«Η Δύση δεν είναι μια γεωγραφική έννοια, αλλά μια ισχυρή ιδέα». Με αυτή τη φράση, ο Δρ Μαρκ Σπάιχ (Mark Speich), Γενικός Γραμματέας του Ιδρύματος Konrad Adenauer, συνοψίζει τη βασική πρόκληση της Ευρώπης σήμερα: να υπερασπιστεί τις θεμελιώδεις αξίες της –δημοκρατία, κράτος δικαίου, ανθρώπινη αξιοπρέπεια– σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία.
Σε εφ’ όλης της ύλης συνέντευξή του στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο Δρ Σπάιχ μιλά για την επόμενη μέρα της Γερμανίας μετά τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2025, τη νέα κυβέρνηση υπό τον Φρίντριχ Μερτς και τη γεωπολιτική επανατοποθέτηση της χώρας εντός και εκτός Ευρώπης.
Αναφερόμενος στον απολογισμό που έκανε για τις 74 ημέρες στην Καγκελαρία ο Φρίντριχ Μερτς με τη χαρακτηριστική φράση «η Γερμανία επέστρεψε», ο Δρ Σπάιχ σημειώνει με έμφαση, πως αυτό σημαίνει επίδειξη μεγαλύτερης φιλοδοξίας και ανάληψη μεγαλύτερης ευθύνης στην Ευρώπη. Παράλληλα, προειδοποιεί για την άνοδο των άκρων στη Γερμανία, καθώς μία στις τρεις ψήφους πήγε σε κόμματα των πολιτικών περιθωρίων, κάτι που, όπως λέει, αντικατοπτρίζει βαθιά δυσαρέσκεια των πολιτών προς το σύστημα.
Αναφερόμενος στις μεταναστευτικές προκλήσεις, ο Γενικός Γραμματέας του Ιδρύματος Konrad Adenauer υπογραμμίζει την ανάγκη μιας διττής προσέγγισης: περιορισμός των παράτυπων εισροών και αυστηρότερη πολιτική ασύλου από τη μία, αλλά και επένδυση σε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική ένταξης και προσέλκυσης εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού από χώρες εκτός ΕΕ από την άλλη. «Η ενσωμάτωση πρέπει να θεωρείται όχι μόνο ως κοινωνική ευθύνη αλλά και ως οικονομική στρατηγική που θα βοηθήσει τους μετανάστες να συμβάλουν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα στην οικονομία», υπογραμμίζει.
Όσο για την Ευρώπη; Χρειάζεται «λιγότερη γραφειοκρατία, περισσότερη ισχύς», με στόχο έναν πραγματικά γεωπολιτικό ρόλο, σημειώνει. Το Ίδρυμα KAS, επισημαίνει, δεν είναι παρατηρητής — είναι ενεργός συνομιλητής και διαμορφωτής πολιτικής, εντός κι εκτός Γερμανίας.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Γενικού Γραμματέα του Ιδρύματος Konrad Adenauer Δρ. Μαρκ Σπάιχ στη Σοφία Παπαδοπούλου για το ΑΠΕ-ΜΠΕ:
Ερ.: Ποιον ρόλο θεωρείτε ότι διαδραματίζει το Ίδρυμα Konrad Adenauer στην αντιμετώπιση των σημαντικών παγκόσμιων προκλήσεων σήμερα — από τη μετατόπιση των γεωστρατηγικών σχέσεων ισχύος έως την προώθηση της δημοκρατίας, την παγκόσμια μετανάστευση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό — και πώς στοχεύει να επηρεάσει την πολιτική μέσω του δικτύου γραφείων του σε όλο τον κόσμο;
Απ.: Το Ίδρυμα Konrad Adenauer (Konrad-Adenauer-Stiftung/KAS) είναι ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά ιδρύματα και ομάδες προβληματισμού στο δυτικό ημισφαίριο. Με πάνω από 100 γραφεία παγκοσμίως, το ίδρυμα επιδιώκει μια στρατηγική που βασίζεται στον άνθρωπο, συνδέοντας τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους ειδικούς, την κοινωνία των πολιτών και τα μέσα ενημέρωσης, προωθώντας νέα ταλέντα και ενθαρρύνοντας τις ανταλλαγές ακόμη και σε απαιτητικά πολιτικά