Τη δημιουργία ενός ενοποιημένου ευρωπαϊκού ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης δασικών πυρκαγιών (Integrated Fire Management) ώστε να καταστεί δυνατή η διαλειτουργικότητα της κοινής χρήσης πόρων και μέσων μεταξύ των κρατών-μελών προτείνει, σε έκθεσή της, η ειδική ομάδα εργασίας του Επιστημονικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Ακαδημιών (European Academies Science Advisory Council – EASAC).
Στην έκθεση, την οποία συνέταξαν διακεκριμένοι επιστήμονες, ανάμεσά τους και δύο Έλληνες, ο γγ της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστος Ζερεφός και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου Κώστας Καλαμποκίδης, οι ερευνητές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις όλο και συχνότερες και πολύπλοκες πυρκαγιές στην Ευρώπη επηρεάζοντας ακόμη και περιοχές που ιστορικά πλήττονται λιγότερο. Παράλληλα, εξετάζονται οι παράγοντες που ευθύνονται γι’ αυτές τις αλλαγές, διερευνώνται οι συνέπειές τους, ενώ μελετώνται και αξιολογούνται οι τρέχουσες πρακτικές και πολιτικές διαχείρισης δασικών πυρκαγιών.
Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν, μεταξύ άλλων, ότι οι πολιτικές πρέπει να στραφούν από την καταστολή σε μία πιο ισορροπημένη προσέγγιση, συνδυάζοντας προληπτικές και κατασταλτικές στρατηγικές.
«Προτείνουμε μία πανευρωπαϊκή συνεργασία για την προστασία και προσαρμογή των δασικών οικοσυστημάτων αλλά και για τη βέλτιστη αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Η έκθεση αυτή αποσκοπεί στο να αναδείξει την ανάγκη συνένωσης των δυνάμεων όλης της Ευρώπης και της επιρροής της, δηλαδή και συμμαχικών χωρών», εξηγεί στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο κ. Ζερεφός.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι αλλαγές στη χρήση γης, η κλιματική αλλαγή και η κοινωνική και οικονομική δυναμική αυξάνουν την πολυπλοκότητα των πυρκαγιών.
«Με την κλιματική αλλαγή να εντείνει τις ξηρασίες και να μειώνει τις καλοκαιρινές βροχοπτώσεις, ο κίνδυνος πυρκαγιών προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2100. Η αστική επέκταση, η αστική εξάπλωση, η ανάπτυξη υποδομών και οι αλλαγές στη χρήση γης, όπως η εγκατάλειψη των γεωργικών εκτάσεων και η εξάπλωση των θαμνωδών εκτάσεων και των δασών, αυξάνουν επίσης σημαντικά την ευπάθεια στις πυρκαγιές, απαιτώντας επενδύσεις σε προληπτικά μέτρα για τη μείωση του κινδύνου», σημειώνουν. Όπως προσθέτουν, η αυξανόμενη ένταση των πυρκαγιών υπογραμμίζει ιδιαίτερα την ανάγκη να δοθεί βαρύτητα στην προληπτική διαχείριση των πυρκαγιών μαζί με τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή, δίνοντας προτεραιότητα στη μείωση των ζημιών έναντι της απλής ελαχιστοποίησης της καμένης έκτασης.
Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ζερεφός, «με την υπερθέρμανση μειώνεται η υγρασία του εδάφους. Όταν η σχετική υγρασία του εδάφους είναι κάτω από 10% περίπου, το υποστηρικτικό δασικό οικοσύστημα αρχίζει να είναι ευάλωτο σε αναφλέξεις. Οι αναφλέξεις μπορεί να είναι τυχαίες, μπορεί να είναι και εμπρησμοί. Επομένως, όταν έχουμε παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας και εμφάνισης καυσώνων, όπως συμβαίνει στη Μεσόγειο πολύ συχνότερα πλέον, αυξάνεται η απειλή για δασικές πυρκαγιές», τονίζει.
Σύμφωνα με την έκθεση, τα πλαίσια πολιτικής θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ποικιλομορφία των οικοσυστημάτων με έμφαση στη μείωση του κινδύνου, την αποκατάσταση μετά την πυρκαγιά και την ισορροπημένη χρήση των πυρκαγιών. Ο κίνδυνος, όπως επισημαίνεται, ποικίλλει σε όλη την Ευρώπη, με τη Μεσόγειο να αντιμετωπίζει πιο έντονες πυρκαγιές λόγω των χαρακτηριστικών της περιφερειακής βλάστησης και των εποχιακών καιρικών φαινομένων, ενώ οι περιοχές διεπιφάνειας δασικών-αστικών περιοχών σε όλη την Ευρώπη απαιτούν στοχευμένη διαχείριση του κινδύνου λόγω της αυξανόμενης έκθεσης σε πυρκαγιές.
