Ο Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ για Ανθρωπιστικές Υποθέσεις, Τομ Φλέτσερ, είναι το πρόσωπο πίσω από τον συντονισμό των παγκόσμιων προσπαθειών για τη μεταφορά και παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες κρίσεις παγκοσμίως.
Ως επικεφαλής του ΟCHA (Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων ΟΗΕ), διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην προστασία των αμάχων, στην κινητοποίηση διεθνούς στήριξης και στην εξασφάλιση πρόσβασης για τη διανομή βοήθειας σε ζώνες συγκρούσεων όπως η Ουκρανία, η Γάζα, το Σουδάν, η Συρία, το Αφγανιστάν και η Υεμένη.
Έχοντας βαρύ διπλωματικό παρελθόν ως πρέσβης του Ην. Βασιλείου στη Μέση Ανατολή και σύμβουλος Εξωτερικής πολιτικής τριών Βρετανών Πρωθυπουργών, μεταξύ αυτών ο Γκόρντον Μπράουν και ο Ντέιβιντ Κάμερον, και μιλώντας αποκλειστικά στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ανέφερε ότι “αντιστέκεται στην πολιτικοποίηση της ανθρωπιστικής βοήθειας”. Τόνισε δε, ότι η ανεξαρτησία της ανθρωπιστικής δράσης παραμένει στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας ένταξης των ανθρωπιστικών θεμάτων στις ευρύτερες προτεραιότητες του ΟΗΕ.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Αναπληρωτή Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για Ανθρωπιστικές Υποθέσεις, Τομ Φλέτσερ στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τη Γεωργία Γαραντζιώτη:
Σύμφωνα με το IPC (“Integrated Food Security Phase Classification” – “Ολοκληρωμένο Πλαίσιο Ταξινόμησης Φάσεων Επισιτιστικής Ασφάλειας”), υπάρχει κίνδυνος για επικείμενο λιμό στη βόρεια Γάζα. Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση ως προς τις προσπάθειες παροχής βοήθειας, δεδομένων των περιορισμών που επιβάλλει το Ισραήλ στην είσοδο της ανθρωπιστικής βοήθειας; Θεωρείτε ότι οι υπάρχοντες μηχανισμοί προστατεύουν επαρκώς τους εργαζόμενους στην ανθρωπιστική βοήθεια ή χρειάζονται αναθεώρηση;
“Φορτηγά με σωτήρια βοήθεια επιτέλους άρχισαν ξανά να εισέρχονται στη Γάζα – αλεύρι για φούρνους και θρεπτικά εφόδια για υποσιτισμένα παιδιά. Όμως οι ελάχιστες ποσότητες που επιτρέπεται να περάσουν είναι σταγόνα στον ωκεανό των αναγκών για 2,1 εκατομμύρια ανθρώπους που είχαν αποκοπεί από τη βοήθεια για πάνω από 11 εβδομάδες. Η πιο πρόσφατη ανάλυση του IPC προειδοποιεί ότι σε ολόκληρη τη Λωρίδα, οι άνθρωποι κινδυνεύουν από λιμό. Ύστερα από σχεδόν 80 ημέρες πλήρους αποκλεισμού της ανθρωπιστικής βοήθειας και κάθε άλλης προμήθειας, είναι επιτακτικό να περάσουν πολύ περισσότερες ποσότητες κρίσιμης βοήθειας – και να περάσουν τώρα. Οι ισραηλινές αρχές πρέπει να στηρίξουν τις προσπάθειες των ανθρωπιστικών οργανώσεων να μεταφέρουν αυτές τις προμήθειες στη Γάζα και να διευκολύνουν την ασφαλή μετακίνησή τους – μέσω ασφαλών διαδρομών – ώστε να φτάσουν σε όλους όσους έχουν ανάγκη, σε όλες τις περιοχές της Λωρίδας.
