Έχοντας αποσπάσει το Νόμπελ λογοτεχνίας του 2023, ο Γιον Φόσσε (Jon Fosse) γεννήθηκε το 1959 στη Νορβηγία, σπούδασε συγκριτική λογοτεχνία και από το 1983 άρχισε να δημοσιεύει μυθιστορήματα, ποιητικές συλλογές, δοκίμια και παιδικά βιβλία, γράφοντας εκ παραλλήλου θεατρικά έργα τα οποία έχουν διακριθεί τουλάχιστον όσο και η λογοτεχνία του. Το «Εγώ είναι ένας άλλος», μετάφραση Σωτήρης Σουλιώτης, εκδόσεις Gutenberg, αποτελεί το τρίτο βιβλίο μιας μυθιστορηματικής επταλογίας (τα δύο πρώτα βιβλία συνθέτουν τον τόμο «Το άλλο όνομα», σε εξαιρετική και πάλι μετάφραση του Σωτήρη Σουλιώτη, Gutenberg, 2022), όπου πρωταγωνιστούν δύο ήρωες με το ίδιο όνομα πλην με χαρακτήρες πολύ διαφορετικούς και ταυτοχρόνως, προκλητικά όμοιους μεταξύ τους. Στα δύο πρώτα βιβλία παρακολουθούμε τη μέθοδο με την οποία ο Φόσσε από τη μια πλευρά τούς αντιπαραβάλλει και από την άλλη, τούς ταυτίζει κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας του βίου τους.
Ο Άσλε είναι ο αφηγητής και ο ένας εκ των δύο πρωταγωνιστών και ο μακρύς του μονόλογος αντανακλά τον συνειρμικό, δηλαδή ακατάστατο και κάθε άλλο παρά σε ευθεία γραμμή τρόπο με τον οποίο μεταφέρεται από το παρόν στο παρελθόν. Στο παρόν, συζητώντας για τη ζωγραφική του, για την καθημερινή ζωή και για τις σχέσεις του με τον γείτονα και με τον γκαλερίστα του. Στο παρελθόν, ανακαλώντας τον πρώιμο εαυτό του, τη γυναίκα του στη νιότη της και τον επίσης ζωγράφο και συνονόματό του Άσλε, τον οποίο θα βρει σε δύσκολη κατάσταση ένα παγωμένο βράδυ έξω από το Μπέργκεν, μεταφέρνοντάς τον στο νοσοκομείο και αναπλάθοντας εικόνες και βιώματα από τα παιδικά του χρόνια. Ο πρώτος Άσλε πιστεύει στον Θεό και στην τέχνη του, ο δεύτερος Άσλε πίνει, οδεύει μακριά από τη θρησκευτική πίστη, και από την οποιαδήποτε πίστη, ενώ συμμερίζεται απολύτως το καλλιτεχνικό άγχος του πρώτου Άσλε για τις αναπαραστατικές μεθόδους των ζωγραφικών του έργων.
Τι είναι εντέλει οι δύο Άσλε που συναντάμε και στο «Εγώ είναι ένας άλλος» στις σελίδες του οποίου ξετυλίγεται η δεύτερη ημέρα τους; Όψεις υπαρξιακής διχοτόμησης; Κάτι σαν το ποιητικό κάλεσμα του Ρεμπό στο οποίο παραπέμπει ο τίτλος ή μια ξαφνική αναφορά στον Σαρτρ; Αλληλοσυγκρουόμενα αλλά και ομόλογα πρόσωπα; Αντανακλάσεις ή πολλαπλασιασμένες εκδοχές του εαυτού; Τραυματικά αποκολλημένοι και χωρισμένοι δίδυμοι; Η ενιαία οντότητα μιας διχασμένης συνείδησης; Μήπως όλα μαζί και μήπως, επιπροσθέτως, ο μονόλογος του πρώτου Άσλε, που δεν εκπροσωπεί ακριβώς ούτε τον εσωτερικό μονόλογο ούτε τη ροή της συνείδησης, αν πρέπει να σκεφτούμε τα καταστατικά κεφάλαια του ευρωπαϊκού μοντερνισμού, συνδέεται οργανικά με τα δύο μυθιστορηματικά ονόματα, συνιστώντας καθρέφτη της ιδιότυπης διαπλοκής τους;
Ο πρώτος Άσλε πηγαίνει στο νοσοκομείο για να δει τον δεύτερο, ο δεύτερος συγκρούεται διαρκώς με τους γονείς του και ενδιαφέρεται μόνο για τη ζωγραφική του. Ο πρώτος έχει χάσει την αδελφή του και ο δεύτερος τη γυναίκα του. Άλλος ένας ανομολόγητος δεσμός, ένας επιπλέον χώρος κοινής μνήμης στο εσωτερικό μιας ύπαρξης, η οποία δεν έχει πάψει -και δεν πρόκειται να πάψει- να στροβιλίζεται γύρω από μια μονίμως ζητούμενη ταυτότητα ή πάνω από ένα διαρκώς ανοιχτό βάραθρο; Βέβαια, ένα είδος υπέρβασης ή και καταφυγίου είναι καταρχάς η προσήλωση αμφοτέρων στη ζωγραφική και ύστερα η θεϊκή θεώρηση της τέχνης της από τον πρώτο Άσλε. Η ζωγραφική συνιστά για τον ίδιο προέκταση της θεϊκής ολότητας. Ο Θεός υπήρξε πριν από τη ζωγραφική ή η ζωγραφική προηγήθηκε του Θεού; Και τι σημαίνουν άραγε το άνοιγμα και η διάβαση της οδού προς μεγέθη σαν κι αυτά; Το κυνήγι της απόλυτης αρμονίας ή την πτώση και το κατρακύλισμα σε ιερά βάθη; Η εσωτερική αντινομία της ύπαρξης τρέφει τον πυρήνα της επταλογίας του Φόσσε και μετατρέπεται σε κέντρο και του «Εγώ είναι ένας άλλος». Και η απορητική αυτή στάση είναι, βεβαίως, ένα από τα διαμάντια της γραφής του.
Β. Χατζηβασιλείου