περιβάλλοντα. Στην παράδοση της Χριστιανοδημοκρατίας, το κάνουμε αυτό με σαφή δέσμευση στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, στην ιδέα του ελεύθερου κόσμου, στην αρχή του κράτους δικαίου και στην έννοια της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς. Αντιδρώντας στις μεταβαλλόμενες δυναμικές της παγκόσμιας ισχύος, το KAS βλέπει την ανάγκη να ενισχυθεί η ικανότητα της Ευρώπης να ενεργεί ως γεωπολιτικός παράγοντας και να αναπτυχθούν τα μέσα που απαιτούνται από αυτή την άποψη, π.χ. συμφωνίες που επικεντρώνονται στο εμπόριο, μια πολύ πιο αποτελεσματική αμυντική-βιομηχανική συνεργασία και ενισχυμένο συντονισμό της εξωτερικής πολιτικής, καθώς και αξιοποίηση του τεράστιου δυναμικού της ευρωπαϊκής ήπιας ισχύος. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι ο τρόπος ζωής και οι αξίες της «παλαιάς Ευρώπης», με τις βαθιές ρίζες της στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, εξακολουθούν να ασκούν τεράστια έλξη σε άλλα μέρη του κόσμου. Έτσι, για το KAS, «η Δύση» δεν είναι μια γεωγραφική έννοια, αλλά μια ισχυρή ιδέα. Ως ένας καλά δικτυωμένος συνομιλητής και γεφυροποιός μεταξύ των κομμάτων, των πολιτικών οργανώσεων και των δεξαμενών σκέψης που συνδέονται με τη Χριστιανοδημοκρατία και του πολιτικού χώρου της «Κεντροδεξιάς», το KAS εργάζεται για να «μεταφράσει» αυτή την ιδέα σε ευρωπαϊκή και διεθνή πολιτική συνεργασία, στην εκπαίδευση μελλοντικών πολιτικών ηγετών και σε συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής.
Ερ.: Ποιον ρόλο βλέπετε να διαδραματίζει η νέα γερμανική κυβέρνηση στη διαμόρφωση του πολιτικού κέντρου της Γερμανίας μετά τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2025, ειδικά εν μέσω της πόλωσης μεταξύ προοδευτικών και λαϊκιστικών δυνάμεων; Με ποιους τρόπους μπορεί το Ίδρυμα Konrad Adenauer να συμβάλλει στην αντιμετώπιση του αυξανόμενου πολιτικού εξτρεμισμού και της πόλωσης στη Γερμανία;
Απ.: Λαϊκιστές, εξτρεμιστές και θεωρίες συνωμοσίας έχουν πρόσφατα αναδειχθεί ως πρόκληση για τις δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο. Η δύναμη των φαινομενικά απλών λύσεων, αλλά και των εγχώριων προβλημάτων, επιβαρύνουν τη δημοκρατική δράση. Και στη Γερμανία, ένας σημαντικός βαθμός πολιτικής πόλωσης ήταν εμφανής στις τελευταίες ομοσπονδιακές εκλογές του 2025. Ως αποτέλεσμα, τόσο τα δεξιά όσο και τα αριστερά περιθωριακά κόμματα κατάφεραν να κινητοποιήσουν σημαντικά περισσότερους ψηφοφόρους. Τα πολιτικά περιθωριακά κόμματα (Εναλλακτική για τη Γερμανία AfD, Αριστερό Κόμμα, Συμμαχία Sahra Wagenknecht BSW) κέρδισαν συνολικά 34,5 ποσοστιαίες μονάδες. Το ένα τρίτο των ψήφων πήγε σε περιθωριακά κόμματα, συμπεριλαμβανομένου του AfD με ποσοστό 20,8%, το οποίο είναι ένα ακροδεξιό εξτρεμιστικό κόμμα. Οι ψηφοφόροι στα πολιτικά περιθώρια είναι ενωμένοι στη δυσαρέσκειά τους. Η πολιτική και οικονομική δυσαρέσκεια καθώς και των ίδιων των πολιτών, αποτελούν το έδαφος για την απόφαση ψήφου. Δεδομένης της τεράστιας δυσαρέσκειας των Γερμανών με την προηγούμενη κυβέρνηση του Καγκελάριου Σολτς, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ξεπεραστεί η κρίση απόδοσης του πολιτικού μας