Τους τελευταίους 19 μήνες, πάνω από 400 εργαζόμενοι στην ανθρωπιστική βοήθεια έχουν σκοτωθεί στη Γάζα. Δεν υπάρχει ασφαλές σημείο. Όμως αυτό δεν οφείλεται σε αποτυχία των μηχανισμών μας – έχουμε αποδείξει επανειλημμένα ότι όταν μας επιτρέπεται να παρέχουμε βοήθεια, την παρέχουμε. Και σε ζώνες συγκρούσεων σε όλο τον κόσμο, η διαχείριση των κινδύνων ασφαλείας που εφαρμόζουμε έχει αποδειχθεί αποτελεσματική και μας έχει επιτρέψει να διεξάγουμε ζωτικής σημασίας ανθρωπιστικές επιχειρήσεις. Η προστασία των εργαζομένων εξαρτάται από το κατά πόσον οι εμπλεκόμενες πλευρές προστατεύουν τους αμάχους και σέβονται τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς δικαίου. Αν συνέβαινε αυτό, οι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να εργάζονται με ασφάλεια. Κανένας μηχανισμός δεν μπορεί να προστατεύσει εργαζόμενους όταν μια πλευρά ενεργεί απερίσκεπτα ή πυροβολεί εναντίον των οχημάτων και των εγκαταστάσεών μας.
Έχω απευθύνει επανειλημμένα έκκληση για την προστασία των αμάχων – συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων στην ανθρωπιστική βοήθεια- σε ένοπλες συγκρούσεις, πιο πρόσφατα κατά τη διάρκεια της ετήσιας συζήτησης του Συμβουλίου Ασφαλείας για το θέμα, την οποία συγκάλεσε η Ελλάδα κατά τη διάρκεια της προεδρίας της. Ο σκελετός προστασίας που χτίστηκε τον περασμένο αιώνα για να μας προστατεύει από την απανθρωπιά καταρρέει, προειδοποίησα. Όσοι θα πεθάνουν εξαιτίας αυτού, μας χρειάζονται να δράσουμε”.
Καθώς οι ανθρωπιστικές ανάγκες στην Ουκρανία παραμένουν τεράστιες, ιδιαίτερα στις περιοχές της πρώτης γραμμής, πώς προσαρμόζει το OCHA τις επιχειρήσεις του υπό το φως των συνεχιζόμενων εχθροπραξιών και των επιθέσεων σε μη στρατιωτικές υποδομές;
“Καθημερινά, οι επιθέσεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας βυθίζουν ακόμα περισσότερο στη δυστυχία τις ζωές των αμάχων. Οι κοινότητες στη γραμμή του μετώπου – που συνεχώς μετακινείται – εξακολουθούν να πλήττονται περισσότερο. Όταν επισκέφθηκα αυτές τις περιοχές φέτος, οι εργαζόμενοι στην ανθρωπιστική βοήθεια δεν ήταν απλώς παρόντες – ήταν ενεργοί, ανταποκρίνονταν στις προκλήσεις και πρόσφεραν βοήθεια. Υπό την ηγεσία του Συντονιστή μας για την Ανθρωπιστική Βοήθεια, Matthias Schmale, και σε πλήρη συνεργασία με την κυβέρνηση της Ουκρανίας, το OCHA διασφαλίζει ότι η ανθρωπιστική αντίδραση παραμένει ευέλικτη και προσαρμόζεται στις ταχέως εξελισσόμενες συνθήκες στο πεδίο.
Η εξασφάλιση ανθρωπιστικής πρόσβασης σε ζώνες ενεργών συγκρούσεων δεν είναι κάτι που προκύπτει τυχαία: απαιτεί συνεχή, συντονισμένη προσπάθεια – και το OCHA ηγείται αυτής της προσπάθειας, ώστε η βοήθεια και οι υπηρεσίες να φτάνουν με ασφάλεια και ταχύτητα στους ανθρώπους που τις χρειάζονται, σύμφωνα με τις ανθρωπιστικές αρχές. Μέσω του συστήματος ανθρωπιστικής κοινοποίησης, παρέχουμε κρίσιμες πληροφορίες για τις μετακινήσεις και τις εγκαταστάσεις ανθρωπιστικής βοήθειας στα Υπουργεία ‘Αμυνας και των δύο πλευρών για να διευκολύνουμε τη συμμόρφωση με το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο.
Από την έναρξη της πλήρους κλίμακας εισβολής, το OCHA έχει συντονίσει πάνω από 200 δια-υπηρεσιακές νηοπομπές, προσφέροντας σωτήρια βοήθεια σε 850.000 ανθρώπους στις κοινότητες της πρώτης γραμμής, συμπληρώνοντας το έργο της ευρύτερης ανθρωπιστικής κοινότητας.
