Μια μελωδία μόνο με τον ήχο της κιθάρας, άδεια, κενή, με μια κρυφή ένταση που θυμίζει απόγνωση, δυσκολία και στεναχώρια ήρθε στο μυαλό της Αρετής Τουσέρ, την ώρα που βρέθηκε μπροστά στους δεμένους ελέφαντες, που ήταν συγκεντρωμένοι στον χώρο από τον οποίο οι τουρίστες θα ξεκινούσαν σε λίγο τη βόλτα τους πάνω στην πλάτη των ευφυών και μεγαλοπρεπών αυτών πλασμάτων. Δίπλα τους βρίσκονταν κάποιοι άνθρωποι που καθοδηγούσαν τα ζώα με κάποια εργαλεία, σιδερένια και αιχμηρά. Σε κάποιο άλλο σημείο, τα γέλια και οι χαρούμενες φωνές μιας μητέρας και της μικρής της κόρης που απολάμβανε το μπάνιο της μέσα σε μια φτωχική λεκάνη, τραβούσαν το ενδιαφέρον των περαστικών που ανταποκρίνονταν με χαμόγελο και άρχιζαν να τις χαιρετούν.
Με την εικόνα αυτή στα μάτια, η Αρετή Τουσέρ, η οποία συνθέτει μουσική, σκέφτηκε αμέσως μια ανάλαφρη, χαρούμενη, κιθαριστική και ορχηστρική μελωδία. Οι παραπάνω δυνατές εμπειρίες ήταν πηγές έμπνευσης και αφορμή δημιουργίας για την 34χρονη, η οποία έχει ήδη λάβει δύο βραβεία για τη μουσική της στο ντοκιμαντέρ «Beyond the Horizon» του σκηνοθέτη Στέργιου Μήτα, ενώ πριν από έναν μήνα πληροφορήθηκε ότι συνθέσεις της παίζουν στη σειρά εκπομπών, με τίτλο Between two volcanos στο «Animal Planet» και στο «Discovery Network».
Μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η κ. Τουσέρ χαρακτηρίζει τη σύνθεση ως μια καταπληκτική εμπειρία, ενώ διαφοροποιεί τη συνθήκη κατά την οποία βλέπει την εικόνα μπροστά της και λαμβάνει την ενέργειά της ώστε να αποτυπώσει το συναίσθημα στο πεντάγραμμο από τη συνθήκη στην οποία δημιουργεί μουσική χωρίς να γνωρίζει πού και πώς θα χρησιμοποιηθεί. «Πολλές φορές έρχεται η έμπνευση εκείνη τη στιγμή. Πολλές φορές όμως όχι, έρχεται αργότερα. Πολλές φορές μπορεί να μην θέλει να έρθει, να πρέπει να το δουλέψεις. Πώς δουλεύεται; Ξεκινάς, γράφεις μια ιδέα, βλέπεις πώς την αισθάνεσαι. Αν δεν την αισθάνεσαι σωστή, την αλλάζεις. Μερικές φορές είναι δύσκολο. Δεν είναι ότι υπάρχει πάντα η έμπνευση διαθέσιμη», λέει χαρακτηριστικά.
Στο ερώτημα «τι σημαίνει για έναν άνθρωπο που ασχολείται με τη σύνθεση να βλέπει τις μουσικές του να χρησιμοποιούνται σε τέτοιου μεγέθους παραγωγές», απαντά ότι για την ίδια αυτό είναι μια πολύ μεγάλη χαρά. «Δεν συμβαίνει συχνά σε όλο τον κόσμο. Συμβαίνει, όμως, σε όποιον θελήσει να ασχοληθεί σοβαρά με αυτό το κομμάτι. Σίγουρα η μουσική του θα βρει μέρος που να ταιριάξει, αν ακολουθήσει και κάποια βασικά βήματα μουσικής σύνθεσης για εικόνα, που είναι λίγο διαφορετική από το αν θα συνθέσουμε κάτι δικό μας εντελώς, χωρίς να έχει χρήση τέτοιου είδους. Απαιτείται μεγάλη προσπάθεια, γιατί ο ανταγωνισμός είναι τεράστιος. Είναι πάρα πολύς ο κόσμος. Όταν μια βιβλιοθήκη έχει από όλο τον κόσμο συνθέτες, σημαίνει ότι μπορεί να έχει 500 διαφορετικούς συνθέτες. Οπότε θα πρέπει κανείς να γράφει και πάρα πολύ ώστε να υπάρχει κάποιο οικονομικό όφελος που να κάνει και μια διαφορά», σχολιάζει.
