Τα κρίσιμα ζητήματα ασφάλειας και οι πολυδιάστατες προκλήσεις, με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι οι δημοσιογράφοι και οι άλλοι εργαζόμενοι στα ΜΜΕ στο σύγχρονο περιβάλλον ενημέρωσης, αναδείχθηκαν στο πρώτο διεθνές συνέδριο «Safeguarding Journalists: Mapping the field- Ensuring safety in the field», που διοργάνωσε το περασμένο Σαββατοκύριακο, στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ, το Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων και Εργαζομένων στα ΜΜΕ (ΓΓΕ, ΑΠΘ, Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Δήμος Θεσσαλονίκης, ΠΟΕΣΥ, ΕΣΗΕΜ-Θ, ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΕΡΤ, ΔΕΠΘΕ).
Στο συνέδριο τέθηκε επί τάπητος ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι δημοσιογράφοι και οι άλλοι εργαζόμενοι στα ΜΜΕ, σε ό,τι αφορά καταστάσεις κρίσεων. Από την τεχνολογική εξέλιξη, που επιβάλλει στους δημοσιογράφους να είναι ενημερωμένοι και προετοιμασμένοι για τις νέες προκλήσεις καθώς οι απειλές στον ψηφιακό κόσμο είναι διαφορετικές από τις παραδοσιακές, τις ψυχολογικές επιπτώσεις που μπορεί να προέρχονται από την έκθεση σε βίαιες εικόνες, τον κίνδυνο ακόμη και για την ίδια τους τη ζωή, έως την ανάγκη για εκπαίδευση των δημοσιογράφων σε θέματα ασφάλειας, ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν και να αντιμετωπίζουν τους κινδύνους, τόσο στο φυσικό περιβάλλον όσο και στο ψηφιακό.
Το συνέδριο ήρθε να επισφραγίσει την ανάγκη για στοχευμένη εκπαίδευση των δημοσιογράφων, όπως το πρόγραμμα «Safety for Journalists» που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα στο Κιλκίς, ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται κινδύνους τόσο στο πεδίο όσο και στον κυβερνοχώρο.
Στο επίκεντρο η ασφάλεια των δημοσιογράφων
«Η προάσπιση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, η ασφάλεια των δημοσιογράφων και όλων των επαγγελματιών των ΜΜΕ σε περιπτώσεις κάλυψης γεγονότων, όπου υπάρχουν κρίσεις ή σε εμπόλεμες ζώνες και καταστροφές, είναι στο κέντρο των πολιτικών μας τα τελευταία τρία χρόνια. Το διεθνές συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο, στη Θεσσαλονίκη, από το Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και των εργαζομένων των ΜΜΕ ήταν ένα σπουδαίο πρώτο βήμα, ένα βήμα εξωστρεφές, προς την κατεύθυνση εμπλουτισμού της ήδη υπάρχουσας γνώσης, αλλά και παραγωγής νέας, γύρω από αυτό το τόσο ενδιαφέρον αντικείμενο», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γενικός Γραμματέας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, Δημήτρης Γαλαμάτης, εξαίροντας το έργο όλων όσοι συνέβαλαν για την πραγματοποίηση του συνεδρίου.
«Ξεχωρίζω τρία πράγματα για τη σπουδαιότητα αυτού του συνεδρίου», σημείωσε και πρόσθεσε: «Το πρώτο είναι το γεγονός ότι επρόκειτο για ένα διεθνές συνέδριο, με συμμετοχές κι από άλλες χώρες. Το δεύτερο αφορά τη θεματολογία του συνεδρίου, το θέμα αυτό καθαυτό της ασφάλειας των δημοσιογράφων και το τρίτο ότι την ευθύνη για την προετοιμασία και τη διεξαγωγή του είχε το Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και των εργαζομένων στα ΜΜΕ. Πρόκειται για ένα νέο κέντρο, η σύσταση και λειτουργία του οποίου εδώ κι ενάμιση χρόνο αντανακλά τη συνέργεια μιας σειράς φορέων -της Αυτοδιοίκησης, των Ενώσεων των δημοσιογράφων, των δημόσιων και δημοτικών μέσων ενημέρωσης (ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΕΡΤ, ΔΕΠΘΕ) και φυσικά της ακαδημαϊκής κοινότητας και της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης. Αυτό το τρίπτυχο νομίζω ότι υποδηλώνει και τη σημαντικότητα και την επιτυχία αυτού του συνεδρίου. Επίσης ο αριθμός των συμμετοχών ήταν μεγάλος και μας κάνει αισιόδοξους για το μέλλον». Εκτίμησε, δε, πως μετά την επιτυχία της πρώτης διοργάνωσης, το συνέδριο αυτό θα καθιερωθεί και θα επαναλαμβάνεται σε ετήσια βάση, με αντίστοιχο περιεχόμενο.