Οι κίνδυνοι είναι πραγματικοί: Δύο εργαζόμενοι στον ανθρωπιστικό τομέα έχουν σκοτωθεί και σχεδόν 24 έχουν τραυματιστεί μόνο φέτος. Παρά ταύτα, ουκρανικές και διεθνείς οργανώσεις προσπαθούν καθημερινά να φτάσουν στους αμάχους που έχουν ανάγκη. Συνεχίζουν -παρά τις σοβαρές ελλείψεις χρηματοδότησης- και οδήγησαν προς μια συνολική «επανεκκίνηση» της παγκόσμιας ανθρωπιστικής αντίδρασης. Στην Ουκρανία, όπως και παντού, το OCHA και οι εταίροι του επαναπροσδιορίζουν τις προτεραιότητες για να επικεντρωθούν στις πιο απειλητικές για τη ζωή ανάγκες. Για να φτάσουμε κοντά σε 4,6 εκατομμύρια ευάλωτους ανθρώπους στην Ουκρανία και σε κοινότητες της πρώτης γραμμής, εκτοπισμένες οικογένειες, τραυματίες και άτομα που χρειάζονται υποστήριξη- χρειαζόμαστε 1,7 δισεκατομμύρια δολάρια. Μέχρι στιγμής, έχουμε λάβει λίγο πάνω από 650 εκατομμύρια.
Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε η γενναιοδωρία να υπολείπεται των αναγκών. Καθώς αυτός ο βίαιος πόλεμος συνεχίζεται για τέταρτο χρόνο, ο λαός της Ουκρανίας αξίζει τη διαρκή μας δέσμευση να σταθούμε στο πλευρό του στις πιο δύσκολες μέρες”.
Ποια είναι η θέση του OCHA ως προς τις πρωτοβουλίες για την ανάκαμψη της Συρίας, για την παροχή άμεσης ανταπόκρισης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης ιδιαίτερα σε περιοχές της χώρας που βρίσκονται εκτός ελέγχου της μεταβατικής κυβέρνησης;
“Περισσότερα από 13 χρόνια μετά την έναρξη της κρίσης, η Συρία παραμένει παγιδευμένη σε έναν κύκλο σύγκρουσης και κρίσης – και έχουμε μια ιστορική ευκαιρία να ενισχύσουμε την παρέμβασή μας. Υπάρχει ξεκάθαρη ανάγκη για επενδύσεις σε πρώιμη ανάκαμψη, προκειμένου να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα και να μειωθεί η μακροπρόθεσμη εξάρτηση από την ανθρωπιστική βοήθεια. Όμως δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε αυτό το στάδιο – δεδομένων των συνθηκών ανασφάλειας, του εκτοπισμού και της περιορισμένης πρόσβασης, οι σωτήριες παρεμβάσεις εξακολουθούν να είναι η πρώτη προτεραιότητα.
Στη Συρία, όπως και σε κάθε άλλη ανθρωπιστική κρίση όπου δρα το OCHA, η δουλειά μας βασίζεται στις ανάγκες και στις ανθρωπιστικές αρχές και όχι στο ποιος ελέγχει ποια περιοχή. Μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου του τρέχοντος έτους, φτάσαμε κοντά περίπου σε 7,5 εκατομμύρια ανθρώπους (περίπου 2,5 εκατομμύρια κάθε μήνα). Αυτό είναι αποτέλεσμα της σταθερής παρουσίας της ανθρωπιστικής κοινότητας, η οποία εργάζεται υπό εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες και αντιμετωπίζει σοβαρά επιχειρησιακά εμπόδια.
Ωστόσο, ξεμένουμε από πόρους. Σχεδόν στα μέσα του 2025, ο ΟΗΕ και οι εταίροι του έχουν λάβει μόλις το 10% των 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων που απαιτούνται για να φτάσουν σε 8 εκατομμύρια από τους πιο ευάλωτους ανθρώπους της χώρας έως τον επόμενο μήνα. Αυτό το τεράστιο χρηματοδοτικό κενό θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητά μας να διατηρήσουμε τη βοήθεια τόσο σε επίπεδο έκτακτης ανάγκης όσο και ανάκαμψης.
Το ξεκλείδωμα της χρηματοδότησης για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και σταθεροποίηση είναι αναμφισβήτητα απαραίτητο. Αλλά τώρα, η ανθρωπιστική χρηματοδότηση πρέπει να συνεχίσει να ρέει, ώστε να ανασχεθεί η κρίση στη Συρία”.