Από την πλευρά του, ο city producer Δημήτρης Καμπάς, ο οποίος δραστηριοποιείται στην οργάνωση παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών, επισημαίνει πως «είναι δύσκολο για έναν άνθρωπο που δεν είναι στην κινηματογραφική βιομηχανία να καταφέρει να αποδείξει ότι η μουσική του μπορεί να εξυπηρετήσει το σενάριο και το ύφος μιας ταινίας» και προσθέτει πως «συνήθως τη δυνατότητα αυτή την έχουν όσοι εργάζονται στο εξωτερικό». Για την κ. Τουσέρ σχολιάζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ότι «τα καταφέρνει από μόνη της και από τη Θεσσαλονίκη με όλα τα εμπόδια που υπάρχουν. Έτσι κατάφερε να ξεχωρίσει και να μπει σε μεγάλες παραγωγές», τη στιγμή, μάλιστα, που υπάρχει υπερπληθώρα προσφοράς μουσικής σε τεράστιες βιβλιοθήκες. «Είναι ένας μεγάλος στίβος, στον οποίο θα πρέπει κανείς να αντέξει στον μαραθώνιο καθώς δεν πρόκειται για αγώνα ταχύτητας αλλά για δρόμο αντοχής», συμπληρώνει. Υπενθυμίζει, επίσης, πως πολλοί σκηνοθέτες, όταν συνεργάζονται με συνθέτες, μετά συνεχίζουν τις συνεργασίες αυτές. Ενδεικτικά αναφέρεται στη συνεργασία της συνθέτριας Ελένης Καραϊνδρου με τον σκηνοθέτη Θόδωρο Αγγελόπουλο.
«Στο σπίτι ακούγαμε πολύ κλασσική μουσική αλλά και μοντέρνα, ποπ της δεκαετίας του ’80»
Όταν επιστρέφει νοερά στην παιδική της ηλικία, η Αρετή Τουσέρ θυμάται ότι στο σπίτι όπου μεγάλωσε, η οικογένειά της άκουγε πολύ κλασσική μουσική, αλλά και μοντέρνα, ποπ της δεκαετίας του ’80 που άρεσε πολύ στη μητέρα της. «Μου άρεσε πάρα πολύ αυτή η εποχή», λέει και προσθέτει: «Μια μέρα έπιασα μία κιθάρα που είχαμε στο σπίτι και άρχισα λίγο να παίζω. Μετά ξεκίνησα το ωδείο, συνέχισα τις σπουδές μου στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, από το οποίο και αποφοίτησα. Αργότερα θυμήθηκα ότι όταν ήμουν μικρή, έγραφα μουσική δική μου και κάτι με ώθησε να το ξαναξεκινήσω. Έγραψα πολλή μουσική και μετά σκέφτηκα πώς θα μπορούσα να τη μοιραστώ. Τότε βρήκα κάποιες εταιρείες που είναι μουσικές βιβλιοθήκες και συλλέγουν μουσική από διάφορους συνθέτες από όλο τον κόσμο, με τους οποίους συνεργάζονται. Είναι στο εξωτερικό αυτές που συνεργάζομαι εγώ και βρίσκονται στην Αγγλία, τη Γερμανία, τον Καναδά …είναι περίπου επτά διαφορετικές. Αυτές συλλέγουν μουσική ανάλογα με το στυλ κάθε συνθέτη, κάνουν κάποια παραγγελία και μετά απευθύνονται εκεί επαγγελματίες εικόνας ώστε να ντύσουν την εικόνα τους με ήχο από διαφήμιση, ντοκιμαντέρ, ταινία, μουσική που ακούγεται». Η ίδια κάνει λόγο για μια πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά, με τεράστιο ανταγωνισμό και μεγάλες απαιτήσεις σε αυτά που χρειάζεται να γνωρίζει κανείς.