Στην πλατφόρμα για την ασφάλεια των δημοσιογράφων που δημιούργησε το Συμβούλιο της Ευρώπης, που έχει ως έργο της τη δημοσίευση ετήσιων εκθέσεων για τις κύριες απειλές κατά της ελευθερίας των μέσων και της ασφάλειας των δημοσιογράφων της Ευρώπης, αλλά και στο κάλεσμα στα 46 κράτη μέλη του να θέσουν σε εφαρμογή εθνικά σχέδια δράσης για την προστασία των δημοσιογράφων και να δημιουργήσουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς προσφυγής για τις παραβιάσεις της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στον χαιρετισμό του ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, Θεόδωρος Ρουσόπουλος.
«Σκοπός όλων αυτών των μηχανισμών είναι η διασφάλιση της τήρησης του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης και της ελευθερίας του Τύπου από τα κράτη και τις κυβερνήσεις ώστε η δημοσιογραφία να μπορέσει απρόσκοπτα να επιτελέσει την ελεύθερη αποστολή της. Βεβαίως, παρά την πρόοδο και τα μέτρα που έχουν ληφθεί, οι εκθέσεις της προαναφερόμενης πλατφόρμας λένε ότι τα κυριότερα σημεία που υπονομεύουν την ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη είναι οι απειλές και οι εκφοβισμοί, οι κρατήσεις δημοσιογράφων, η περιοριστική νομοθεσία, οι αγωγές, οι μηνύσεις που κατατίθενται από ισχυρά πρόσωπα ή οργανισμούς ενάντια σε μη κυβερνητικά πρόσωπα, οργανισμούς ή δημοσιογράφους και οι επιθέσεις στα ΜΜΕ […] Αντιλαμβανόμαστε ότι έχει ακόμη να διανυθεί αρκετός δρόμος για να πλησιάσουμε στην πλήρη ελευθερία του Τύπου και ασφάλεια των δημοσιογράφων κι αυτή είναι η στόχευση και αυτού του συνεδρίου», ανέφερε.
Χαρακτήρισε πολύ σημαντική την πρωτοβουλία ίδρυσης του Κέντρου Εκπαίδευσης για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων και των Εργαζομένων στα ΜΜΕ σημειώνοντας ότι «αποτελεί μία πρωτοπόρα κίνηση». «Το πόσο σημαντικό είναι το εγχείρημα μας το υπενθυμίζουν οι συνεχείς και διαρκείς πολεμικές αναφλέξεις στη γειτονιά μας», επισήμανε ο κ. Ρουσόπουλος, προσθέτοντας πως σε αυτό το πλαίσιο η ασφάλεια των δημοσιογράφων καθίσταται «ζήτημα ύψιστης προτεραιότητας» για την άμεση και αντικειμενική κάλυψη των γεγονότων.
Έκανε, επίσης, ιδιαίτερη μνεία στην πρωτοβουλία του Κέντρου για την εισαγωγή σε όλα τα πανεπιστημιακά τμήματα και δημοσιογραφικές σχολές στην Ελλάδα ενιαίου μαθήματος σχετιζόμενου με την ασφάλεια των δημοσιογράφων.
