«Η Ανατολική Μεσόγειος αναδεικνύεται σε κρίσιμο ενεργειακό κόμβο, και η Ελλάδα κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο» δηλώνει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αν.καθηγητής του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος (IHU) με έδρα τη Θεσσαλονίκη, μέλος της Ολομέλειας ΡΑΑΕΥ (κλάδος Ενέργειας) και Ενεργειακός Διαμεσολαβητής Κομνηνός Κόμνιος με αφορμή την διοργάνωση της Θερινής Ακαδημίας που θα πραγματοποιηθεί 30 Ιουνίου έως 5 Ιουλίου στην Αθήνα, με την συμμετοχή κορυφαίων διπλωματών και ειδικών στον τομέα της ενέργειας.
Η Ελλάδα στο επίκεντρο της ενεργειακής πολιτικής
«Οι εξελίξεις τοποθετούν την Ελλάδα στο επίκεντρο της ενεργειακής πολιτικής» λέει ο κ. Κόμνιος. «Ο τερματικός σταθμός LNG της Ρεβυθούσας λειτουργεί στο μέγιστο για το 2024-2025, καθιστώντας τη χώρα πύλη εισόδου φυσικού αερίου για τα Βαλκάνια. Έργα όπως η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας- Κύπρου-Ισραήλ (Great Sea Interconnector), με ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση, ενισχύουν την περιφερειακή συνεργασία. Εξίσου ενδεικτική είναι η πρόσφατη κοινή επιστολή των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου προς τον Αμερικανό ομόλογό τους για την επανενεργοποίηση του σχήματος «3 + 1», στο οποίο συμμετέχουν Αθήνα, Ιερουσαλήμ, Λευκωσία και Ουάσιγκτον. Η πρωτοβουλία αυτή στοχεύει στη δημιουργία υποδομών και διαδρόμων ενέργειας και εμπορίου, εναρμονίζοντας τις δικές μας κινήσεις με τον ευρύτερο αμερικανικό σχεδιασμό για τον διάδρομο India-Middle East-Europe Corridor (IMEC). Στο αυτό πλαίσιο, το East Mediterranean Gas Forum αποτελεί βασική πλατφόρμα συντονισμού για την εξαγωγή φυσικού αερίου από Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ και Αίγυπτο προς την Ευρώπη, μειώνοντας την εξάρτηση της ΕΕ από ασταθείς πηγές. Αυτές οι εξελίξεις, υπογραμμίζει, τοποθετούν την Ελλάδα στο επίκεντρο της ενεργειακής γεωπολιτικής».
Power Games, Θερινή Ακαδημία, ενεργειακή διπλωματία κι Ανατολική Μεσόγειος
Σε μια εποχή που οι ενεργειακοί πόροι αναδεικνύονται σε κρίσιμο παράγοντα διεθνών σχέσεων και γεωπολιτικής ισχύος με την διοργάνωση της Θερινής Ακαδημίας κι άλλων πρωτοβουλιών η Ελλάδα, αναλαμβάνει ρόλο διεθνούς κόμβου διαλόγου και εκπαίδευσης. Η Θερινή Ακαδημία με θέμα “Power Games: Energy Diplomacy and Global Geopolitics in a Changing World”, είναι μια πρωτοβουλία που συνδυάζει ακαδημαϊκή εμβάθυνση και πρακτική προσέγγιση στις σύγχρονες προκλήσεις της ενεργειακής διπλωματίας.
Το πρόγραμμα της αποτελεί καρπό συνεργασίας του μεταπτυχιακού προγράμματος «MSc in Energy Law, Business, Regulation & Policy» του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (IHU) με την European Law and Governance School του European Public Law Organisation (EPLO). «Η πρωτοβουλία» σύμφωνα με τους διοργανωτές «έρχεται σε μια κρίσιμη συγκυρία, καθώς οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και οι παγκόσμιες ενεργειακές ανακατατάξεις διαμορφώνουν νέες ισορροπίες».
Εστιάζοντας ειδικά στους στόχους της Θερινής Ακαδημίας ο καθηγητής και διευθυντής της Θόδωρος Πανάγος ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πως «φιλοδοξούμε να δημιουργήσουμε έναν χώρο ουσιαστικού διαλόγου και εκπαίδευσης για τα πιο καίρια ζητήματα της σύγχρονης ενεργειακής διπλωματίας”. Tην Ακαδημία έχει προσκληθεί να εγκαινιάσει ο Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης ενώ αναμένεται να συμμετέχουν ο Δρ. Τάσος Χατζηβασιλείου, υφυπουργός Εξωτερικών, Καθηγητής Κωνσταντίνος Φίλης, Γιώργος Κρεμλής, Αντωνία Δήμου, Καθηγήτρια Noha Bakr, Amit Mor, Charles Ellinas, Καθηγητής Κώστας Λάβδας, Δρ. Στέλλα Γεράνη, Μιχάλης Μαθιουλάκης, και πολλοί ακόμη διακεκριμένοι ομιλητές.
