«Κύρια παράμετρος για την ανάπτυξη και ευημερία μιας χώρας αποτελούν τα έργα υποδομής. Τα έργα υποδομής πρέπει να ανήκουν σε έναν ολοκληρωμένο στρατηγικό σχεδιασμό απαραίτητο για την επιτυχία και χρησιμότητά τους. Απαραίτητο στοιχείο για την ωρίμανση και υλοποίηση των έργων είναι οι ώριμες και ολοκληρωμένες μελετες». Με αυτά τα λόγια η Δεσποινα Καλλιδρομίτου, πρόεδρος του Συνδεσμου Ελληνικών Γραφείων Εταιρειών Μελετών (ΣΕΓΜ), σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ εξηγεί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την εκτέλεση βιώσιμων και σύγχρονων έργων υποδομής. Επιπλέον, η κυρία Καλλιδρομίτου αναφέρεται στις προκλήσεις του κλάδου των μελετών, επισημαίνοντας όσες αφορούν στις νέες τεχνολογίες και την κλιματική κρίση. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η πρόεδρος του ΣΕΓΜ: «Ο τομέας υποδομών και κατασκευών κινείται προς πιο ολοκληρωμένες, βιώσιμες και τεχνολογικά προηγμένες πρακτικές, αναδιαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται και εκτελούνται τα έργα», προσφέροντας μία θεσμική και σύγχρονη “ματιά” στο μέλλον των κατασκευών.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης της κυρίας Καλλιδρομίτου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στον δημοσιογράφο Ηλία Παλιαλέξη:
ΕΡ: Ποια είναι τα κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος όσον αφορά στη βελτίωση του επίπεδου ωριμότητας των έργων;
Η διαχείριση των έργων, οι διαδικασίες υλοποίησης καθώς και η διασφάλιση της ομαλής παράδοσης αυτών αποτελούν τις θεμέλιες παραμέτρους όσο αφορά στην βελτίωση του επίπεδου ωριμότητας των έργων και στην θωράκιση της εύρυθμης υλοποίησης των έργων. Αλλά ένα έργο για να φτάσει στην κατασκευή του χρειάζεται να έχει περάσει από το στάδιο της μελέτης. Είναι το στάδιο όπου ένα “άσπρο χαρτί” γεμίζει και επάνω του χαράσσεται και ζωντανεύει ένα έργο. Σωστές μελέτες, αν ακολουθηθούν σωστά θα παράξουν σωστά και ώριμα έργα.
Μια μελέτη όμως για να γίνει σωστά και να έχει αποτέλεσμα χρειάζεται να είναι μέρος ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδιασμού και όχι αποσπασματική, στο πλαίσιο του να καλυφθεί οποιαδήποτε ανάγκη της στιγμής. Ο στρατηγικός σχεδιασμός όλων των απαιτούμενων έργων αποτελεί μια ολιστική προσέγγιση των απαιτούμενων έργων που θα συσχετίζονται μεταξύ τους θα έχουν συνέργεια και το ενα θα προϋποθέτει την κατασκευή του άλλου.
Φυσικά σ’ αυτόν τον σχεδιασμό θα πρέπει να συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι (stakeholders) όπως ο πολίτης, η πολιτεία και οι διάφοροι φορείς αλλά και ο σύμβουλος μηχανικός και οι κατασκευαστές και όλοι μαζί θα πρέπει να αποφασίσουν για την προτεραιοποίηση και κατηγοριοποίηση των έργων καθορίζοντας τα έργα που θα αποτελέσουν τους βασικούς πυλώνες και προϋποθέτουν την δημιουργία και άλλων συνοδών έργων.
ΕΡ: Ποιες είναι οι κρίσιμες παράμετροι που θα βοηθήσουν στην εκπόνηση σωστών και άρτιων μελετών;
Οι κρίσιμες παράμετροι που θα βοηθήσουν στην εκπόνηση σωστών και άρτιων μελετών είναι πολλές αλλά οι πιο σημαντικές είναι:
* Ολοκληρωμένες και σαφείς προδιαγραφές του μελετητικού αντικειμένου ώστε να γίνει μετριασμός και ελαχιστοποίηση των κινδύνων που μπορούν να επηρεάσουν την παράδοση του έργου.
