Ένας εν πολλοίς άγνωστος θησαυρός αναδύεται στο φως, αποτινάσσοντας από πάνω του κάθε ρανίδα λήθης. Ο θησαυρός αυτός δεν φυλάσσεται σε κάποια θυρίδα τράπεζας ή σε ερμητικά κλειστά χρηματοκιβώτια, αλλά στα ράφια και τους φοριαμούς της Βιβλιοθήκης της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης κι είναι προσβάσιμος σε όλους όσοι αγαπούν τη γνώση και την Ιστορία.
Πρόκειται για περίπου 25.000 βιβλία -με το παλαιότερο εξ αυτών να χρονολογείται από το 1677 και το αμέσως επόμενο το 1688, ένα πλούσιο αρχείο εφημερίδων (σ.σ. η παλαιότερη διαθέσιμη έκδοση είναι του 1902) καθώς κι ένα ιστορικό φωτογραφικό αρχείο από ένα ευρύ φάσμα της πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής -και όχι μόνο- ζωής. Αυτά συνθέτουν και την ταυτότητα της Βιβλιοθήκης και του αρχείου της ΓΓΕΕ, που υπάγεται στην Προεδρία της Κυβέρνησης.
«Φορώντας» τα καλά της, η μοναδική βιβλιοθήκη κυβερνητικού οργανισμού, που δίνει τη δυνατότητα δανεισμού τόσο σε εσωτερικούς όσο και σε εξωτερικούς χρήστες, ήρθε στην πρόσφατη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης για να αποκαλύψει ένα μικρό αλλά συνάμα πολύτιμο μέρος του πλούτου της. Αξιοποιώντας τα «δώρα» της τεχνολογίας κατάφερε να κερδίσει το ενδιαφέρον επισκεπτών κάθε ηλικίας, με τους γηραιότερους εξ αυτών να βλέπουν να περνά από μπροστά τους ένα μέρος της προσωπικά βιωμένης ιστορίας του τόπου τους.
Η ανάδυση ενός κρυμμένου θησαυρού
Η Βιβλιοθήκη της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης και κυρίως το αρχείο της είναι, όπως λέει μιλώντας στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο ΓΓ Δημήτρης Γαλαμάτης, «ο κρυμμένος και για πολλά χρόνια αναξιοποίητος θησαυρός της».
Ο κ. Γαλαμάτης κάνει ιδιαίτερη μνεία στο πλούσιο υλικό της Βιβλιοθήκης, η επισκεψιμότητα της οποίας καταγράφει σημαντικά αυξητικές τάσεις, αλλά και στο φωτογραφικό αρχείο, μέσα από το οποίο ανασυντίθενται κι αναδεικνύονται σημαντικά κομμάτια της Ιστορίας της χώρας.
«Η βιβλιοθήκη έχει ένα πλούσιο αρχείο και το τελευταίο διάστημα αυξάνεται η επισκεψιμότητά της από ανθρώπους της δημόσιας διοίκησης, από μαθητές, από σχολεία κ.ά. Έχουμε επίσης πετύχει εύκολη πρόσβαση ηλεκτρονικά, χρησιμοποιώντας τα μέσα της νέας τεχνολογίας, ενώ την εμπλουτίζουμε συνεχώς και με νέους τίτλους. Το αρχείο από την άλλη πλευρά είναι ένας πόλος έλξης, ειδικά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, για ερευνητές, επαγγελματίες του χώρου των μέσων μαζικής ενημέρωσης, φωτορεπόρτερ, freelancers και άλλους ρεπόρτερ, πανεπιστημιακούς, φοιτητές κ.ο.κ.», επισημαίνει ο γενικός γραμματέας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης.
Σημειώνει ακόμη πως «το αρχείο είναι το βασικό κομμάτι, το οποίο δίνει τεκμήρια στη σύγχρονη γνώση που παράγεται είτε αυτή αφορά την ακαδημαϊκή κοινότητα είτε αφορά ευρύτερα τον επαγγελματικό χώρο των μέσων μαζικής ενημέρωσης», ενώ διαβεβαιώνει για τη στήριξη στην περαιτέρω ανάδειξή του. «Θέλουμε να στηρίξουμε ακόμα παραπάνω τον συγκεκριμένο κρυμμένο θησαυρό, γι’ αυτό άλλωστε και στην πρόσφατη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, στο περίπτερο της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, είχε μία ξεχωριστή, ιδιαίτερα διακριτή θέση».
Βιβλιοθήκη ετών 70 – το έγγραφο που «μαρτύρησε» την ηλικία της
Ένα τυχαίο εύρημα, ένα έγγραφο που αναφέρει την ημερομηνία ίδρυσης της Βιβλιοθήκης ήταν αυτό που προσδιόρισε και την ηλικία της. «Ανακαλύψαμε τυχαία στο αρχειακό μας υλικό ένα έγγραφο που αναφέρει ότι η βιβλιοθήκη ιδρύθηκε στις 5 Απριλίου 1954. Το έγγραφο αυτό αναφέρεται και σε μία κατά κάποιον τρόπο απογραφή για το υλικό που εισήχθη στη βιβλιοθήκη και γενικώς την κατάστασή του. Έτσι δόθηκε η αφορμή να γιορτάσουμε φέτος τα 70 χρόνια. Ιστορικά δεν έχουμε ακόμη τεκμηριώσει το γεγονός της ίδρυσης, είμαστε όμως στη διαδικασία αναδίφησης του σχετικού αρχειακού υλικού», επισημαίνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η προϊσταμένη του Τμήματος Αρχείων Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Διεύθυνσης Επικοινωνίας, Άννα Μάστορα.