Δεδομένης της κατάρρευσης της τοπικής οικονομίας στην Υεμένη, πώς σκοπεύει το OCHA να ενισχύσει την ανθρωπιστική του διπλωματία – τόσο προς τις de facto αρχές όσο και προς περιφερειακούς παράγοντες – ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση, η προστασία των αμάχων και ο σεβασμός των ανθρωπιστικών αρχών στο πεδίο;
“Από την πρώτη στιγμή, το μήνυμα του OCHA προς τα εμπλεκόμενα μέρη στην Υεμένη, περιφερειακά, αλλά και παγκοσμίως παραμένει αμετάβλητο: για να φτάσουμε στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη, πρέπει να αρθούν τα εμπόδια, να γίνει σεβαστό το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο και τα κράτη-μέλη να στηρίξουν με συνέπεια την προστασία του ανθρωπιστικού χώρου.
Η ανθρωπιστική πρόσβαση παραμένει τεράστια πρόκληση στην Υεμένη. Το λειτουργικό περιβάλλον γίνεται όλο και πιο περιοριστικό, υπονομεύοντας την έκταση και την αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων. Μόνο μεταξύ Ιανουαρίου και Απριλίου, οι εταίροι μας στην ανθρωπιστική βοήθεια κατέγραψαν πάνω από 110 περιστατικά παρεμπόδισης της πρόσβασης, από γραφειοκρατικά εμπόδια έως περιορισμούς στη μετακίνηση του προσωπικού, παρεμβάσεις στις επιχειρήσεις, ακόμη και απειλές κατά εργαζομένων και υλικού. Κάθε περιστατικό σημαίνει καθυστέρηση ή διακοπή στην παροχή ζωτικής βοήθειας.
Παρά τις δυσκολίες, ο ΟΗΕ και οι εταίροι του παραμένουν επί του πεδίου, κάνοντας ό,τι είναι δυνατόν για να συνεχιστεί η παροχή βοήθειας σε όσους την χρειάζονται στην Υεμένη. Συνεχίζουμε να εμπλεκόμαστε τόσο με τη Διεθνώς Αναγνωρισμένη Κυβέρνηση της Υεμένης όσο και με τις de facto αρχές των Χούθι, για να διασφαλίσουμε ότι μπορούμε να διατηρήσουμε ουδέτερη και απρόσκοπτη ανθρωπιστική πρόσβαση”.
Καθώς οι ανθρωπιστικές ανάγκες στο Αφγανιστάν αυξάνονται εν μέσω επιδεινούμενων οικονομικών συνθηκών, πώς έχει χειριστεί το OCHA τους περιορισμούς που επιβάλλουν οι Ταλιμπάν στις γυναίκες και σε όσες εργάζονται σε επιχειρήσεις και οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας;
“Ο κόσμος δεν μπορεί να μείνει σιωπηλός καθώς οι γυναίκες και τα κορίτσια στο Αφγανιστάν απομακρύνονται βίαια από τη δημόσια ζωή. Όταν επισκέφθηκα το Αφγανιστάν τον περασμένο μήνα, πολλές γυναίκες που συνάντησα μου είπαν ότι δεν θέλουν να “σωθούν”, αλλά να ακουστούν- και να εξισορροπηθούν οι δημόσιες δηλώσεις με σιωπηλή και συνεχή εμπλοκή.
Σε όλες τις συναντήσεις μου με τις de facto αρχές, τόνισα τη ζωτική σημασία των γυναικών και των κοριτσιών για την ανθρωπιστική προσπάθεια – και για το μέλλον του ίδιου του Αφγανιστάν.
Ας είμαστε ξεκάθαροι: όταν οι γυναίκες δεν μπορούν να μετακινηθούν ελεύθερα, δεν έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες και δεν μπορούν να βοηθήσουν άλλες γυναίκες. Αυτές οι απαγορεύσεις προσθέτουν ένα επιπλέον στρώμα πολυπλοκότητας στις καθημερινές ανθρωπιστικές επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν. Παρ’ όλα αυτά, συνεχίζουμε να εμπλεκόμαστε με όλα τα μέρη σε όλα τα επίπεδα. Ο ΟΗΕ και οι εταίροι του βρίσκουν τρόπους ώστε οι γυναίκες υπάλληλοι να συνεχίσουν να εργάζονται και ώστε οι οργανώσεις που διευθύνονται από γυναίκες και εστιάζουν σε γυναίκες να εκπροσωπούνται στα ανώτατα επίπεδα λήψης ανθρωπιστικών αποφάσεων.
