«Μετανάστες έχουν ανέβει πάνω στην εμπορική αμαξοστοιχία για την Ειδομένη, είναι καμιά δεκαριά. Το τρένο είναι ακινητοποιημένο στον Σταθμό της Διαλογής…». Με την αγωνιώδη κλήση στο τηλεφωνικό κέντρο της αστυνομίας, το πρωί της 25ης Αυγούστου, ο υπάλληλος υπηρεσίας στον σταθμό του ΟΣΕ στη Θεσσαλονίκη ζητούσε την συνδρομή της ΕΛΑΣ, για να κατεβάσει από το φορτηγό τρένο τους «ανεπιθύμητους» (λαθρ)επιβάτες.
Ο κίνδυνος να «τσακιστεί» κάποιος στη διαδρομή προκάλεσε κινητοποίηση στις αρχές. Ακολούθησε αστυνομική επιχείρηση κατά την οποία συνελήφθησαν δώδεκα άτομα, πακιστανικής καταγωγής, που δεν διέθεταν έγγραφα παραμονής. Ανάλογη επιχείρηση επαναλήφθηκε και αργότερα, στις 4 Σεπτεμβρίου, με επίκεντρο την ίδια περιοχή αλλά και δυτικότερα προς τα Διαβατά.
Όπως ανακοινώθηκε σε αυτήν συνελήφθησαν έξι πρόσφυγες και μετανάστες, από το Αφγανιστάν και το Ιράκ. Όλοι τους «παραμόνευαν» να ξεκινήσει το τρένο της μεγάλης φυγής για να σκαρφαλώσουν.
Τείνει να καταστεί «πονοκέφαλος» για τους σιδηροδρομικούς, αλλά και την ΕΛΑΣ, το φαινόμενο των νεαρών παράτυπων μεταναστών που επιχειρούν επικίνδυνα σάλτο σε εμπορικές αμαξοστοιχίες για να φτάσουν στην Ειδομένη, με την ελπίδα ότι από εκεί θα καταφέρουν να «τρυπώσουν» στη Βόρεια Μακεδονία και να συνεχίσουν προς την Κεντρική Ευρώπη.
Το ΑΠΕ-ΜΠΕ βρέθηκε στον σταθμό εκκίνησης των εμπορικών αμαξοστοιχιών, στην Θεσσαλονίκη και κατέγραψε την εικόνα.
Ένας σταθμάρχης του ΟΣΕ μας είπε υπό τον όρο της ανωνυμίας: «Έπρεπε να ήσασταν τις τελευταίες μέρες εδώ να βλέπατε τι γινόταν. Συνήθως κρύβονται μέσα σε ακινητοποιημένα βαγόνια και στις εγκαταστάσεις πέριξ της Διαλογής. Φαίνεται πως είναι ενήμεροι για τα δρομολόγια των εμπορικών αμαξοστοιχιών. Όταν το τρένο κυλάει στις ράγες εμφανίζονται σαν σμήνη και σκαρφαλώνουν πάνω στα τρένα. Είμαστε σε απόγνωση. Δεν ξέρουμε τι να πρωτοκάνουμε, να προσέξουμε τη δουλειά μας ή τους ανθρώπους. Το μεγαλύτερο πρόβλημα το έχουν οι μηχανοδηγοί. Άλλες φορές μετανάστες παίρνουν λάθος τρένο, οπότε κατεβαίνουν στον πρώτο σταθμό -που συνήθως είναι αυτός της Σίνδου- και επιστρέφουν περπατώντας πάνω στις γραμμές».
Αστυνομικός που γνωρίζει καλά τα μεταναστευτικά θέματα, μας είπε ότι το φαινόμενο παρατηρείται από την αρχή της προσφυγικής κρίσης αλλά τελευταία καταγράφεται σημαντική αυξητική τάση. Με βάση τα στοιχειά των αρχών, έως τώρα έχουν χάσει τη ζωή τους τουλάχιστον δύο μετανάστες, όταν ανέβηκαν στην κορυφή βαγονιών και κεραυνοβολήθηκαν από ρεύμα υπερυψηλής τάσης (φτάνει τα 25.000 volt). Πολλοί περισσότεροι έχουν τραυματιστεί στην προσπάθειά τους να σκαρφαλώσουν σε εμπορικές αμαξοστοιχίες.
