Μπορεί μια γλώσσα με ιστορία τεσσάρων χιλιάδων ετών να διεκδικήσει ουσιαστική θέση στο μέλλον; Μπορεί η ελληνική να μην είναι απλώς μια κληρονομιά του χτες, αλλά μια δυναμική επιλογή για τον σύγχρονο άνθρωπο, ανεξαρτήτως καταγωγής; Αν ρωτήσει κανείς την Ευαγγελία Γεωργαντζή, η απάντηση δεν θα έρθει με στόμφο, αλλά με γνώση, πάθος και βαθιά πίστη. Πρόεδρος του νεοσύστατου Ινστιτούτου Ελληνογλωσσίας (ΙΝΕΛ), με εμπειρία δεκαετιών στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας, δίνει μορφή και περιεχόμενο σε ένα όραμα που συνδυάζει την παράδοση με την καινοτομία, την επιστήμη με την αγάπη για τη λέξη.
Το ΙΝΕΛ, ιδρύθηκε με την υποστήριξη του Qualco Foundation και του Qualco Group, ως ένας σύγχρονος φορέας με διεθνή αποστολή: να διατηρήσει, να διαδώσει και να ενισχύσει την ελληνική γλώσσα στον κόσμο. Και όπως όλα δείχνουν, αυτή η αποστολή είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. «Σήμερα, περίπου 13-15 εκατομμύρια άνθρωποι μιλούν ελληνικά παγκοσμίως, είτε ως μητρική είτε ως δεύτερη γλώσσα. Ο φιλόδοξος αλλά ρεαλιστικός μας στόχος είναι να αυξηθεί αυτός ο αριθμός μέσα από την ενίσχυση της εκμάθησης της ελληνικής ως ξένης γλώσσας σε εκπαιδευτικά συστήματα, προγράμματα πολιτισμικής διπλωματίας και διαδικτυακές δράσεις. Θέλουμε η ελληνική να είναι επιλογή όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά και για όποιον αναζητά ένα μέσο σκέψης, έκφρασης και βαθιάς πολιτισμικής εμπειρίας».
Και η πρόκληση για τις νέες γενιές αποδήμων είναι σαφής: «Εάν προσπαθήσουμε να παροτρύνουμε και να πείσουμε τους λάτρεις γλωσσών να προτιμήσουν τα ελληνικά μεταξύ των γλωσσών που επιθυμούν να μάθουν θα είναι πραγματικά μια μεγάλη επιτυχία. Επιπλέον αν επιτύχουμε η τέταρτη σχεδόν γενιά των αποδήμων Ελλήνων να κατανοήσουν πόσο σημαντικό είναι να διατηρήσουν τη γλώσσα των παππούδων τους και που θα αποτελέσει ένα συν στον επαγγελματικό τους προσανατολισμό, και αυτό θα είναι μια μεγάλη επιτυχία. Έγκειται σε εμάς όλους να επιτύχουμε αυτούς τους στόχους», αναφέρει σε συνομιλία της με το ΑΠΕ/ΜΠΕ και το δημοσιογράφο Αλέκο Λιδωρίκη. Το ΙΝΕΛ είναι το αποκορύφωμα μιας προσωπικής διαδρομής σχεδόν πενήντα χρόνων με την ελληνική γλώσσα ως ξένη. «Το ΙΝΕΛ μάς δίνει τη δυνατότητα να προωθήσουμε και να επεκτείνουμε το μέχρι στιγμής έργο κινούμενοι γύρω από δύο βασικούς άξονες: τη διατήρησή της στον απόδημο ελληνισμό και την προβολή και διάδοσή της διεθνώς». Η ελληνική, τονίζει, έχει αρετές που παραγνωρίζονται στο παγκόσμιο γλωσσικό τοπίο. «Ίσως το πιο παραγνωρισμένο πλεονέκτημα της ελληνικής είναι η ικανότητά της να προσφέρει όρους για την έκφραση αφηρημένων εννοιών με ακρίβεια και φιλοσοφικό βάθος». Παράλληλα, η γλώσσα «διαθέτει μια ιστορική συνέχεια που προσφέρει γέφυρες με το παρελθόν και ταυτόχρονα ανοιχτούς δρόμους προς το μέλλον».
Οι προκλήσεις όμως είναι πολλές ιδιαίτερα στην ελληνόγλωσση εκπαίδευση του απόδημου ελληνισμού. «Περιλαμβάνουν την έλλειψη μόνιμης και συστηματικής στήριξης, τη γλωσσική αποστασιοποίηση της νεότερης γενιάς μεταναστών, την ανάγκη διάδοσης ενός ευρέως αποδεκτού και επιστημονικά τεκμηριωμένου εκπαιδευτικού υλικού». Το έργο «Ελληνικά για σας», με υποστήριξη σε 11 γλώσσες, δίνει ένα παράδειγμα λειτουργικής πολυγλωσσίας που απαντά στις ανάγκες των μαθητών.
Ο ρόλος της τεχνολογίας-Το συνέδριο του ΙΝΕΛ
Η τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει υποστηρικτικά αλλά με μέτρο και στόχο. «Το κρίσιμο είναι να συνδυαστούν βασισμένα στην παιδαγωγική διάσταση εκμάθησης γλωσσών και όχι να αντικαταστήσουν τον ζωντανό διάλογο και τη σχέση εκπαιδευτή-μαθητή. Τελικά αυτός που θα κινεί και θα συνδυάζει τα πάντα και με μέτρο, οφείλει να είναι ο ανθρώπινος νους».