συστήματος. Αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων: μείωση των πιέσεων της μετανάστευσης στους δήμους και το εκπαιδευτικό σύστημα, υπέρβαση της αποστροφής του κινδύνου που βρίσκεται στην «καρδιά» της ασφυκτικής γερμανικής γραφειοκρατίας, δημιουργία του ερευνητικά βασισμένου καινοτόμου πλαισίου για την ανάπτυξη ενός νέου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος για τη γερμανική βιομηχανία, τήρηση της υπόσχεσης της «Zeitenwende» και πολύ πιο αποτελεσματικές παροχές στις γερμανικές ομοσπονδιακές δυνάμεις, με ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό, για την εκπλήρωση των δεσμεύσεών τους στο ΝΑΤΟ, καθώς και αναμόρφωση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας για την ενίσχυση των κινήτρων για την επανένταξη των ανέργων στην αγορά εργασίας. Το Ίδρυμα Konrad Adenauer υποστηρίζει αυτό το πλαίσιο με εις βάθος έρευνα, συστάσεις πολιτικής και διαβουλεύσεις με ειδικούς. Εκτός από αυτό, το KAS αντιμετωπίζει την πόλωση και τον πολιτικό ριζοσπαστισμό με πολυάριθμες πρωτοβουλίες και εκπαιδευτικά προγράμματα που εμπλέκουν τους πολίτες σε επίπεδο βάσης, ειδικά σε αγροτικές περιοχές και περιοχές όπου οι παραδοσιακές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι αδύναμες.
Ερ.: Υπό το πρίσμα των αυξανόμενων μεταναστευτικών πιέσεων και των πολιτικών αντιδράσεων, πώς θα πρέπει η Γερμανία να εξισορροπήσει τις ανθρωπιστικές υποχρεώσεις με τις ανησυχίες του κοινού σχετικά με την ένταξη, την ασφάλεια και την κοινωνική συνοχή; Δεδομένου του γηράσκοντος πληθυσμού της Γερμανίας, πώς θα πρέπει η χώρα να μεταρρυθμίσει τις πολιτικές της για τη μετανάστευση και την ένταξη, ώστε να διατηρήσει το εργατικό της δυναμικό;
Απ.: Η δημόσια πίεση στη νέα γερμανική κυβέρνηση για βελτίωση της διαχείρισης της μετανάστευσης παραμένει υψηλή. Καθώς η Γερμανία έχει μετατραπεί στον κύριο προορισμό για ανθρωπιστική μετανάστευση στην Ευρώπη, μια σαφής πλειοψηφία υποστηρίζει μια πιο περιοριστική πολιτική ασύλου για τον περιορισμό των παράτυπων εισόδων. Αυτή η μετατόπιση της κοινής γνώμης οφείλεται στις συνεχιζόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δήμοι στην ενσωμάτωση των προσφύγων. Οι υπεύθυνοι λήψης πολιτικών αποφάσεων πρέπει να εξισορροπήσουν τα εθνικά συμφέροντα, τις δημόσιες ανησυχίες και τις ανθρωπιστικές ευθύνες. Η νέα γερμανική κυβέρνηση έχει ήδη λάβει μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση, όπως η αναστολή της οικογενειακής επανένωσης για τους πρόσφυγες με επικουρική προστασία. Επιπλέον, η Γερμανία θα πρέπει να ηγηθεί των προσπαθειών για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου, διατηρώντας παράλληλα τα ανθρωπιστικά πρότυπα. Είναι πολύ σαφές ότι δεν μπορούμε να αφήσουμε το βάρος αποκλειστικά στις χώρες που προστατεύουν τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Οι προκλήσεις της μετανάστευσης που αντιμετωπίζουν αυτές οι χώρες – και η Ελλάδα έχει μεγάλη σημασία από αυτή την άποψη – αποτελούν προκλήσεις για την ΕΕ. Επομένως, υπάρχει ανάγκη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης με αυτές τις χώρες. Εν μέσω δημογραφικών αλλαγών σε ολόκληρη την Ευρώπη, η γερμανική