Η παραπληροφόρηση στη νέα εποχή και οι δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης ήταν το κύριο θέμα ημερίδας που πραγματοποιήθηκε στην ΕΣΗΕΑ νωρίτερα σήμερα το πρωί. Η ημερίδα με θέμα «Παραπληροφόρηση: Σύγχρονες μορφές προπαγάνδας και τρόποι αντιμετώπισης», ήταν μια συνδιοργάνωση του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ), της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ) και του Μεσογειακού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων (MedDMO). Περιελάμβανε δύο ενότητες, με την πρώτη να εστιάζει στα ευρωπαϊκά παρατηρητήρια ψηφιακών μέσων, την παραπληροφόρηση στην Κύπρο και ποια είναι η ευρωπαϊκή προσέγγιση, ενώ στη δεύτερη ενότητα συζητήθηκε η πανεπιστημιακή προσέγγιση της παραπληροφόρησης και των σύγχρονων μορφών προπαγάνδας.
Οι ομιλητές προσπάθησαν να φωτίσουν πτυχές του φαινομένου στη σύγχρονη εποχή. Μίλησαν για την έννοια της πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης, για το πώς η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει συμβάλει στην κατασκευή ειδήσεων και τη διάδοση αυτών αλλά και πώς βοηθά να αποκαλυφθούν τέτοιες ειδήσεις καθώς και αυτούς που τις διασπείρουν. Μίλησαν επίσης για τους κινδύνους που ενέχει η διάδοση παραποιημένων ή κατασκευασμένων ειδήσεων στο κοινωνικό και δημοκρατικό γίγνεσθαι καθώς και για τα εργαλεία που υπάρχουν για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, στην ομιλία του, επισήμανε: «Απευθύνομαι σε μια γενιά η οποία ίσως είναι αυτή που θα κληθεί τα επόμενα χρόνια να σπουδάσει, να εργαστεί, να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής με απόλυτα εγκαθιδρυμένη αυτή τη νέα πραγματικότητα της παραπληροφόρησης, την οποία εμείς όσο μεγαλώναμε αρχίσαμε να τη βλέπουμε να αναπτύσσεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Πλέον έχει αναπτυχθεί, είναι εδώ, έχει έρθει για να μείνει και είναι μια από τις πρώτες μας προτεραιότητες είτε έχουμε κάποιο λόγο εξ επαγγέλματος, είτε από μια ενασχόληση με τα κοινά, είτε, κυρίως, αν ασχοληθεί κάποιος με τη δημοσιογραφία, να την αντιμετωπίσουμε».
«Έχουμε υποχρέωση, η Πολιτεία, οι δημοσιογράφοι, οι θεσμοί, να σταθούμε απέναντι σε αυτούς οι οποίοι αλλοιώνουν την πραγματικότητα ή δημιουργούν από το μηδέν ψέματα για να καλλιεργήσουν ένα κλίμα τοξικότητας στην κοινωνία. Έχουμε υποχρέωση, λοιπόν, να επιστρέψουμε στην εποχή όπου απλά θα διαφωνούμε και ταυτόχρονα, όπως είχε πει, και θα παραφράσω λίγο την φράση του αείμνηστου του Παύλου Μπακογιάννη, θα συνυπάρχουμε» τόνισε ο κ. Μαρινάκης και προσέθεσε:
Και επειδή υπάρχουν και πτυχές των fake news και της παραπληροφόρησης μέσω των σύγχρονων μορφών που δεν είναι απλά επικίνδυνες πολιτικά, είναι επικίνδυνες εθνικά, εκεί να είστε σίγουροι ότι η κυβέρνηση αυτή και προσωπικά ο πρωθυπουργός, όπως είδατε και στις χθεσινές του δηλώσεις, θα σταθούμε όχι απλά απέναντι, θα τις πολεμήσουμε μέχρι τέλους. Δεν πρόκειται να επιτρέψουμε σε κανέναν να χρησιμοποιεί τις δικές του πρακτικές και τις δικές του τακτικές, είτε είναι μια εφημερίδα, είτε είναι ένα μέσο, είτε είναι ένα ακροδεξιό κόμμα, με το να δημιουργεί πρόβλημα στην προάσπιση των εθνικών μας συμφερόντων, της Ελλάδας, της Κύπρου μας και όλων όσων για πενήντα χρόνια πολλές διαφορετικές κυβερνήσεις προασπίστηκαν, χωρίς ποτέ καμία, μηδεμίας εξαιρουμένης, να κάνει πίσω».