* Ορθή οικονομική εκτίμηση η παράμετρος αυτή συνδέεται άμεσα με το γεγονός οτι συχνά οι μελέτες είναι υποκοστολογημένες. Θα πρέπει πλέον να ληφθούν υπόψη νέα τιμολόγια και να γίνει αναθεώρηση των αμοιβών με βάση τα σημερινά δεδομένα. Σήμερα το κόστος εκπόνησης των μελετών εχει αυξηθεί σημαντικά καθώς εχει αυξηθεί η ανάγκη για σύγχρονες υποδομές σε software, Hardware, χρήση προηγμένων τεχνολογιών (BIM), και άλλα εργαλεία διαχείρισης έργων AI Νέα πρότυπα, ISO, κλπ. και φυσικά το προσωπικό και οι συνεργάτες που πλέον πρέπει να έχουν κατάρτιση και εκπαίδευση προσαρμοσμένη στα νέα δεδομένα γεγονός που δικαιολογεί και μεγαλύτερες αμοιβές.
* Καλή ροή χρηματοδότησης η παράμετρος αυτή είναι σημαντική καθώς θα ωθήσει τους μελετητές σε έγκαιρες επενδύσεις που θα βοηθήσουν στην αρτιότερη και ορθή εκπόνηση της μελέτης.
* Καλή στελέχωση των φορέων ανάθεσης ώστε να προχωρούν πολύ γρήγορα οι εγκρίσεις και να μην υπάρχει τόσο μεγάλη καθυστέρηση,
* Ευνοϊκό νομοθετικό πλαίσιο
* Διασφάλιση απρόσκοπτης και ομαλής επικοινωνίας μεταξύ όλων των εμπλεκομένων μελών stakeholders για αποφυγή καθυστερήσεων και στην λήψη αμέσων αποφάσεων που θα διασφαλίζουν ότι θα αποφευχθούν τυχόν αστοχίες κυρίως στα μεγάλα και πολύπλοκα έργα
* Τέλος μια βασική παράμετρος είναι ότι από το στάδιο της μελέτης πρέπει να έχουν γίνει οι πρόδρομες εργασίες όπως οι απαιτούμενες απαλλοτριώσεις, η περιβαλλοντική αδειοδότηση (αρχαιολογία, δασικά, περιοχές NATURA κλπ). – Η επίλυση αυτών των προβλημάτων είναι πολύ σημαντική καθώς πολλές φορές εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της κατασκευής με αποτέλεσμα τις μεγάλες καθυστερήσεις των έργων και πολλές φορές την εγκατάλειψη αυτών.
Από την πλευρά τους οι εταιρείες θα πρέπει να επενδύσουν
* Στην εκπαίδευση ικανών και επιστημονικά καταρτισμένων στελεχών για την ενίσχυση των δεξιοτήτων και των γνώσεων που σχετίζονται με σύγχρονες τεχνικές και μεθοδολογίες εκπόνησης μελετών. Είναι σαφές ότι το brain drain δημιούργησε ένα μεγάλο κενό στην εύρεση ικανών στελεχών που διατηρείται μέχρι σήμερα . Η στελεχοπενία είναι γεγονός και μόλις τον τελευταίο καιρό εμφανίζει μια μικρή ανάκαμψη που ακόμη δεν εχει γίνει αισθητή στις εταιρείες μας.
* Σε σύγχρονες υποδομές software, Hardware, χρήση προηγμένων τεχνολογιών όπως BIM, εργαλεία διαχείρισης έργων για καλύτερο σχεδιασμό παρακολούθηση και έλεγχο που βασίζονται σε cloud, AI-τεχνητή νοημοσύνη, ψηφιακά δίδυμα, ΙοΤ, νέα πρότυπα, ISO, νέες τεχνικές οδηγίες κλπ.
Επίσης πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι στο παρελθόν έχουν γίνει πολλές μελέτες που αρκετές είναι σε ώριμο στάδιο αλλά παρωχημένες σύμφωνα με τα νέα δεδομένα της εποχής. Οι μελέτες αυτές μπορούν να ανασυρθούν από το συρτάρι και όσες από αυτές εντάσσονται μέσα στον ολοκληρωμένο στρατηγικό σχεδιασμό που ανέφερα να αναθεωρηθούν και να προσαρμοστούν στα νέα σχεδιαστικά πρότυπα και μεθοδολογίες όπως το ΒΙΜ.
