Για τα επόμενα πέντε χρόνια τα νερά του ποταμού Άρδα, παραπόταμου του Έβρου, θα ρέουν απρόσκοπτα μέσω της Βουλγαρίας προς την περιοχή του βορείου Έβρου, αρδεύοντας τις αγροτικές καλλιέργειες, γεγονός που θεωρείται κρίσιμο για την οικονομία της περιοχής, ιδιαίτερα για τον πρωτογενή τομέα.
Μετά τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των υπουργείων Εξωτερικών Ελλάδας και Βουλγαρίας, σε συντονισμό με τα συναρμόδια υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ολοκληρώθηκε πρόσφατα η συμφωνία για τη χρήση των υδάτων του ποταμού Άρδα. Κατόπιν τούτου, στις αρχές του τρέχοντος μήνα, οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών, Γιώργος Γεραπετρίτης και Γκεόρκ Γκεοργκίεφ, υπέγραψαν Κοινή Δήλωση, με την οποία «εξασφαλίζεται η παροχή από τη Βουλγαρία ικανής ποσότητας ύδατος για περίοδο 5 ετών, διασφαλίζοντας έτσι την ομαλή και αδιάλειπτη λειτουργία του αρδευτικού συστήματος και της αγροτικής παραγωγής στην ακριτική περιοχή του Έβρου, μετά τη λήξη της σχετικής εξηκονταετούς διακρατικής Συμφωνίας Ελλάδας – Βουλγαρίας».
«Η είδηση για την υπογραφή της συμφωνίας προκαλεί ανακούφιση στους παραγωγούς της περιοχής καθώς όλη η τοπική οικονομία στηρίζεται στο νερό από τη Βουλγαρία», επισημαίνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Γιώργος Καμπάς, διευθυντής Υδάτων Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας – Θράκης. Χαρακτηρίζει, παράλληλα, πολύ σημαντικές τις συμφωνίες αυτού του είδους καθώς, όπως υπογραμμίζει, καθορίζουν τις ποσότητες των υδάτων που μέσω των υδάτινων συστημάτων φτάνουν στην Ελλάδα από τις γειτονικές χώρες.
Το γεγονός αυτό αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα, αν ληφθούν υπόψη τα δεδομένα που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή καθώς, όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής υδάτων Κεντρικής Μακεδονίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας – Θράκης, Στυλιανός Ταμβακίδης, «υπάρχει ένα άτυπο υδρολογικό μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο κάθε δέκα χρόνια υπάρχουν τρία άνυδρα έτη και οι περίοδοι ξηρασίας επαναλαμβάνονται. Σε αυτές τις περιόδους το πρόβλημα της λειψυδρίας είναι εντονότερο και η ζήτηση για νερό μεγαλύτερη».
Τα διασυνοριακά ποτάμια
Το ζήτημα, ωστόσο, των διασυνοριακών υδάτων είναι ευρύτερο καθώς εκτός από τον Άρδα και τον Έβρο, αφορά ακόμη τον Νέστο (που πηγάζει από τη Βουλγαρία, περνά ανάμεσα από τη Μακεδονία και τη Θράκη και εκβάλλει στο Θρακικό πέλαγος), τον Στρυμόνα (που από το βουλγαρικό έδαφος περνά στην Ελλάδα και την περιοχή των Σερρών) καθώς και τον Αξιό (που πηγάζει από την περιοχή ανάμεσα στην Αλβανία και το Κόσοβο, διασχίζει τη Βόρεια Μακεδονία, εισέρχεται στο ελληνικό έδαφος και εκβάλλει στον Θερμαϊκό Κόλπο).
«Εμείς είμαστε κατάντι χώρα και ουσιαστικά εξαρτώμαστε από το τι νερό θα αφήσουν να κατέβει σε εμάς οι χώρες που είναι ανάντι, δηλαδή η Βόρεια Μακεδονία και η Βουλγαρία. Και γι’ αυτό τον λόγο, επειδή θα πρέπει να διασφαλίζεται ελεύθερη ροή των υδάτων, θα πρέπει να υπάρχουν διακρατικές συμφωνίες, για να μην υπάρχουν προβλήματα σε περιόδους λειψυδρίας», προσθέτει ο κ. Ταμβακίδης.