Η πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, κατά την ομιλία της, επισήμανε πως «είναι δύσκολο να ορίσει κανείς με ακρίβεια τι είναι παραπληροφόρηση, ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά της πληροφορίας που την καθιστούν χαλκευμένη, αναξιόπιστη ή ανακριβή» και συνέχισε: «Πρέπει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα παρουσιάζει υψηλό βαθμό ευαλωτότητος στην ψηφιακή παραπληροφόρηση. Επομένως αναδύεται η ανάγκη της σαφούς ενημέρωσης, της ευαισθητοποίησης και της εκπαίδευσης των πολιτών στα θέματα παραπληροφόρησης, της εσφαλμένης πληροφόρησης και των διαταραχών της πληροφόρησης. Είναι γνωστό πως κάποιες χώρες- ενδεικτικά αναφέρω τη Σουηδία-, έχουν ιδρύσει ειδικές υπηρεσίες για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, ενώ πιο συντονισμένη δράση μέχρι στιγμής πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων. Ήδη οκτώ εθνικοί κόμβοι ξεκίνησαν την λειτουργία τους το φθινόπωρο του 2021».
Σύμφωνα με την πρόεδρο του Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου, «κοινή κατευθυντήρια γραμμή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τους κόμβους αυτούς είναι η ανεξαρτησία τους από τις εθνικές κυβερνήσεις οι οποίες μπορούν να γνωμοδοτούν και να συνεισφέρουν αλλά όχι να ελέγχουν εν μέρει ή εν όλω τη λειτουργία και τα συμπεράσματα των παρατηρητηρίων παραπληροφόρησης».
Από την πλευρά της, η πρόεδρος της Ραδιοτηλεοπτικής Αρχής Κύπρου, Ρόνα Κασάπη, αναφέρθηκε εκτενώς στη μάστιγα της σύγχρονης ψηφιακής εποχής, όπως την χαρακτήρισε, αυτή της παραπληροφόρησης: «Είναι ένα φαινόμενο που δεν είναι ούτε νέο ούτε αποκλειστικότητα της ψηφιακής εποχής. Αυτό που διαφοροποιεί τη ψηφιακή εποχή που διανύουμε, είναι το γεγονός ότι ο καθένας από εμάς είναι δυνητικός παραγωγός μιας πληροφορίας ή δημιουργός περιεχομένου. Πληροφορία ή περιεχόμενο, τα οποία μπορούν να διαδοθούν και να αναπαραχθούν με ασύλληπτη ταχύτητα και να προσεγγίσουν πρωτοφανή σε αριθμό και μάζα πληθυσμό. Σε ένα χαοτικό ραγδαίως εξελισσόμενο και μεταβαλλόμενό ψηφιακό περιβάλλον. Η πληροφορία σήμερα δεν έχει σύνορα, ούτε ταυτότητα ούτε φύλλο ούτε εθνικότητα, καθιστώντας τον εντοπισμό μιας παραπλανητικής ή ψευδούς πληροφορίας ιδιαίτερα δύσκολο. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα ψηφιακά μέσα είναι παντού και διαρκώς στην καθημερινότητα μας και διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της στάσης ζωής και των επιλογών μας, η επικινδυνότητα μιας ψευδούς κατασκευασμένης και χειραγωγημένης πληροφορίας στο διαδίκτυο είναι δεδομένη. Ορθά λοιπόν η παραπληροφόρηση χαρακτηρίζεται ως η μάστιγα της σύγχρονης ψηφιακής εποχής και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπιστεί».