Στην Κουντούζ, άκουσα από γυναίκες επαγγελματίες υγείας ότι η πρόσβαση σε κρίσιμες υπηρεσίες περίθαλψης συρρικνώνεται καθώς εξαντλούνται οι πόροι και άλλοι πάροχοι υγείας αναγκάζονται να διακόψουν τη λειτουργία τους. Έγκυες γυναίκες χάνουν τα παιδιά τους επειδή η ιατρική φροντίδα είναι είτε πολύ μακριά, είτε πολύ ακριβή, είτε έρχεται πολύ αργά. Οι περικοπές στη χρηματοδότηση κοστίζουν ζωές και η διεθνής κοινότητα έχει ηθική υποχρέωση να κινητοποιήσει περισσότερη στήριξη για τις γυναίκες του Αφγανιστάν”.
Η σύγκρουση στο Σουδάν έχει οδηγήσει σε μαζικό εκτοπισμό και σοβαρούς περιορισμούς πρόσβασης στην ανθρωπιστική βοήθεια, ειδικά στο Νταρφούρ και στο Χαρτούμ. Ποιες είναι οι προτεραιότητες του OCHA για την εμπλοκή και με τα δύο μέρη ώστε να διασφαλιστούν ασφαλείς ανθρωπιστικοί διάδρομοι;
“Το Σουδάν είναι αυτή τη στιγμή ένα από τα πιο δύσκολα μέρη στον κόσμο για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι γραμμές του μετώπου μεταβάλλονται καθημερινά, η δυναμική της σύγκρουσης είναι απρόβλεπτη – όλα αυτά ενώ εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται στο χείλος του λιμού.
Όμως, όπως και παντού στον κόσμο, η δουλειά μας είναι να μένουμε εκτός πολιτικής και να προτεραιοποιούμε τους ανθρώπους που χρειάζονται υποστήριξη, ανεξαρτήτως τοποθεσίας. Λειτουργούμε στη βάση των ανθρωπιστικών αρχών – ανθρωπιά, ουδετερότητα, αμεροληψία και ανεξαρτησία.
Αυτό σημαίνει ότι μιλάμε με όλες τις πλευρές για να εξασφαλίσουμε πρόσβαση – και αυτό ακριβώς κάνουμε στο Σουδάν. Η ουδετερότητα και η αμεροληψία είναι εργαλεία που μας επιτρέπουν να φτάνουμε με ασφάλεια στους ανθρώπους, διασφαλίζοντας ότι ο ανθρωπιστικός μας ρόλος είναι αποδεκτός από όλους. Εμπλεκόμαστε απευθείας με τα εμπλεκόμενα μέρη της σύγκρουσης, με τις τοπικές κοινότητες, καθώς και με εθελοντές και οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της αντίδρασης. Ως Συντονιστής Ανθρωπιστικής Βοήθειας, μεταφέρω επίσης αυτή την προσπάθεια συνηγορίας και σε παγκόσμιο επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Δεν εφαρμόζουμε μια ενιαία προσέγγιση σε όλα τα σημεία. Όπου οι άνθρωποι έχουν ασφαλή και σταθερή πρόσβαση σε αγορές, προωθούμε τη χρήση μετρητών. Σε άλλες περιοχές, μεταφέρουμε μεγάλες ποσότητες τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης, γεγονός που απαιτεί να ξεπερνάμε γραφειοκρατικά εμπόδια και κινδύνους ασφαλείας. Κάποιες περιοχές παραμένουν ουσιαστικά αποκομμένες – όπως η Ελ Φάσερ στο Βόρειο Νταρφούρ και τμήματα της περιοχής του Κορντοφάν – και συνεχίζουμε να ασκούμε πιέσεις για ασφαλή πρόσβαση σε αυτές”.
Με την κρίση στο Σουδάν να έχει επεκταθεί σε γειτονικές χώρες όπως το Τσαντ και το Νότιο Σουδάν, πώς συντονίζεται και χρηματοδοτείται η περιφερειακή ανθρωπιστική στρατηγική;
“Ο πόλεμος στο Σουδάν έχει προκαλέσει τη μεγαλύτερη κρίση εκτοπισμού παγκοσμίως, ταρακουνώντας μια ήδη εύθραυστη περιοχή. Από τον Απρίλιο του 2023, 12 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, με σχεδόν το ένα τρίτο να έχει καταφύγει σε γειτονικές χώρες: Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Αίγυπτο, Αιθιοπία, Λιβύη, Νότιο Σουδάν και Ουγκάντα. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) ηγείται της Περιφερειακής Ανταπόκρισης για τους Πρόσφυγες, μέσω μιας έκκλησης ύψους 1,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η οποία όμως παραμένει τραγικά υποχρηματοδοτημένη – μόλις στο 12% μέχρι σήμερα.