Για τον Νέστο, ο κ. Καμπάς αναφέρει ότι υπάρχει διασυνοριακή συνεργασία με τη Βουλγαρία που λήγει το 2031. Διμερείς συμφωνίες μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας υπάρχουν, επίσης, για τη συνεργασία στην παρακολούθηση και τον έλεγχο των υδάτων του Στρυμόνα, ενώ από τις διευθύνσεις υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας – Θράκης δεν γίνεται κάποια αναφορά σε ύπαρξη συμφωνιών για τον Αξιό, παρότι είχαν ξεκινήσει συνομιλίες από τη δεκαετία του ’70 για το συγκεκριμένο θέμα μεταξύ Ελλάδας και τότε Γιουγκοσλαβίας.
Από την άλλη πλευρά, ο κ. Ταμβακίδης μιλάει για το πλαίσιο που απορρέει από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τις κοινές λεκάνες απορροής και πλημμυρών, το οποίο οφείλουν να εφαρμόζουν οι ευρωπαϊκές χώρες, καταρτίζοντας κοινά σχέδια διαχείρισης. Στο ίδιο πνεύμα, ο κ. Καμπάς τονίζει τη σημασία εναρμόνισης των χωρών μελών της ΕΕ με την ευρωπαϊκή οδηγία για το νερό.
Οι διασυνοριακές λίμνες
Διαφορετική είναι η κατάσταση σε ό,τι αφορά τις διασυνοριακές λίμνες της βόρειας Ελλάδας, αφού στη λίμνη Δοϊράνη, Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο το εν λόγω οικοσύστημα. Ο αντιπεριφερειάρχης Κιλκίς Γιάννης Βεργίδης τονίζει ότι η ελληνική πλευρά της λίμνης είναι ενταγμένη στην προστατευόμενη περιοχή Natura για την προστασία των υδροβιότοπων στην Ευρώπη, ωστόσο η γειτονική πλευρά δεν είναι ενταγμένη στις προστατευόμενες περιοχές καθώς η χώρα δεν είναι μέλος της ΕΕ.
Έτσι ο μόνος τρόπος για την προστασία της λαθραλιείας είναι οι συνεννοήσεις μεταξύ των υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών. Κατά τα άλλα, διαφορετική εικόνα αντικρίζουν οι επισκέπτες της λίμνης τα καλοκαίρια, αφού στην ελληνική πλευρά επιτρέπονται μόνο ήπιες τουριστικές παρεμβάσεις, ενώ στη γειτονική πλευρά οι τουρίστες βρίσκονται μπροστά σε ένα τοπίο με ξαπλώστρες, ομπρέλες, ταβέρνες, καφετερίες, τσιμεντένιες προβλήτες και τζετ σκι.
Αρκετά μακρύτερα, στις Πρέσπες, σημείο συνάντησης της Ελλάδας με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, η κοινή διακήρυξη των (τότε) πρωθυπουργών της Ελλάδας Κ. Σημίτη, της Αλβανίας Ι. Μέτα και της (τότε) ΠΓΔΜ Λ. Γκεοργκιέφσκι το 2000, φάνηκε ότι άνοιξε τον δρόμο για τη διασυνοριακή συνεργασία. Μέχρι σήμερα, η Διεύθυνση Υδάτων Δυτικής Μακεδονίας έχει αρμοδιότητα μόνο για ό,τι συμβαίνει στην ελληνική επικράτεια, ενώ για οποιοδήποτε διασυνοριακό θέμα υδάτων, την εποπτεία την έχουν τα υπουργεία Εξωτερικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Μιλώντας, πάντως, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ελπίδα Γρηγοριάδου, από τη Διεύθυνση Υδάτων Δυτικής Μακεδονίας, αναφέρει ότι τα τελευταία δύο χρόνια γίνεται μια προσπάθεια δημιουργίας ενός οδικού χάρτη, για τον τρόπο της συνεργασίας των τριών χωρών στην περιοχή και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ τους. Σε κάθε περίπτωση, οι Πρέσπες είναι μια ιδιαίτερη περιοχή, που διέπεται από τη συνθήκη Ραμσάρ, ενώ είναι και περιοχή Natura.