Ο εντοπισμός του παραπάνω εγγράφου δεν υπήρξε μόνο μια ματιά στο παρελθόν της Βιβλιοθήκης, αλλά και μια υπενθύμιση της αξίας της ως ζωντανός οργανισμός και αποθετήριο γνώσης. Με το πέρασμα του χρόνου, η Βιβλιοθήκη έχει διατηρήσει το πλούσιο αρχειακό της υλικό, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζει να εξελίσσεται για να καλύψει τις σύγχρονες ανάγκες των χρηστών της.
Όπως εξηγεί η κ. Μάστορα, η Βιβλιοθήκη έχει πολύ μεγάλο όγκο υλικού -περίπου 25.000 βιβλία- αταξινόμητου και ταξινομημένου, ενώ το αρχειακό της υλικό αποτελεί πολύτιμο πόρο για ερευνητές, επαγγελματίες και φοιτητές. Παράλληλα, οι νέες τεχνολογίες έχουν ανοίξει το δρόμο για την ευκολότερη πρόσβαση σε αυτόν τον πλούτο γνώσης. «Έχουμε συνεχώς και νέες προσθήκες, οπότε είμαστε στη διαδικασία καταγραφής σε μόνιμη βάση. Εχουμε πάρα πολλά βιβλία ιστορικά γύρω από ΜΜΕ, πολλά βιβλία σχετικά με την Κύπρο (εκατοντάδες), καθώς επίσης βιβλία για πολιτική, διεθνείς σχέσεις, διπλωματία κ.ά. Προσπαθούμε, παράλληλα, να εμπλουτίζουμε στοχευμένα κάποιες από τις θεματικές μας, όπως: ψηφιακή τεχνολογία, story telling, fake news. Προσπαθούμε, δηλαδή, να καλύπτουμε και σύγχρονες ανάγκες πέραν της καταγραφής των όσων υπάρχουν ήδη στη συλλογή μας».
Δωρεές, ανταλλαγές και αγορές εμπλουτίζουν μια ήδη εξαιρετική συλλογή
Η συλλογή αναπτύσσεται και εμπλουτίζεται με τρεις τρόπους, σύμφωνα με την κ. Μάστορα: «Ο ένας είναι με δωρεές, στοχευμένες όμως. Έχουμε κανονισμό αποδοχής δωρεών, τον οποίο γνωστοποιούμε στον δυνητικό δωρητή μας. Πρέπει να αποδεχτεί τους όρους και θα πρέπει τα αντικείμενα που μας δωρίζει να μπορούν να ενταχθούν και να χρησιμεύσουν κάπου στον κύκλο υπηρεσιών μας. Ο άλλος τρόπος είναι οι ανταλλαγές, δηλαδή δίνουμε εμείς από τη συλλογή μας τεκμήρια, τα οποία είτε έχουμε σε πολλαπλά αντίτυπα είτε δεν χρειαζόμαστε γιατί δεν καλύπτουν κάποια ανάγκη μας, οπότε δωρίζουμε τεκμήρια σε άλλες βιβλιοθήκες. Και ο τρίτος τρόπος είναι οι αγορές, ου είναι επίσης στοχευμένες. Τώρα, για παράδειγμα, είμαστε στη διαδικασία παραλαβής πάνω από 190 βιβλίων που είναι σύγχρονες εκδόσεις και καλύπτουν πάρα πολλά θέματα (ιστορικά, ΜΜΕ, fake news, ψηφιακή αφήγηση, τεχνητή νοημοσύνη, foresight κ.ά)», εξηγεί η προϊσταμένη του Τμήματος Αρχείων Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Διεύθυνσης Επικοινωνίας.
Μια Βιβλιοθήκη ανοιχτή σε όλους
Όπως αναφέρει η κ. Μάστορα, πρόκειται για μία απόλυτα προσβάσιμη βιβλιοθήκη. «Το αναγνωστήριο μπορεί να το χρησιμοποιήσει οποιοσδήποτε για δανεισμό, σύμφωνα με τον κανονισμό λειτουργίας που έχουμε. Τώρα είμαστε στη διαδικασία αναθεώρησής του για να συμβαδίσουμε με τις ανάγκες που αλλάζουν. Έχουμε πάρα πολύ κοινό -εκτός από το εσωτερικό, της υπηρεσίας δηλαδή. Εξυπηρετούμε και τον συστεγαζόμενο φορέα, που είναι το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, φοιτητές από το Πάντειο, που είναι κοντά αλλά κι απ’ αλλού καθώς και οποιονδήποτε άλλον επισκέπτη ενδιαφέρεται να συνδιαλλαγεί μαζί μας», επισημαίνει.