Μια μοναχική δουλειά
Στη συνέχεια, όπως επισημαίνει, έπρεπε να μάθει να ηχογραφεί στο σπίτι της, να χρησιμοποιεί μικρόφωνο, να κάνει την επεξεργασία στον υπολογιστή, να προχωράει στη μίξη και μετά να παραδίδει τη δουλειά. «Δεν είναι εύκολο να τα κάνει όλα αυτά μόνος του, όχι. Θέλει κατ’ αρχήν πολύ χρόνο μέχρι να τα μάθει, να κάνει κάποια σεμινάρια», λέει, ενώ αναγνωρίζει ότι στην πορεία αυτή μεγάλη είναι η διευκόλυνση από την τεχνολογία καθώς δεν απαιτείται πλέον ο εξοπλισμός που υπήρχε παλαιότερα σε ένα στούντιο.
«Χρειαζόμαστε τα βασικά: έναν πολύ καλό υπολογιστή, μια κάρτα ήχου, δύο μικρόφωνα – τρία, αναλόγως με το πόσα όργανα θέλουμε να γράψουμε και μετά φυσικά το πρόγραμμα επεξεργασίας μουσικής», συμπληρώνει. Σήμερα πια, τα περισσότερα όργανα που ακούγονται στη μουσική που συνθέτει τα παίζει η ίδια, αφού γνωρίζει πολύ καλά κιθάρα και πιάνο. Μπορεί, ωστόσο, να παίξει ακόμη και …βιολί, αναπαράγοντας με τη βοήθεια των πλήκτρων του πιάνου τους φυσικούς ήχους του βιολιού που ηχογραφούνται νότα νότα, από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο, για να διευκολύνουν τους συνθέτες, που δεν μπορούν πάντοτε να έχουν διαθέσιμη μια ολόκληρη ορχήστρα.
Μάλιστα, η Αρετή Τουσέρ έπαιξε και η ίδια σε ντοκιμαντέρ, που παρουσιάζει την ιστορία μιας νεαρής γυναίκας, η οποία εργάζεται πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή της και η επικοινωνία με τους ανθρώπους γίνεται μέσω email. Στην ιστορία αυτή, για την οποία έγραψε και τη μουσική, η πρωταγωνίστρια επιθυμεί να πάει στη φύση, κάπου μακριά,για να ξεφύγει από τον υπολογιστή και να ηρεμήσει από όλο το στρες της πόλης.
Επτά χιλιάδες χρήσεις μέσα σε ένα εξάμηνο
Αναφερόμενη στη δουλειά της μέχρι τώρα, σημειώνει ότι το τελευταίο εξάμηνο κατέγραψε 7.000 χρήσεις της μουσικής της, που μπορεί να διαρκούν από λίγα δευτερόλεπτα έως πολλά λεπτά και κάνει λόγο για προσωπικό ρεκόρ. Σχετικά με τη μουσική που γράφει για ντοκιμαντέρ, αναφέρει ότι σε αυτό το είδος ταιριάζουν πιο πολύ ανάλαφρα, ήρεμα, χωρίς πολύ ρυθμό κομμάτια, γιατί η αφήγηση δεν θα πρέπει να καλύπτεται από τη μουσική. Ο συνθέτης, άλλωστε, προσφέρει πάντα πολλές διαφορετικές επιλογές: μία -για παράδειγμα- μόνο με δύο όργανα, άλλη μία που θα είναι μεγάλη ενορχήστρωση, με βιολιά, πιάνα ή άλλα όργανα, επιλογές των 10, 20, 30 δευτερολέπτων, του ενός λεπτού και μετά ολόκληρο το κομμάτι. Η διαδικασία αυτή βοηθάει πολύ όσους χρησιμοποιήσουν τελικά τη μουσική ανάλογα με την εικόνα την οποία επιθυμούν να «ντύσουν».
Προσωπικό ενδιαφέρον για το περιβάλλον, τη θάλασσα, τη φύση
Όσο για τα προσωπικά της ενδιαφέροντα, σχολιάζει ότι αυτά περιλαμβάνουν την οικολογία, το περιβάλλον, τη θάλασσα, το πράσινο, τη φύση, ακόμη και τον πόλεμο. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις καθοριστικών για εκείνη εμπειριών είναι η επίσκεψή της σε περιοχή, όπου γίνεται παράνομο εμπόριο άγριων ζώων, αλλά και στα ευαίσθητα οικοσυστήματα των μαγκρόβιων δασών, που χαρακτηρίζονται από πλούσια βιοποικιλότητα και στα οποία οι ρίζες των δέντρων βρίσκονται κάτω από το νερό.
