίζατε την προσέγγισή σας ως Φεστιβάλ;
Απ. Αν θα θέλαμε να συνοψίσουμε την προσέγγισή μας σε λίγες λέξεις, θα κρατούσα το σχεδόν σύνθημα που προτείνουμε ως Φεστιβάλ: «Να πάρουμε τα παιδιά στα σοβαρά». Το αισθάνομαι ως ανάγκη, όχι μόνο με την επαγγελματική μου ιδιότητα, αλλά και γενικότερα. Στις μέρες μας είναι αρκετά δύσκολο να δώσουμε κοινώς αποδεκτό ορισμό της παιδικής ηλικίας ή της εφηβείας, καθώς τα όρια της ενηλικότητας μειώνονται. Από την άλλη, βλέπουμε ενήλικες τριάντα ή σαράντα χρονών να μη χειραφετούνται απ’ τις πατρικές και μητρικές τους εστίες, είτε από ανάγκη είτε από επιλογή.
Θεωρώ ότι δράσεις όπως το Φεστιβάλ Ολυμπίας και η Ευρωπαϊκή Συνάντηση Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας Camera Zizanio συμβάλλουν με τις λιγοστές δυνάμεις τους τόσο στον επαναπροσδιορισμό της παιδικής ηλικίας σήμερα, όσο και στην ύπαρξη χειραφετημένων και υπεύθυνων ενηλίκων στο μέλλον. Τον κόσμο δεν τον αλλάζουμε με αυτή τη διαδικασία, αλλά, αν έχει κάποια σημασία, δεν θα άλλαζα για κανένα λόγο τις δικές μας προτεραιότητες.
Το Φεστιβάλ συνδιοργανώνουν το υπουργείο Πολιτισμού, η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, η ΚΟΙΝΣΕΠ Φεστιβάλ Ολυμπίας και το Νεανικό Πλάνο. Ενισχύεται από τη Βουλή των Ελλήνων, το Πρόγραμμα Δυτική Ελλάδα 2021-2027, το πρόγραμμα Creative Europe MEDIA, το ΕΚΚΟΜΕΔ – Creative Greece, τον Δήμο Πύργου, τον Δήμο Ήλιδας, τον Δήμο Ζαχάρως, την ΕΡΤ, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το Bundesverband Jugend und Film, το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος και την Kudu Roasters. Χορηγός επικοινωνίας είναι η ΕΡΤ.
Ελένη Μάρκου