Σε ολόκληρη την περιοχή, η ανθρωπιστική δράση μας συντονίζεται στενά – όχι μόνο για να παρακολουθεί τις μετακινήσεις πληθυσμών διαμέσου των συνόρων, αλλά και για να καταγράφει τη δυναμική των συγκρούσεων και να αξιολογεί τις κοινωνικοοικονομικές πιέσεις στις χώρες υποδοχής. Η χρόνια υποχρηματοδότηση των προσπαθειών μας προκαλεί τεράστια ανησυχία: η πραγματικότητα είναι ότι αν δεν υποστηρίξουμε τους ανθρώπους εκεί όπου βρίσκονται, θα συνεχίσουν να μετακινούνται – στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και πέραν αυτής.
Όταν επισκέφθηκα το Σουδάν στα τέλη του περασμένου έτους, πήγα επίσης στην ανατολική περιοχή του Τσαντ, όπου οι τοπικές κοινότητες φιλοξενούν σχεδόν ένα εκατομμύριο ανθρώπους που έχουν διαφύγει από τη βία στο Σουδάν τους τελευταίους 26 μήνες. Τρόφιμα, νερό, ιατρική φροντίδα, διατροφική βοήθεια, υπηρεσίες υγιεινής και αποχέτευσης – όλα είναι επειγόντως απαραίτητα. Αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο ήταν η αταλάντευτη γενναιοδωρία των ανθρώπων στις ανατολικές επαρχίες του Τσαντ – και αυτή η γενναιοδωρία πρέπει να αντικατοπτριστεί από τη διεθνή αλληλεγγύη”.
Ο ΟΗΕ αντιμετωπίζει ένα ολοένα και πιο έντονο αδιέξοδο, το οποίο φαίνεται να επηρεάζει κάθε πτυχή του, αλλά εκδηλώνεται εμφανέστερα στην πολιτική και ειρηνευτική του ατζέντα (Ουκρανία, Γάζα, Σουδάν, Αϊτή, Κύπρος). Κάποιοι υποστηρίζουν ότι χρειαζόμαστε έναν “πιο ανθρωπιστικό” ΟΗΕ. Θεωρείτε ότι οι ανθρωπιστικές υποθέσεις είναι προστατευμένες από αυτό το αδιέξοδο; Ή θα μπορούσαν ίσως να αποτελέσουν τρόπο “επανενεργοποίησης” του ΟΗΕ στο πολιτικό πεδίο;
“Διανύουμε δύσκολες εποχές για το πολυμερές σύστημα, και δυστυχώς η παγκόσμια ανθρωπιστική ανταπόκριση δεν μένει ανεπηρέαστη. Σε όλο τον κόσμο, άνθρωποι που έχουν ανάγκη αποκόπτονται από ζωτικής σημασίας στήριξη, λόγω αποφάσεων που στοχεύουν στη στρατιωτική νίκη με κάθε κόστος. Ταυτόχρονα, τοπικές και διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις αναγκάζονται να περιορίσουν τη δράση τους λόγω καταστροφικών ελλείψεων χρηματοδότησης.
Ναι, θέλουμε να δούμε περισσότερο “ανθρωπισμό” σε όλο το σύστημα του ΟΗΕ, αλλά υπάρχουν σημαντικοί λόγοι για να διατηρείται ο διαχωρισμός μεταξύ ανθρωπιστικής δράσης και άλλων μορφών διεθνούς εμπλοκής. Η ανθρωπιστική δράση δεν είναι πολιτική – εφαρμόζεται και προτεραιοποιείται αποκλειστικά βάσει αναγκών. Αυτό βρίσκεται στον πυρήνα των ανθρωπιστικών αρχών της ανθρωπιάς, αμεροληψίας, ανεξαρτησίας και ουδετερότητας που διέπουν το έργο μας – και μέσω αυτών διαπραγματευόμαστε την πρόσβαση και διασφαλίζουμε την ασφάλεια του προσωπικού και των εταίρων μας.