Σχετικά με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στον χώρο της μουσικής, η κ. Τουσέρ σημειώνει ότι είναι διαθέσιμες εφαρμογές που μπορούν να γράψουν απλή μουσική, όπως αυτή που χρησιμοποιείται στον χώρο της διαφήμισης, ωστόσο δεν μπορεί η μουσική αυτή να προσεγγίσει την ποιότητα των συνθέσεων που γράφονται από ανθρώπινο χέρι και ανθρώπινη ψυχή.
Το σήμερα και το αύριο για την Αρετή Τουσέρ
Μετά τα δύο βραβεία για τη μουσική της στο ντοκιμαντέρ «Beyond the Horizon» του σκηνοθέτη Στέργιου Μήτα, σε διοργανώσεις στη Σικελία και στη Ρουμανία, τη βράβευση του ντοκιμαντέρ σε φεστιβάλ στο Μπουένος Άιρες και την ενημέρωση για τη χρήση συνθέσεών της σε σειρά εκπομπών στο «Animal Planet» και στο «Discovery Network», η κ. Τουσέρ αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ με τι ασχολείται σήμερα: «Πέρα από τη συνεργασία μου με τις βιβλιοθήκες, κάνω και ανεξάρτητα δική μου μουσική, οπότε έχω κάποια δισκογραφία. Πρόσφατα επικοινώνησε μαζί μου μια εταιρεία από τη Νότια Κορέα που έχει, μέχρι στιγμής, δύο άλμπουμ δικά μου. Το ένα από αυτά είναι και το soundrack του “Βeyond the Ηorizon”. Θέλησε και αυτό και ακόμα ένα, το οποίο είναι για ηλεκτρική κιθάρα λίγο διαφορετικό. Τώρα θα πάρει και ένα άλμπουμ, ένα καινούριο πρότζεκτ που ετοίμασα, λέγεται “Underwater project”, και είναι συνθέσεις για σόλο πιάνο. Έχω χρησιμοποιήσει υποθαλάσσιους ήχους, ήχους φαλαινών και είναι ένα άλμπουμ για την προστασία των ωκεανών και της θάλασσας, τους κοραλλιογενείς υφάλους και όλα αυτά που συμβαίνουν τώρα υποθαλάσσια με τη ρύπανση. Παράλληλα με αυτό το άλμπουμ, σαν συνοδεία έχω φτιάξει και κάποιες γκραβούρες και μία κασέτα. Αυτό είναι το πρότζεκτ, για το οποίο ενδιαφέρθηκε η εταιρεία αυτή στη Νότια Κορέα και θα το προωθήσουν και εκεί».
Όταν ερωτάται για τα όνειρα και τις προσδοκίες της, απαντάει ότι θα χαιρόταν πολύ να γράψει μουσική για ένα ακόμη ντοκιμαντέρ και ίσως για κάποια ταινία, αλλά και να ξεκινήσει να κάνει κάποιες ζωντανές εμφανίσεις για να διαδοθεί το μήνυμα, ότι ο πλανήτης χρειάζεται φροντίδα και αγάπη. Ως τότε, μια νέα σύνθεση της Αρετής θα ακουστεί το ερχόμενο φθινόπωρο στη βραδιά της τελετής απονομής των διακρίσεων στον μαραθώνιο δημιουργίας ταινιών μικρού μήκους 48 Hour Film Project (48ΗFP), ένα πρότζεκτ με 25ετή παρουσία, στο οποίο οι συμμετέχοντες θα πρέπει μέσα σε 48 ώρες να γράψουν, να γυρίσουν την ταινία, να μοντάρουν και να «ανεβάσουν» το υλικό στην ψηφιακή πλατφόρμα.
Π. Γιούλτση
Σύνδεσμοι:
– Bandcamp: (δισκογραφία) https://aretituser.bandcamp.com/album/beyond-the-horizon-original-motion-picture-soundtrack
– Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=WAPFbOw_hmQ
– Website: https://aretitouser.wordpress.com/underwater-project/
*Η κ. Τουσέρ παραχωρεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ την άδεια χρήσης των φωτογραφιών και των συνδέσμων αποκλειστικά για τις ανάγκες της συνέντευξης στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, με αναφορά στο όνομά της.