οικονομία εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τη μετανάστευση εξειδικευμένου προσωπικού από χώρες εκτός ΕΕ. Μια σύγχρονη πολιτική μετανάστευσης θα πρέπει να προωθεί τη μετανάστευση από χώρες εκτός ΕΕ που βασίζεται στην απασχόληση. Αυτό απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες για την ευθυγράμμιση των δεξιοτήτων και των προσόντων με τις απαιτήσεις της γερμανικής και ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας και για τη δραματική μείωση των γραφειοκρατικών πολυπλοκοτήτων αυτής της διαδικασίας. Όσον αφορά την πολιτική ένταξης, η Γερμανία θα πρέπει να αναμορφώσει την προσέγγισή της δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην προσχολική εκπαίδευση, τη γλωσσική κατάρτιση και τις ευκαιρίες στην αγορά εργασίας. Η ενσωμάτωση πρέπει να θεωρείται όχι μόνο ως κοινωνική ευθύνη αλλά και ως οικονομική στρατηγική που θα βοηθήσει τους μετανάστες να συμβάλουν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα στην οικονομία.
Ερ.: Μετά τις εκλογές του 2025, πώς θα μπορούσε/θα έπρεπε η Γερμανία να επαναπροσδιορίσει τον ηγετικό της ρόλο εντός της ΕΕ — ειδικά στην εξωτερική πολιτική, την άμυνα και την κλιματική διπλωματία;
Απ.: Από την πρώτη κιόλας ημέρα, ο Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς υπογράμμισε με εντυπωσιακό τρόπο ότι η ευρωπαϊκή και η εξωτερική πολιτική θα βρίσκονται στο επίκεντρο της κυβέρνησής του. «Η Γερμανία επέστρεψε» σημαίνει επίδειξη μεγαλύτερης φιλοδοξίας και ανάληψη μεγαλύτερης ευθύνης στην Ευρώπη, ιδίως διαμορφώνοντας ενεργά την ευρωπαϊκή ανεξαρτησία στην άμυνα και την ασφάλεια. Και αυτό φυσικά πρέπει να γίνει σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους μας και συντονισμένο στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Εδώ, η ευθυγράμμιση των μεγαλύτερων κρατών μελών της ΕΕ είναι κρίσιμη, αλλά υπάρχει επιτακτική ανάγκη να αναβιώσει η πεποίθηση του αείμνηστου καγκελάριου Χέλμουτ Κολ ότι η πραγματική ευρωπαϊκή πρόοδος και ενότητα πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τα συμφέροντα και τις ανησυχίες και των μικρότερων κρατών μελών. Η εστίαση είναι επί του παρόντος στην υποστήριξή μας προς την Ουκρανία στη μάχη της να αμυνθεί από τη συνεχιζόμενη ρωσική επιθετικότητα. Υπερασπίζονται επίσης την ελευθερία μας στην Ευρώπη. Σαφώς, αυτή η σημαντική εστίαση δεν πρέπει να μας αφήσει να ξεχάσουμε άλλα απαιτητικά γεωπολιτικά θέατρα – είτε πρόκειται για τα Δυτικά Βαλκάνια είτε για την Ανατολική Μεσόγειο. Ο Καγκελάριος Μερτς έχει υποσχεθεί να επαναφέρει τη στρατηγική διορατικότητα και τον συντονισμό στην Καγκελαρία, και η σύσταση ενός Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας υπογραμμίζει σαφώς αυτή τη φιλοδοξία. Αυτό σίγουρα θα επιτρέψει επίσης την εστίαση στη νότια γειτονιά της ΕΕ. Όσον αφορά την πολιτική για το κλίμα, η διασφάλιση οικονομικά προσιτής ενέργειας και η προστασία του κλίματος θα πρέπει να παραμείνουν η προτεραιότητα στην ατζέντα. Πρέπει όμως, να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην εμποδίζουμε την οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα μέσω μιας υπερβολικά κανονιστικής πολιτικής για το κλίμα.