Βεβαίως, για άλλες μορφές εμπλοκής του ΟΗΕ ισχύουν διαφορετικά κριτήρια. Αυτό δεν σημαίνει ότι αγνοούμε ο ένας τον άλλον, ή ότι ο ένας τομέας είναι πιο σημαντικός από τον άλλο – αλλά η διατήρηση αυτού του διαχωρισμού είναι κρίσιμη. Η ανθρωπιστική στήριξη ή η συμμόρφωση με το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο δεν μπορούν να γίνουν διαπραγματευτικά χαρτιά σε μια ευρύτερη πολιτική διαδικασία.
Οι ανθρωπιστικές υποθέσεις και η επείγουσα ανακούφιση δεν αποτελούν πυρήνα ούτε της Αρχιτεκτονικής του ΟΗΕ για την Καταπολέμηση της Τρομοκρατίας (UN Counter-Terrorism Architecture), ούτε της Αρχιτεκτονικής για την Οικοδόμηση της Ειρήνης (UN Peacebuilding Architecture). Ωστόσο, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι διαδραματίζουν κρίσιμο υποστηρικτικό ρόλο και στους δύο τομείς. Θα οραματιζόσασταν έναν ενισχυμένο ρόλο τους; Θα μπορούσε αυτό να είναι ένας τρόπος υπέρβασης του αδιεξόδου που βιώνει ο ΟΗΕ τα τελευταία χρόνια;
Το OCHA είναι ο μοναδικός ανθρωπιστικός οργανισμός της Γραμματείας του ΟΗΕ – και αυτό σημαίνει ότι είμαστε υπεύθυνοι να διασφαλίζουμε ότι οι ανθρωπιστικές υποθέσεις ενσωματώνονται στις συζητήσεις σε όλο τον Οργανισμό. Αυτό περιλαμβάνει και τους τομείς της καταπολέμησης της τρομοκρατίας και της οικοδόμησης της ειρήνης. Για παράδειγμα, έχουμε καθεστώς παρατηρητή στο Σύμφωνο για την Καταπολέμηση της Τρομοκρατίας (σημ.: “UN Global Counter-Τerrorism Compact”). Συνεργαζόμαστε επίσης στενά με φορείς όπως η Επιτροπή Αντιτρομοκρατίας (σημ.: “Counter-Terrorism Committee” – CTC) του Συμβουλίου Ασφαλείας και το Τμήμα Πολιτικών και Ειρηνευτικών Υποθέσεων (σημ.: “Department of Political and Peacekeeping Operations” – DPPA), για να αντιμετωπίσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχουν τα μέτρα καταπολέμησης της τρομοκρατίας και οι κυρώσεις στις ανθρωπιστικές επιχειρήσεις. Η Ελλάδα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάδειξη αυτών των επιπτώσεων, αλλά και στην προώθηση λύσεων, όπως οι ανθρωπιστικές εξαιρέσεις κατά την τελευταία υψηλού επιπέδου ανασκόπηση των κυρώσεων του ΟΗΕ που διοργανώθηκε από την Αθήνα το 2015 (σημ: πρόκειται για τις εξαιρέσεις για ανθρωπιστικούς λόγους για άτομα που βρίσκονται σε καθεστώς κυρώσεων).
Ωστόσο, είναι επίσης κρίσιμο η ανθρωπιστική δράση να διατηρεί την ανεξαρτησία της. Βάσει του ψηφίσματος 46/182 της Γενικής Συνέλευσης, η ανθρωπιστική δράση είναι ουδέτερη και αμερόληπτη, χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις. Ο μοναδικός μας σκοπός είναι να ανακουφίσουμε την ανθρώπινη οδύνη, οπουδήποτε και αν εκδηλώνεται, με βάση μόνο την ένταση και την επείγουσα φύση των αναγκών – αυτό είναι το raison d’être μας.
Αν η ανθρωπιστική δράση αποκτήσει πολιτικούς ή στρατηγικούς στόχους, διακυβεύεται η εμπιστοσύνη που μας επιτρέπει να επιχειρούμε – αλλά και η ασφάλεια των ανθρώπων μας. Και καθώς οι ανθρωπιστικές αρχές δέχονται πρωτοφανείς επιθέσεις σήμερα, οφείλουμε να τις υπερασπιστούμε σαφέστερα, σταθερότερα και πιο συλλογικά από ποτέ”.
Γ. Γαραντζιώτη
ΦΩΤΟ ΑΠΕ-ΜΠΕ