Ευρωπαϊκή Ένωση και η παγκόσμια ενεργειακή σκακιέρα
«Βρισκόμαστε σε μια εξαιρετικά δυναμική φάση για την ενεργειακή διπλωματία» αναφέρει ο κ. Κόμνιος κληθείς να σχολιάσει τις κρίσιμες εξελίξεις που χαρακτηρίζουν τα τρέχοντα power games στην παγκόσμια ενεργειακή σκακιέρα. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση» προσθέτει ο Έλληνας ενεργειακός διαμεσολαβητής «προωθεί έναν φιλόδοξο οδικό χάρτη για την πλήρη απεξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας έως το 2027, αναδιαμορφώνοντας τις παγκόσμιες ροές ενέργειας και τις διεθνείς συμμαχίες. Η κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα έχει εισέλθει σε μια νέα, ποιοτικά διαφορετική και πιο επικίνδυνη φάση. Πέρα από τις χρόνιες επιθέσεις των Χούθι σε εμπορικά πλοία, η πρόσφατη, απευθείας ναυτική επιδρομή του Ισραήλ στο λιμάνι της Χουντάιντα μετατρέπει την περιοχή από έναν θαλάσσιο διάδρομο υψηλού κινδύνου σε ένα ενεργό θέατρο άμεσων στρατιωτικών αντιπαραθέσεων μεταξύ κρατικών και μη κρατικών δρώντων. Αυτή η κλιμάκωση, τον Ιούνιο του 2025, έχει βαθύτατες συνέπειες. Για την Ευρώπη, η παράκαμψη της Αφρικής δεν είναι πλέον απλώς μια προσωρινή λύση, αλλά μια μακροπρόθεσμη στρατηγική αναγκαιότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, η γεωπολιτική αξία της Ανατολικής Μεσογείου και της Ελλάδας εκτοξεύεται. Η ανάγκη για ασφαλείς, εναλλακτικούς διαδρόμους ενέργειας και εμπορίου καθίσταται πιο επιτακτική από ποτέ. Ήδη, ο πλωτός σταθμός FSRU Αλεξανδρούπολης ξεκίνησε την εμπορική του λειτουργία την 1η Οκτωβρίου 2024, ενισχύοντας τη θέση της Ελλάδας ως πύλης εισόδου φυσικού αερίου για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, ενώ έως το 2028 προγραμματίζεται η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Αιγύπτου (GREGY), διευρύνοντας τον ρόλο της χώρας ως κόμβου τόσο για LNG όσο και για πράσινη ενέργεια. Την ίδια στιγμή, η περιφερειακή ασφάλεια εφοδιασμού θωρακίζεται περαιτέρω μέσω έργων σε ώριμο στάδιο ανάπτυξης, όπως τα πλωτά FSRU Θεσσαλονίκης και Κορίνθου («Διώρυγα Gas»), που προσθέτουν κρίσιμες υποδομές στο ενεργειακό δυναμικό της χώρας.
Παράλληλα, παρά το καταρχήν πλαίσιο συμφωνίας που ανακοινώθηκε στις 11.06.2025, ο εμπορικός ανταγωνισμός ΗΠΑ- Κίνας κλιμακώνεται, με αιχμή τα κρίσιμα ορυκτά και τις τεχνολογίες καθαρής ενέργειας – όπως τα φωτοβολταϊκά και οι μπαταρίες – προκαλώντας διαρκείς αναταράξεις στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Οι πρόσφατες εκθέσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας καταγράφουν αύξηση στη ζήτηση LNG και ρεκόρ επενδύσεων στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, την ίδια στιγμή όμως που οι εκπομπές CO₂ παραμένουν σε ανησυχητικά υψηλά επίπεδα, αναδεικνύοντας τις αντιφάσεις και τις δυσκολίες της πράσινης μετάβασης».