Ερ.: Καθώς οι γεωπολιτικές εντάσεις εντείνονται, πώς μπορούν η Γερμανία και το CDU να συμβιβάσουν μια εξωτερική πολιτική βασισμένη σε αξίες με τις απαιτήσεις της ρεαλπολιτίκ σε θέματα ενέργειας, εμπορίου και ενεργειακής εξάρτησης;
Απ.: Η Γερμανία πρέπει να επιτύχει μια προσεκτική ισορροπία μεταξύ της εξωτερικής πολιτικής της που βασίζεται σε αξίες και των ρεαλιστικών επιταγών της ενέργειας, του εμπορίου και της ασφάλειας. Η κυβέρνηση υπό τον Καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς ακολουθεί μια προσέγγιση αρχών που καθοδηγείται από έναν πραγματισμό που βασίζεται στην πολιτική σύνεση. Στόχος είναι η μείωση των κρίσιμων εξαρτήσεων σε ορισμένους στρατηγικούς τομείς – μαθαίνοντας από τις υπερβολικές εξαρτήσεις του παρελθόντος από το ρωσικό φυσικό αέριο, ενισχύοντας τις συνεργασίες με ομοϊδεάτες δημοκρατίες στην Ινδο-Ειρηνική, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Ταυτόχρονα, η Γερμανία πρέπει να είναι πρόθυμη να συνεργαστεί με απαιτητικούς εταίρους, όταν το απαιτούν τα εθνικά συμφέροντα – αλλά με σαφείς όρους και μακροπρόθεσμους στόχους. Οι αξίες πρέπει να καθοδηγούν την πολιτική, όχι να την παραλύουν. Αυτό σημαίνει προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου σε πολυμερές επίπεδο, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις γεωπολιτικές πραγματικότητες. Όσον αφορά την εμπορική πολιτική, αυτό σημαίνει επανεστίαση σε βασικά ζητήματα και αποφυγή της υπερφόρτωσης των εμπορικών συνομιλιών με στόχους κοινωνικής και περιβαλλοντικής πολιτικής. Διαφορετικά, δεν θα σημειώσουμε πρόοδο στις διαπραγματεύσεις και δεν θα πλησιάσουμε περισσότερο στην προώθηση του ανοιχτού, βασισμένου σε κανόνες εμπορίου. Τέλος, η Γερμανία πρέπει να επενδύσει περισσότερο στις δικές της δυνατότητες – οικονομικές, στρατιωτικές και τεχνολογικές – για να διατηρήσει τη στρατηγική αυτονομία. Μια αξιόπιστη, ικανή Γερμανία βρίσκεται σε καλύτερη θέση για να υπερασπιστεί τόσο τα συμφέροντά της όσο και τις αξίες της στην παγκόσμια σκηνή.