Διασχίζοντας κατά μήκος τις σιδηροδρομικές γραμμές κι ανάμεσα σε τρένα- κουφάρια, τα «αποτυπώματα» των ανθρώπων που πέρασαν από την αφετηρία των εμπορικών συρμών είναι εμφανή: παπούτσια, άδειες κονσέρβες και μπουκάλια με νερό.
Ο θόρυβος από το περπάτημα πάνω στο έρμα της σιδηροτροχιάς προδίδει την παρουσία μίας ομάδας μεταναστών. Κουβαλούν στους ώμους σακίδια με τα υπάρχοντά τους και μόλις αντιλαμβάνονται την παρουσία μας κρύβονται στη σκιά των βαγονιών. Τα πρόσωπά τους ξεπροβάλλουν δειλά και ρωτάμε εάν σκοπεύουν να ταξιδέψουν προς την Ειδομένη. Απαντούν με ένα καταφατικό νεύμα.
Ο Γιουνούς κατάγεται από το Αφγανιστάν κι όσο τακτοποιεί το σακίδιό του μας περιγράφει την ιστορία του. «Ήρθα πριν από τρία χρόνια στην Ελλάδα, σε ηλικία 16 ετών. Έζησα όλο αυτόν τον καιρό στην Αθήνα. Η οικογένειά μου βρίσκεται στη Στουτγκάρδη. Εκεί θέλω να πάω κι εγώ», επισημαίνει με φιλικό ύφος.
Όπως διατείνεται ο ίδιος, πρόσφατα απορρίφθηκε η μετεγκατάστασή του στη Γερμανία στο πλαίσιο προγράμματος επανένωσης οικογενειών. «Δεν έχω άλλη επιλογή από το να προσπαθήσω να φτάσω παράνομα», προσθέτει, τονίζοντας ότι είναι η πρώτη απόπειρα που κάνει να ταξιδέψει ανεβαίνοντας σε τρένο.
Σε αντίθεση με τον Γιουνούς, ο Χαμάντ που στέκεται ακριβώς δίπλα του δεν διαθέτει χαρτιά. Ο 24χρονος από το Πακιστάν μιλάει διστακτικά, εξηγώντας ότι βρίσκεται εδώ κι έναν χρόνο στην Ελλάδα. Επιθυμία του είναι να πάει στην Ιταλία, όπου ζουν κάποιοι δικοί του άνθρωποι, όπως λέει. Τα λίγα χρήματα που κουβαλάει πάνω του είναι διατεθειμένος να τα ξοδέψει σε διακινητές για να τον βοηθήσουν να φτάσει στον προορισμό του, αναφέρει, αψηφώντας τους κινδύνους που διατρέχει η ζωή του πηδώντας πάνω σε αμαξοστοιχία. «Μήπως η ζωή μας μέχρι τώρα δεν υπήρξε επικίνδυνη;», απαντά με αφοπλιστικό τρόπο.
Το θέμα εξελίσσεται σε μείζον πρόβλημα και για τον ΟΣΕ. «Κάθε καθυστέρηση στην μετακίνηση εμπορευμάτων συνεπάγεται οικονομικό κόστος. Αφήστε την ψυχική ταλαιπωρία που υφίσταται το προσωπικό του Οργανισμού», τονίζουν αγανακτισμένοι υπάλληλοι του Σιδηρόδρομου.
Ένας άλλος σιδηροδρομικός μας εξηγεί, ανωνύμως και αυτός, τη διαδικασία που ακολουθείται πριν από την αναχώρηση κάθε αμαξοστοιχίας. «Κάνουμε τεχνικούς ελέγχους στις αμαξοστοιχίες, ελέγχοντας το άρτιο της κύλισης και της έλξης των βαγονιών. Η επιβίβαση, συχνά με ακροβατικές ενέργειες, γίνεται στον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό και κυρίως στον Σταθμό της Διαλογής, όταν τα τρένα βρίσκονται εν κινήσει. Στα σημεία αυτά, οι αμαξοστοιχίες αναπτύσσουν χαμηλές ταχύτητες που δεν ξεπερνούν τα 20 χλμ./ανά ώρα, γεγονός που διευκολύνει το εγχείρημά τους».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «όταν οι υπάλληλοι αντιλαμβανόμαστε την παρουσία στα βαγόνια ανθρώπων, σταματάμε τους συρμούς και ειδοποιούμε την αστυνομία για την απομάκρυνσή τους».