«Ζούμε σε έναν περίπλοκο κόσμο, γεμάτο κρίσεις και συγκρούσεις. Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τις κρίσεις, θα πρέπει να διασφαλίσουμε την ασφάλεια των δημοσιογράφων. Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι σε αυτή την παγκόσμια διασυνδεδεμένη κοινότητα στην οποία ζούμε, οι δημοσιογράφοι είναι η πηγή της ενημέρωσής μας για όσα γίνονται», ανέφερε -μεταξύ άλλων- ο Κοσμήτορας της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Χρήστος Φραγκονικολόπουλος, σε σύντομο χαιρετισμό του στην έναρξη του συνεδρίου. «Αν επιτίθεσαι στους δημοσιογράφους, επιτίθεσαι στις βασικές, θεμελιώδεις αρχές της ίδιας της Δημοκρατίας, στην ελευθερία του Τύπου, την αντικειμενική πληροφόρηση κ.λπ», πρόσθεσε ο κ. Φραγκονικολόπουλος.
«Η ΠΟΕΣΥ από την πρώτη στιγμή και αγκάλιασε τη διεξαγωγή αυτού του συνεδρίου και μετέχει σ’ αυτό […] Το στηρίζουμε γιατί με τον τρόπο αυτό στηρίζουμε την ασφάλεια των δημοσιογράφων, τον πλουραλισμό και την ελευθεροτυπία. Γιατί ασφάλεια των δημοσιογράφων σημαίνει ενημέρωση μέσα σε ένα ασφαλές πλαίσιο. Άρα ανεξάρτητη, πλουραλιστική ενημέρωση- βασικό χαρακτηριστικό της ελευθερίας του Τύπου», ανέφερε, από την πλευρά του, ο πρόεδρος της ΠΟΕΣΥ, Σωτήρης Τριανταφύλλου.
«Για εμάς αυτό είναι ζήτημα πρώτης γραμμής», υπογράμμισε ο κ. Τριανταφύλλου, επισημαίνοντας την ανάγκη «ενός ασφαλούς πλαισίου, ασφαλών συνθηκών ενημέρωσης από την πλευρά των δημοσιογράφων».
«Αυτό το συνέδριο συμβολίζει τη βούλησή μας να συνεργαστούμε -μια σειρά από φορείς απ’ όλο το φάσμα του χώρου της δημοσιογραφίας και των ΜΜΕ: τους επαγγελματίες, τις ενώσεις, τις ακαδημαϊκές σχολές κ.ά- για να αντιμετωπίσουμε τις ανησυχίες και τις μεγάλες προκλήσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι οι δημοσιογράφοι και οι επαγγελματίες του Τύπου», τόνισε, καλωσορίζοντας τους συνέδρους, ο καθηγητής του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, πρόεδρος και επιστημονικά υπεύθυνος του Κέντρου Εκπαίδευσης για την Ασφάλεια των δημοσιογράφων και των επαγγελματιών των ΜΜΕ, Νίκος Παναγιώτου.
«Μεγάλοι οργανισμοί, όπως ο ΟΑΣΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης αναγνωρίζουν την ανάγκη διασφάλισης της ασφάλειας των δημοσιογράφων. Γι’ αυτό κι εμείς αναλάβαμε την πρωτοβουλία να προσφέρουμε στους δημοσιογράφους και τους άλλους επαγγελματίες των ΜΜΕ τα εργαλεία εκείνα που είναι απαραίτητα για να φέρουν εις πέρας την αποστολή τους, εργαζόμενοι συχνά υπό δύσκολες και αντίξοες συνθήκες», σημείωσε ο κ. Παναγιώτου, ευχαριστώντας την ομάδα που δούλεψε τόσο για το συνέδριο όσο και για την εκπαίδευση που προηγήθηκε, αλλά και όλους όσοι ήρθαν από διάφορα μέρη του κόσμου προκειμένου να συμμετάσχουν στο συνέδριο και να στηρίξουν τον κοινό σκοπό της δημιουργίας ασφαλών συνθηκών εργασίας για τους δημοσιογράφους, όπου κι αν βρίσκονται.