Το πρόσφατο διεθνές συνέδριο του ΙΝΕΛ, η εναρκτήρια εκδήλωση έγινε στο Μουσείο της Ακρόπολης, επιβεβαίωσε τη δυναμική αυτής της προσέγγισης. «Η απήχηση ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Εκπροσωπήθηκαν 15 χώρες με 15 πανεπιστήμια εξωτερικού και 5 ελληνικά». Η ελληνική δεν παρουσιάστηκε ως μια νεκρή γλώσσα του παρελθόντος, αλλά ως «μια ζωντανή, σύγχρονη γλώσσα με παιδαγωγική, πολιτισμική και διαπολιτισμική δυναμική».
Παρουσιάστηκαν πρακτικές από το εξωτερικό και από την Ελλάδα οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν με ανταλλαγή τεχνογνωσίας εξίσου από την Ελλάδα προς τα έξω και από το εξωτερικό προς την Ελλάδα. Νέοι τρόποι διδακτικής αναφέρθηκαν από πολλές και πολλούς συναδέλφους και ωφελήθηκαν κατά τη γνώμη μου και οι μεν και οι δε. Το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης το οποίο ανέπτυξε ο διευθυντής του ερευνητικού κέντρου Αθηνά και το έργο τους, ένα νέο ελληνικό εργαλείο, το Κρι-Κρι, συνοδοιπόρος του Chat GPT, εντυπωσίασε όλους τους συνέδρους καθώς και η χρήση της πλατφόρμας Voice thread στη διδασκαλία από καθηγητή στην Αυστραλία μπορεί να βοηθήσει διδάσκοντες την ελληνική γλώσσα και στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Επίσης ξεχώρισαν εισηγήσεις που εστίασαν στη διαπολιτισμική διαμεσολάβηση, στη βιωματική μάθηση και στη χρήση άλλων καινοτόμων ψηφιακών εργαλείων για την υποστήριξη της γλωσσικής έκφρασης και της εξατομικευμένης διδασκαλίας από Έλληνες και ξένους διδάσκοντες και διδάσκουσες. Αυτές οι πρακτικές μπορούν να μεταφερθούν και στη δημόσια ελληνική εκπαίδευση, τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας σε κοινοτικά σχολεία αλλά και πανεπιστήμια.
Κρίσιμος παράγοντας για τη συνέχιση του έργου είναι η υποστήριξη από οργανισμούς όπως το Qualco Foundation. «Η υποστήριξη δεν είναι απλώς οικονομική* είναι και ηθική. Μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε δράσεις με συνέχεια και όραμα, όχι αποσπασματικά, και να χτίζουμε συνεργασίες με διεθνή εμβέλεια», αναφέρει μεταξύ άλλων.
Το επόμενο βήμα είναι η θεσμοθέτηση του συνεδρίου ως μόνιμου θεσμού. «Στόχος μας είναι να θεσμοθετήσουμε ένα διεθνή και συστηματικό διάλογο. Τα επόμενα βήματα περιλαμβάνουν τη δημιουργία ενός επιστημονικού δικτύου καθώς και την ανάπτυξη συνεργειών με διεθνείς οργανισμούς και ελληνικές δομές εκπαίδευσης του εξωτερικού».
«Το μέλλον της ελληνικής εξαρτάται από το αν θα τη δούμε όχι ως «κληρονομιά» μόνο, αλλά ως εργαλείο έκφρασης, δημιουργίας και επιστημονικής σκέψης. Ρεαλιστικός στόχος είναι να αυξηθεί ο αριθμός των ενεργών ομιλητών όχι απαραίτητα φυσικών χρηστών της γλώσσας αλλά ανθρώπων που τη μαθαίνουν, τη χρησιμοποιούν και την αγαπούν. Επενδύουμε στην εκπαίδευση, στα ψηφιακά μέσα και στη διασύνδεση της γλώσσας με τη σύγχρονη ταυτότητα του ελληνισμού, αναφέρει επίσης.
Και ενώ ο κίνδυνος να αποσυνδεθεί η γλώσσα από τη βιωμένη εμπειρία παραμένει, η Γεωργαντζή διατηρεί μια αισιοδοξία που στηρίζεται σε παραδείγματα: «Η γλώσσα ανανεώνεται όταν συνομιλεί με τον κόσμο και τις ανάγκες του, όχι όταν περιχαρακώνεται». Καταληκτικά, σε ερώτηση για τον σημαντικότερο σύμμαχο, απαντά χωρίς δισταγμό: «ο καθοριστικότερος σύμμαχος είναι η οικογένεια, η συνέργεια οικογένειας, σχολείου και κρατικών θεσμών είναι το κλειδί». Η ελληνική γλώσσα, για την Ευαγγελία Γεωργαντζή, δεν είναι απλώς μια ακόμη γλώσσα. Είναι πολιτισμός, εργαλείο δημιουργίας και ένα εφόδιο που ανήκει στο μέλλον όσο και στο παρελθόν. Το ΙΝΕΛ είναι η έμπρακτη απόδειξη ότι αυτή η γλώσσα μπορεί να ζήσει και να ανθίσει εφόσον της δώσουμε χώρο, φροντίδα και πίστη.
ΦΩΤΟ Από την εναρκτήρια εκδήλωση του Συνεδρίου και του ΙΝΕΛ στο Μουσείο της Ακρόπολης (πηγή ΑΠΕ/ΜΠΕ)