Κατά την ομιλία της η κυρία Κασάπη ανέφερε πως από τον Φεβρουάριο βρίσκεται σε άμεση ισχύ σε όλα τα κράτη της ΕΕ ο κανονισμός για τις ψηφιακές υπηρεσίες με κύριο στόχο του τη διαφύλαξη θεμελιωδών δικαιωμάτων των χρηστών, ιδιαίτερα των ανηλίκων, σε ένα ασφαλές διαδικτυακό περιβάλλον. «Ο κανονισμός αυτός δεν απαγορεύει, ούτε αναφέρεται ευθέως στην παραπληροφόρηση, αλλά επιδιώκει μέσω άλλων οδών να διατηρήσει ένα ισοζύγιο ανάμεσα στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης και της ανάγκης ενός ασφαλούς διαδικτυακού περιβάλλοντος», ανέφερε η πρόεδρος της Ραδιοτηλεοπτικής Αρχής Κύπρου.
Η δημοσιογράφος και μέλος του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ, Αλεξία Κουλούρη, μιλώντας στην ημερίδα, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Στη λεγόμενη εποχή της μετά-αλήθειας, όπου η εντύπωση κυριαρχεί έναντι της ουσίας, όπου η επίκληση στο συναίσθημα καθορίζει τον λόγο, όπου ο ορθολογικός λόγος υποχωρεί απέναντι στο θυμικό, η χειραγώγηση μαζικών ακροατηρίων είναι ένα γεγονός, που πλέον έχει παγιωθεί και μέσα από τους μηχανισμούς κοινωνικής δικτύωσης με ψεύτικους λογαριασμούς και αυτοματοποιημένους ακολούθους, οι οποίοι πολλαπλασιάζουν το μήνυμα ανεξάρτητα εάν αυτό είναι αληθές ή όχι, επηρεάζοντας συνειδήσεις και διασπείροντας ρητορική μίσους και θεωρίες συνομωσίας. Σε αυτό το περιβάλλον, το οποίο στη λεγόμενη περίοδο της κρίσης των συστημικών μέσων χαρακτηρίστηκε ως αδιαμεσολάβητη ενημέρωση, η παραπληροφόρηση άνθισε ακόμη περισσότερο στη δημόσια σφαίρα. Τι είναι η παραπληροφόρηση, ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στο εκ παραδρομής λάθος, στην εσκεμμένη διάδοση μιας λάθος πληροφορίας, είναι διαχρονικά, χρωματική διαβάθμιση της έννοιας της προπαγάνδας, από το λευκό, στο γκρι και τελικά στο μαύρο. Ωστόσο στην εποχή του διαδικτύου όπου η είδηση καλπάζει, οι αποχρώσεις πλέον δεν είναι ξεκάθαρες. Τα όρια ξεθωριάζουν ενώ η πρώτη εντύπωση κυρίως της εικόνας κυριαρχεί ως καταλύτης».
Ο γενικός γραμματέας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης Δημήτρης Γαλαμάτης, σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του, ανέφερε: «Η δημόσια επικοινωνία, η διάχυση της πληροφορίας η ενημέρωση του κοινού σε κάθε έκφανση, είτε αφορά την πολιτική, είτε αφορά την εθνική ασφάλεια, είτε αφορά την επιστημονική γνώση και τα αποτελέσματα της, μπορούν να επηρεάσουν πολιτικές αποφάσεις, προσωπικές επιλογές και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται από τους πολίτες οι κάθε μορφές κρίσεις, οικονομική, περιβαλλοντική ή και δημόσιας υγείας. Η σωστή επικοινωνία και ενημέρωση δεν είναι απλώς θέμα τεχνικής πληροφόρησης, αποτελεί κρίσιμη πτυχή της δημοκρατικής διαδικασίας αλλά και της συλλογικής δράσης. Ωστόσο η ταχεία διάδοση των πληροφοριών και οι ψευδείς ειδήσεις υπονομεύουν την εφαρμογή πολιτικών, υπονομεύουν την εθνική ασφάλεια και την επιστημονική εγκυρότητα. Υπονομεύουν οριζόντια την δημόσια εμπιστοσύνη του κοινού».
Βίκυ Παπατζίκου