EΡ: Τα νέα δεδομένα που προκύπτουν από τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης, οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις και τα κριτήρια ESG διαμορφώνουν μια νέα εποχή στον τομέα των μελετών και κατασκευών; Μπορείτε να μας την περιγράψετε;
Η κλιματική κρίση, οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις και τα κριτήρια ESG (Environmental, Social, and Governance) σαφώς διαμορφώνουν μια νέα εποχή στον τομέα των μελετών και κατασκευών
Συγκεκριμένα, η επείγουσα αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης ώθησε τους τομείς της μελέτης και της κατασκευής να υιοθετήσουν πιο βιώσιμες πρακτικές. Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων, τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την χρήση πράσινων υλικών, την διαχείριση και επαναχρησιμοποίηση στερεών αποβλήτων και υλικών και γενικά την ενσωμάτωση της κλιματικής ανθεκτικότητας στη μελέτη και την κατασκευή. Οι μηχανικοί επικεντρώνονται όλο και περισσότερο στη μείωση του αποτυπώματος του άνθρακα και στον μετριασμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Οι δε καινοτομίες στην επιστήμη των υλικών, όπως η ανάπτυξη φιλικών προς το περιβάλλον υλικών υψηλής απόδοσης, μεταμορφώνουν τις κατασκευαστικές πρακτικές. Η κλιματική κρίση και η άνοδος της στάθμης έχει επιφέρει επίσης πολύ μεγάλες αλλαγές στην φιλοσοφία του σχεδιασμού και της μετέπειτα κατασκευής των έργων .
Από την άλλη πλευρά η τεχνολογία φέρνει επανάσταση στον κλάδο υποδομών με διάφορους τρόπους όπως το BIM που ενισχύει την ακρίβεια σχεδιασμού, την αποτελεσματικότητα και τη συνεργασία σε όλο τον κύκλο ζωής του έργου, οδηγώντας σε πιο βιώσιμες και οικονομικά αποδοτικές κατασκευαστικές πρακτικές.
Παράλληλα η ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών όπως το IoT (internet of Things) και η τεχνητή νοημοσύνη στη κατασκευή επιτρέπει την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο και τη βελτιστοποίηση σημαντικών παραμέτρων (ενέργεια, αποτύπωμα του άνθρακα, κλπ.) που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας και κοινωνικής αποδοχής.
Τέλος τα κριτήρια ESG γίνονται πλέον αναπόσπαστο μέρος του σχεδιασμού και της εκτέλεσης του έργου. Οι κυβερνήσεις και οι ρυθμιστικοί φορείς εφαρμόζουν αυστηρότερα πρότυπα και κίνητρα που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα και τη συμμόρφωση με τα κριτήρια ESG. Αυτό οδηγεί τη βιομηχανία των υποδομών να πρέπει να ευθυγραμμιστεί με αυτές τις νέες απαιτήσεις και οι εταιρείες να δείξουν πώς τα έργα τους ευθυγραμμίζονται με την περιβαλλοντική διαχείριση, την κοινωνική ευθύνη και την ισχυρή διακυβέρνηση. Αυτό επηρεάζει τα πάντα, από την επιλογή υλικού και τη διαχείριση απορριμμάτων μέχρι τη συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου και τις καλές πρακτικές.
Είναι πλέον γεγονός ότι οι εταιρείες που δίνουν προτεραιότητα σε αυτές τις αξίες θεωρούνται καινοτόμες με ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Τα έργα πλέον πρέπει να έχουν την κοινωνική αποδοχή. Τα έργα γίνονται από τον πολίτη και ο πολίτης είναι μέρος αυτών και πρέπει να τα χρησιμοποιεί. Έργα χωρίς την κοινωνική αποδοχή συνήθως αποτυγχάνουν.
Κλείνοντας θα έλεγα ότι ο τομέας υποδομών και κατασκευών κινείται προς πιο ολοκληρωμένες, βιώσιμες και τεχνολογικά προηγμένες πρακτικές, αναδιαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται, και εκτελούνται τα έργα.