Τι συμβαίνει με την πυρηνική ενέργεια και τους «μικρούς» SMRs;
Ωστόσο κι ενώ η πράσινη μετάβαση είναι επιταγή των καιρών παρατηρείται μια αναβίωση του ενδιαφέροντος για την πυρηνική ενέργεια, ιδιαίτερα μέσω μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων (SMRs). Πώς αξιολογείτε-ρωτήσαμε τον κ Κόμνιο- τον ρόλο τους στην ενεργειακή ασφάλεια και τη διπλωματία, εν μέσω γεωπολιτικών εντάσεων που επηρεάζουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες κρίσιμων υλικών;
«Η πυρηνική ενέργεια, και ειδικά οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες (SMRs), αναδεικνύεται σε κρίσιμο πυλώνα για την ενεργειακή ασφάλεια, καθώς προσφέρει αξιόπιστη και χαμηλών εκπομπών ενέργεια σε μια εποχή αυξανόμενης ζήτησης. Χώρες όπως η Ινδία, που στοχεύει να τριπλασιάσει την πυρηνική της παραγωγή έως το 2030, και μικρότερα κράτη επενδύουν σε SMRs λόγω της ευελιξίας και του χαμηλότερου κόστους τους. Αυτό δημιουργεί νέες ευκαιρίες για διπλωματικές συνεργασίες, με τις ΗΠΑ και την ΕΕ να επιδιώκουν συμμαχίες για την ανάπτυξη τεχνολογιών και την εξασφάλιση εφοδιαστικών αλυσίδων. Ωστόσο, οι γεωπολιτικές εντάσεις, όπως οι δασμοί ΗΠΑ-Κίνας και οι περιορισμοί στην πρόσβαση σε κρίσιμα υλικά, όπως το ουράνιο και οι σπάνιες γαίες, περιπλέκουν την ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών. Η Ελλάδα, αν και δεν διαθέτει πυρηνικές υποδομές, μπορεί να διεκδικήσει ρόλο μέσω τεχνογνωσίας σε περιφερειακές συνεργασίες, όπως το East Mediterranean Gas Forum, και να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός ασφαλούς πλαισίου για την πυρηνική ενέργεια στην περιοχή».
Το πρόγραμμα της Θερινής Ακαδημίας πρόκειται να εστιάσει σε ζητήματα αιχμής, όπως είναι :
-η γεωπολιτική των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο
– Οι στρατηγικές συμμαχίες μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου
-Οι προκλήσεις της πράσινης μετάβασης και οι γεωπολιτικές της συνέπειες
– Η διπλωματία των αγωγών και των τερματικών σταθμών LNG
“Τα ενεργειακά ζητήματα αποτελούν πλέον κεντρικό άξονα της εξωτερικής πολιτικής κάθε κράτους. Η κατανόηση των μηχανισμών αυτών είναι απαραίτητη για κάθε σύγχρονο διπλωμάτη, αναλυτή ή στέλεχος του κλάδου”, τονίζουν οι διοργανωτές.
Μπορεί να γίνει η Ελλάδα κέντρο αναφοράς για έρευνα και εκπαίδευση;
Η πρωτοβουλία απευθύνεται σε φοιτητές, νέους ερευνητές, διπλωμάτες και επαγγελματίες του τομέα της ενέργειας, των διεθνών σχέσεων και της εξωτερικής πολιτικής. Ο αριθμός των συμμετεχόντων στην Θερινή Ακαδημία είναι περιορισμένος, διασφαλίζοντας υψηλό επίπεδο διάδρασης και ουσιαστικής δικτύωσης.
«Η πολυπλοκότητα των ενεργειακών ζητημάτων απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση. Οι επαγγελματίες πρέπει να κατέχουν βαθιά γνώση των αγορών ενέργειας, του κανονιστικού πλαισίου και των γεωστρατηγικών παραμέτρων. Αναλυτικές ικανότητες για την αξιολόγηση κινδύνων, δεξιότητες διαχείρισης κρίσεων εφοδιασμού και η ικανότητα πλοήγησης σε πολυμερείς διαπραγματεύσεις είναι απαραίτητες. Η γεωοικονομία της πράσινης μετάβασης, με τον ανταγωνισμό για πρώτες ύλες, δημιουργεί νέες προκλήσεις που απαιτούν εξειδικευμένη γνώση και συνεχή ενημέρωση σημειώνει ο κ. Κόμνιος και προσθέτει «οι νέοι επαγγελματίες χρειάζονται συνδυασμό θεωρητικής κατάρτισης και πρακτικής εμπειρίας. Η εμβάθυνση σε θέματα ενεργειακής διπλωματίας, ρυθμιστικής πολιτικής και γεωπολιτικών επιπτώσεων είναι κρίσιμη. Η αλληλεπίδραση με ειδικούς και η πρόσβαση σε πραγματικές υποδομές, όπως σταθμοί LNG, προσφέρουν μοναδικές προοπτικές. Η Ελλάδα, ως κομβικό σημείο στην ενεργειακή γεωπολιτική, είναι ιδανικός τόπος για τέτοιες εμπειρίες. Εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες που συνδυάζουν ακαδημαϊκή γνώση με πρακτική εφαρμογή είναι απαραίτητες.
Η Θερινή Ακαδημία εντάσσεται στη στρατηγική εξωστρέφειας του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος στον τομέα της ενέργειας. “Φιλοδοξούμε να αναδείξουμε την Ελλάδα σε κέντρο αναφοράς για την έρευνα και την εκπαίδευση στον τομέα της ενεργειακής διπλωματίας, αξιοποιώντας τόσο το υψηλό επίπεδο της ακαδημαϊκής μας κοινότητας όσο και τη στρατηγική θέση της χώρας”, καταλήγει ο αναπλ. καθηγητής Δικαίου Ενέργειας του ΔΙΠΑΕ.
Θ.Τ.
* Τις φωτογραφίες παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δρ. Κομνηνός Κόμνιος