Ο κ. Ζερεφός σημειώνει ότι στη μελέτη δίνεται έμφαση και βαρύτητα στην προσαρμογή των πολιτικών στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών και στην ενίσχυση των θεσμικών δυνατοτήτων.
Υποστηρίζει ότι μέσα στις πολιτικές προσαρμογής είναι, για παράδειγμα, ο καθαρισμός των περιαστικών δασών και των εγκαταλελειμμένων οικοπέδων, δίπλα σε δάση, κάτι που, όπως τονίζει, όσοι είναι ιδιοκτήτες τέτοιων οικοπέδων στη χώρα μας έχουν αναγκαστεί να τα καταγράψουν, να τα καθαρίζουν και να το αναφέρουν.
«Αυτές οι πλατφόρμες έχουν ξεκινήσει από τις υποδείξεις των επιστημόνων. Ευτυχώς η χώρα μας σε αυτό το σημείο νομίζω τα έχει πάει καλά διότι είμαστε από τις χώρες εκείνες που προσπαθήσαμε να βάλουμε τάξη. Μέσα σε αυτό καλό είναι να αρχίσουμε να γινόμαστε ευνομούμενοι με την ευνομία μας να προστατεύσουμε και τα δάση. Η παράκλησή μου είναι “όχι άλλη αδιαφορία” για το πράσινο της χώρας μας, που είναι δικό μας», τονίζει.
Ειδικότερα, «στόχος της έκθεσης είναι να ενσωματώσει την ανθεκτικότητα έναντι των πυρκαγιών στα ευρωπαϊκά τοπία, διασφαλίζοντας ότι οι δασικές πυρκαγιές αντιμετωπίζονται όχι μόνο ως καταστάσεις έκτακτης ανάγκης αλλά και στο πλαίσιο μίας βιώσιμης, προορατικής περιβαλλοντικής στρατηγικής», επισημαίνεται.
Συγκεκριμένα, όπως σημειώνεται, σκοπός είναι να δοθεί προτεραιότητα στην εφαρμογή πολιτικών μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και αλλαγής των χρήσεων γης σε μεγάλη κλίμακα, να ενσωματωθούν οι εκτιμήσεις του κινδύνου δασικών πυρκαγιών στη βιοποικιλότητα και στις πρωτοβουλίες αναδάσωσης και αγροτικών προσεγγίσεων, αλλά και να ενισχυθούν οι παρεμβάσεις της δημόσιας υγείας και της εκπαίδευσης σχετικά με τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών.
Καταλήγοντας, η έκθεση προτείνει οκτώ κύριες επιλογές της πολιτικής για τη μακροπρόθεσμη προληπτική διαχείριση των δασικών πυρκαγιών.
Ειδικότερα τέτοιες πολιτικές αποτελούν:
1. Επένδυση στην ολοκληρωμένη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς: Μετάβαση από την αντίδραση με κυρίαρχη την καταστολή πυρκαγιών σε μία πιο ισορροπημένη προσέγγιση, συνδυάζοντας προληπτικές και κατασταλτικές στρατηγικές.
2. Εφαρμογή λύσεων βασισμένων στη φύση (Nature-based Solutions): Η χρήση κατάλληλων NbS για τη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς και την υποστήριξη της αποκατάστασης μετά την πυρκαγιά.
3. Συνειδητοποίηση του οικολογικού ρόλου της φωτιάς στα οικοσυστήματα: Αναγνωρίζοντας τη φωτιά ως μέρος πολλών οικοσυστημάτων και επιτρέποντας ελεγχόμενες προσχεδιασμένες καύσεις για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας και τη μείωση του κινδύνου.
4. Επενδύσεις στην εκπαίδευση και την επικοινωνία για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις πυρκαγιές: Αυξημένη παιδεία και ετοιμότητα για τις πυρκαγιές μέσω της εκπαίδευσης για όλες τις ηλικίες.
5. Χρησιμοποίηση της διαχείρισης τοπίου για μείωση της κοινωνικής και οικολογικής ευπάθειας: Σχεδιασμός και διατήρηση ανθεκτικών τοπίων που μειώνουν τον κίνδυνο πυρκαγιάς.
6. Εναρμόνιση των τομεακών πολιτικών: Ευθυγράμμιση των πολιτικών χρήσης γης και των περιβαλλοντικών πολιτικών για την πρόληψη ακούσιου αυξημένου κινδύνου δασικών πυρκαγιών.
7. Προώθηση της συμπαγούς αστικής ανάπτυξης: Με τη μείωση της αστικής εξάπλωσης για τον περιορισμό της επέκτασης της διεπαφής δασών και οικισμών (Wildland-Urban Interface) και του σχετικού κινδύνου πυρκαγιάς.
8. Ενθάρρυνση της βιώσιμης ιδιωτικής διαχείρισης γης: Υποστήριξη των ιδιωτών ιδιοκτητών γης στην υιοθέτηση πρακτικών ανθεκτικών στις πυρκαγιές.
Iωάννα Καρδάρα
ΦΩΤΟ