Ζητούμενο και η ποιότητα εκτός από την ποσότητα των υδάτων
Σημαντικό ζητούμενο, ωστόσο, για την ορθή διαχείριση των διασυνοριακών υδάτων είναι και η διασφάλιση της ποιότητας των υδάτων, πέραν της εξασφάλισης της επάρκειάς τους. «Φανταστείτε να ήμασταν στον Δούναβη, που περνάει από 11 χώρες. Πόσες πρωτεύουσες κρατών παίρνουν νερό από τον Δούναβη και στη συνέχεια ρίχνουν τα επεξεργασμένα λύματα εκεί για να πάει στη συνέχεια το νερό στην επόμενη πόλη, που και πάλι θα πάρει νερό, θα το χρησιμοποιήσει και θα απορρίψει στο ποτάμι τα επεξεργασμένα λύματα και ούτω καθεξής. Το ζήτημα είναι πολυσύνθετο και οι καταστάσεις αντιμετωπίζονται μέσω διακρατικών συνεργασιών. Αυτές είναι απαραίτητες σε περίπτωση βιομηχανικού ατυχήματος ή έγκαιρης ενημέρωσης για τις αρδεύσεις», σχολιάζει ο κ. Ταμβακίδης.
Δεν έχουν, άλλωστε, περάσει και πάρα πολλά χρόνια από το 2002, οπότε είχαν διαρρεύσει 70 τόνοι μαζούτ από τη Βόρεια Μακεδονία στον Αξιό ποταμό από βιομηχανία παραγωγής ηλιελαίου στην περιοχή Τίτο Βέλες.
Σημείο – κλειδί τα φράγματα
Σημείο – κλειδί για τη διαχείριση των υδάτων θεωρούνται επίσης και τα έργα που γίνονται στις περιοχές όπου υπάρχουν υδάτινα συστήματα. Ο κ. Καμπάς υπογραμμίζει την ανάγκη «ενίσχυσης και βελτίωσης των φραγμάτων που υπάρχουν στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη ώστε να είναι εφικτό να συγκρατηθούν τα νερά για περισσότερες από δύο με τρεις μέρες και να μην υπάρχουν απώλειες». Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να «βοηθάει» και το ανάγλυφο κάθε περιοχής καθώς, όπως σημειώνει, δεν είναι εφικτή η κατασκευή φραγμάτων σε πεδινές περιοχές. «Από ό,τι διάβασα και η βουλγαρική πλευρά επισημαίνει ότι η ελληνική πλευρά οφείλει να κάνει όσα απαιτούνται ώστε να συγκρατήσει το νερό για να εξυπηρετήσει και τις εκτάσεις της», προσθέτει.
Το νερό, αναπτυξιακός πόρος
«Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το νερό, αν το δούμε και ενεργειακά, είναι ένας αναπτυξιακός πόρος. Οπότε θα πρέπει να εξετάσουμε τι έργα κάνει ο καθένας και τι νερό αφήνει στον άλλον, γιατί μια παρέμβαση που κάνει κάποιος στο ποτάμι μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στη χώρα που είναι στον κάτω ρου, κατάντι. Φανταστείτε να στερέψουν τόσο πολύ τα νερά, να είναι πολύ χαμηλή η παροχή, να μην υπάρχει νερό στο Δέλτα, να ψοφάνε τα ψάρια. Είναι τρομερά τα προβλήματα, οπότε πρέπει και για περιβαλλοντικούς λόγους και για αναπτυξιακούς να τηρούνται τα συμφωνημένα ή να βρίσκεται μια λύση», προσθέτει ο κ. Ταμβακίδης.
Π. Γιούλτση
φωτ.αρχείου