Σε μια προσπάθεια να τους αποτρέψει, ο ΟΣΕ έχει αναρτήσει σε διάφορα σημεία ταμπέλες στην αραβική γλώσσα για τους κίνδυνους που εγκυμονεί το σκαρφάλωμα στα βαγόνια. Μάταια… η ελπίδα της διαφυγής ωθεί πολλούς εξ αυτών να ρισκάρουν «τρυπώνοντας» ακόμη και στα πιο απίθανα σημεία των αμαξοστοιχιών.
«Μετανάστης εντοπίστηκε στο εσωτερικό βαγονιού- βυτίου. Εκτιμάται πως δεν αντιλήφθηκε ότι η αμαξοστοιχία κατευθυνόταν στα διυλιστήρια όπου επρόκειτο να γίνει φόρτωση πετρελαιοειδών», περιγράφει ένας άλλος υπάλληλος του Οργανισμού.
Δεν είναι λίγοι όμως αυτοί που παίζοντας κορώνα- γράμματα τη ζωή τους κατορθώνουν να φτάσουν με τα «τρένα της (δικής τους) ελπίδας», που κινούνται πλέον με μεγάλες ταχύτητες, στην περιοχή της Ειδομένης.
Επικαλούμενη στοιχεία κι από τον ΟΣΕ, η κοινοτάρχης της Ειδομένης Ξανθή Σουπλή είπε στο ΑΠΕ- ΜΠΕ: «Οι αριθμοί έχουν αυξηθεί από τον Μάιο, αμέσως μετά τη λήξη της καραντίνας. Ο μέσος όρος αυξήθηκε και τις τελευταίες μέρες φτάνουν εδώ καθημερινά περισσότεροι από εκατό».
Όπως εξήγησε η ίδια, με το που πλησιάζουν οι αμαξοστοιχίες στην Ειδομένη πηδούν από τα βαγόνια και διασκορπίζονται στα χωράφια. Στη συνέχεια, αναζητούν τρόπο -είτε με τη βοήθεια διακινητών είτε μόνοι τους- να βγουν παράνομα από την Ελλάδα, επιχειρώντας από τον κλειστό «βαλκανικό διάδρομο να φτάσουν σε κάποια άλλη χώρα της Ευρώπης. «Μια παρέα που συνάντησα πρόσφατα είχε παραμείνει 38 ημέρες στην Ειδομένη», ανέφερε η κοινοτάρχης, η οποία πρόσθεσε ότι βρίσκουν καταφύγιο σε διάφορα κτήρια, όπως αντλιοστάσια. «Χρειάζονται νερό και ρεύμα για τα κινητά τους τηλέφωνα. Αυτές τις ανάγκες προσπαθούν να ικανοποιήσουν», σημείωσε.
Κάτοικοι της Ειδομένης, όπου πριν από τέσσερα χρόνια στήθηκε ο μεγαλύτερος άτυπος καταυλισμός προσφύγων και μεταναστών της Ευρώπης, τονίζουν ότι οι μετανάστες περιμένουν την κατάλληλη στιγμή να περάσουν παράνομα από τα αφύλακτα περάσματα των συνόρων. Κάποιες φορές καταφέρνουν να «τρυπώσουν» στον σιδηρόδρομο προς τη Γευγελή. Όταν, εκεί, γίνονται αντιληπτοί από αστυνομικούς της γειτονικής χώρας επαναπροωθούνται.
Οι αστυνομικές αρχές του Κιλκίς διενεργούν καθημερινά ελέγχους στην περιοχή και όταν εντοπίζονται μετανάστες που διαθέτουν έγγραφα παραμονής στη χώρα τους προσάγουν προκειμένου να μετακινηθούν στη Θεσσαλονίκη. Ο σταθμάρχης του ΟΣΕ στην Θεσσαλονίκη αναφέρει ότι αρκετοί επιστρέφουν στην πόλη χρησιμοποιώντας εκ νέου τα δρομολόγια των εμπορικών αμαξοστοιχιών. «Πολλές φορές μας χαιρετάνε ευγενικά, ενώ βρίσκονται πάνω στα τρένα», τονίζει ο ίδιος.
Έκθεση της Frontex (2019) αναφέρει ότι αρκετοί παράτυποι μετανάστες χρησιμοποιούν τη «σιδηροδρομική διαδρομή» από τη Θεσσαλονίκη για να φτάσουν στα σύνορα και να προωθηθούν στη Βόρεια Μακεδονία.
Στέλιος Τζιαμαντάνης