Η φωτογραφία ως «καθρέφτης» της Ιστορίας
Στην πρόσφατη ΔΕΘ, μέσα από έναν διαδραστικό χάρτη, οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν σε ένα μικρό αλλά πολύτιμο μέρος του πλούσιου φωτογραφικού υλικού. «Επισκεφθείτε την Ελλάδα με ένα κλικ», «Η συμμετοχή της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο» και «Ο διπλωματικός μαραθώνιος στις απαρχές της Μεταπολίτευσης» ήταν οι τρεις επιλογές για όσους θέλησαν να πάρουν μια μικρή «γεύση» Ιστορίας. Σε φόντο ασπρόμαυρο, από την οθόνη «ξεπηδούσαν» στιγμιότυπα από τη Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις στις αρχές του 20ου αιώνα αλλά και γεγονότα ιστορικά, όπως η επίσκεψη του Ζισκάρ ντ’ Εστέν το 1975, στην Ελλάδα (σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη).
«Η συγκεκριμένη ιστοσελίδα δημιουργήθηκε για τις ανάγκες της έκθεσης. Η ιδέα τού να έχουμε μία εξωστρέφεια σε σχέση με το φωτογραφικό μας αρχείο προέκυψε από τις ανάγκες της Έκθεσης. Θεωρήσαμε ότι η διάδραση του κοινού, μέσω μίας οθόνης αφής, με το υλικό μας θα μας έφερνε πολύ εγγύτερα σε αυτό. Οπότε αυτό που έχουμε αυτή τη στιγμή δημοσιοποιήσει είναι ένα πάρα πολύ μικρό δείγμα των φωτογραφιών που διαθέτουμε, οι οποίες είναι περίπου 100.000. Πρόκειται για μία προσωρινή κατασκευή, η οποία όμως έχει την δυναμική και τις προϋποθέσεις να γίνει κάτι μόνιμο», εξηγεί η κ. Μάστορα.
Σύμφωνα με την ίδια, η επαρκέστερη πλέον στελέχωση του φωτογραφικού αρχείου έχει συμβάλει σημαντικά ώστε να υπάρξει μια δυναμική που επιτρέπει την περαιτέρω ανάδειξή του. «Τώρα έχουμε τη χαρά να έχουμε έναν ιστορικό στο δυναμικό μας, πολύ έμπειρο, τον κ. Κυμιωνή, ο οποίος έχει αναλάβει την επιμέλεια του φωτογραφικού και οπτικοακουστικού μας αρχείου σε συνεργασία με τον Θανάση Θεοδώρου, που είναι κοινωνικός επιστήμονας. Τεχνολογικά – τεχνικά έχουμε την υποστήριξη και από την Προεδρία της Κυβέρνησης, από τη μονάδα διοικητικής και οικονομικής υποστήριξης. Ζούμε μία πολύ ευτυχή συγκυρία σε θέματα υποστήριξης της δουλειάς μας αυτό το διάστημα, οπότε προχωράμε», υπογραμμίζει.
Μεγάλο ενδιαφέρον και συγκίνηση για …τυχαίες ανακαλύψεις
Σε ό,τι αφορά τους επισκέπτες της Βιβλιοθήκης, το πλούσιο και σπάνιο συχνά υλικό της οποίας έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον επισκεπτών από διάφορους χώρους, η κ. Μάστορα διευκρινίζει: «Στη βιβλιοθήκη έρχονται άνθρωποι στοχευμένα για να διαβάσουν, να πάρουν πληροφορίες από τα βιβλία μας. Το ενδιαφέρον του κόσμου είναι πάρα πολύ μεγάλο, ειδικά για το φωτογραφικό αρχείο. Συγκινείται όταν -για παράδειγμα- εντοπίζει φωτογραφίες που η απεικόνισή τους, τού είναι οικεία. Έχει συμβεί κάποιοι να εντοπίσουν συγγενείς τους στις φωτογραφίες που βλέπουν!».
Το ιστορικό αρχείο των εφημερίδων συχνά γίνεται και χρήσιμο εργαλείο στα χέρια δημοσιογράφων που για τον έναν ή τον άλλο λόγο δεν έχουν στο αρχείο τους κομμάτι της δουλειάς τους. «Οι εφημερίδες που διαθέτουμε στο κοινό για έρευνα είναι από το 1902 μέχρι και σήμερα και πέρα από ανάγκες που σχετίζονται με μεταπτυχιακές ή διδακτορικές έρευνες, πολλοί έχουν προσωπικό ενδιαφέρον για θέματα επικαιρότητας συγκεκριμένων χρονικών περιόδων, που μπορεί να τους αφορούν άμεσα. Ακόμη και δημοσιογράφοι που δεν είχαν προσωπικό αρχείο από κείμενά τους, τα εντοπίζουν στις εφημερίδες που διατηρούμε», αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Μάστορα, με την πολύτιμη και πολυετή εμπειρία της στον τομέα.
Σ.Παπ.
*Τις φωτογραφίες με το λογότυπό της παραχώρησε η ΓΓ Επικοινωνίας και Ενημέρωσης