Σε γραπτό μήνυμά του προς τους συνέδρους, ο πρόεδρος του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, Αλέξανδρος Μπαλτζής, ο οποίος απουσίαζε λόγω ακαδημαϊκών υποχρεώσεων, αναφέρθηκε στους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι σε όλον τον κόσμο σήμερα, επισημαίνοντας την ανάγκη για διαρκή ενημέρωση, μελέτη, περίσκεψη και μία ευρύτερη σύμπραξη. «Σε μια εποχή που η ροή των πληροφοριών διαμορφώνει τις δημοκρατίες μας, το έργο των δημοσιογράφων είναι περισσότερο από ποτέ καίριο και ουσιαστικό», σημείωσε -μεταξύ άλλων- ο κ. Μπαλτζής.
Η στήριξη του έργου του Κέντρου για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων και των Επαγγελματιών των ΜΜΕ συνιστά «άμεση επένδυση στη δημοκρατία, τη διαφάνεια και τη δικαιοσύνη, γι’ αυτό και είμαστε υπερήφανοι ως Περιφέρεια που το στηρίζουμε», σημείωσε στον χαιρετισμό της η περιφερειακή σύμβουλος Όλια Βασιλάκη Καρόζη, εκπροσωπώντας την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Ο ρόλος των δημοσιογράφων στην υπεράσπιση της αλήθειας δεν υπήρξε ποτέ πιο ουσιαστικός και ταυτόχρονα πιο επικίνδυνος, επισήμανε, υπογραμμίζοντας την ανάγκη προάσπισης της ασφάλειας των δημοσιογράφων και της ελευθερίας του Τύπου.
Το επιστέγασμα μιας ολοκληρωμένης εκπαίδευσης
Το συνέδριο ήρθε ως επιστέγασμα του εκπαιδευτικού προγράμματος «Safety for Journalists» που πραγματοποιήθηκε για ακόμα μία χρονιά στο Κιλκίς, με τη συμμετοχή δημοσιογράφων και επαγγελματιών του Τύπου από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που διοργανώνεται από το Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και επαγγελματιών των ΜΜΕ, το Εργαστήριο Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ, την Έδρα Jean Monnet για τη Δημόσια Διπλωματία της ΕΕ του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ και το Πολυεθνικό Κέντρο Εκπαίδευσης Επιχειρήσεων Υποστήριξης Ειρήνης, στοχεύει να διασφαλίσει ότι οι δημοσιογράφοι και άλλοι επαγγελματίες των ΜΜΕ είναι κατάλληλα εξοπλισμένοι με γνώσεις και «εργαλεία» ικανά να τους παράσχουν τόσο φυσική ασφάλεια όσο και ασφάλεια σε ό,τι αφορά τα δεδομένα τους.
Καθ όλη τη διάρκεια του προγράμματος οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες που σχετίζονται με την προσωπική τους ασφάλεια και περιλαμβάνουν (και) πρακτικές τεχνικές για την αντιμετώπιση κρίσεων, την αναγνώριση απειλών κ.ά. Ειδικότερα, η εκπαίδευση περιλάμβανε -μεταξύ άλλων- τρόπους και τεχνικές προστασίας (μαθήματα πρώτων βοηθειών πεδίου, υγιεινή και διαχείριση άγχους, εκπαίδευση σε κρίσεις με τις οποίες μπορεί ένας δημοσιογράφος να βρεθεί αντιμέτωπος σε πεδία κρίσεων, π.χ. κατάσταση ομηρίας) ή αντιμετώπισης κυβερνοεπιθέσεων. Επίσης, συζητήθηκαν εκτενώς ζητήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση πληροφοριών, ενώ εκτός της φυσικής και ψηφιακής ασφάλειας, οι εκπαιδευτικές ενότητες κάλυψαν την ηθική πτυχή του πώς ένας δημοσιογράφος μπορεί να κατανοήσει και να χειριστεί δύσκολες καταστάσεις στο πεδίο, ζητήματα νομικής φύσεως, πώς προετοιμάζεται κάποιος για να βρεθεί στην πρώτη γραμμή των γεγονότων κ.λπ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η παραπάνω εκπαίδευση -πέραν των εμπλεκόμενων φορέων που τη διοργανώνουν- έχει τη στήριξη διεθνών δημοσιογραφικών οργανώσεων και φορέων.
Σ.Παπ.