Είναι σε στάση προσοχής. Διπλώνουν τα χέρια τους και κρατάνε τα μπράτσα τους. Στέκονται κάτω από τις φωτογραφίες παλαίμαχων προσκόπων που έγραψαν ιστορία με τον εθελοντισμό τους στη Θεσσαλονίκη και ανάμεσα στα πρόσωπα που απεικονίζονται εντοπίζουν και το δικό τους…
«Εδώ είμαι πολύ νέος», λέει ο 81 ετών σήμερα Βασίλης Καλφόπουλος, τέως Περιφερειακός Έφορος Προσκόπων Θεσσαλονίκης κι εξιστορεί στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων χαρακτηριστικές στιγμές απ’ όσα έζησε στον προσκοπισμό. Με ενεργό βίο στα κοινά της πόλης της Θεσσαλονίκης ως δημοτικός σύμβουλος, αλλά και αντιδήμαρχος Πολιτισμού, ο κ. Καλφόπουλος εξομολογείται πως δεν θα ξεχάσει ποτέ εκείνη την ημέρα. όταν σε ηλικία επτά ετών φόρεσε τη στολή των λυκόπουλων και εντάχθηκε στους ναυτοπροσκόπους. «Το 1950, ένας πολύ κοντινός μου φίλος πήγε στον Λευκό Πύργο, όπου ήταν τότε στεγασμένοι οι ναυτοπρόσκοποι και έλαχε να βάλει τη στολή. Μου άρεσε και μένα και είπα τον πατέρα μου: “να γίνω πρόσκοπος;”. Ο πατέρας μου συμφώνησε και έτσι άρχισαν όλα. Έγινα λυκόπουλο στο 2ο Σύστημα Ναυτοπροσκόπων Θεσσαλονίκης», θυμάται.
Τα χρόνια πέρασαν και ο κ. Καλφόπουλος αφιερώθηκε στον προσκοπισμό, κερδίζοντας με την προσφορά του την αξιοσύνη των προσκόπων, μετάλλια και πολλές διακρίσεις. «Τότε, η μεγαλύτερη τιμή ήταν να γίνει κάποιος Πρόσκοπος Βασιλέως, τώρα λέγεται Πρόσκοπος Έθνους. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη διάκριση», θα πει, αναπολώντας.
Ο προσκοπισμός για τον κ. Καλφόπουλο είναι «τρόπος ζωής», όπως λέει. «Ο προσκοπισμός έχει έναν κανόνα, έχει έναν νόμο, ο οποίος εφαρμόζεται, αν θέλεις να είσαι συνεπής πρόσκοπος. Είναι ένας εξαιρετικός νόμος με 12 άρθρα, ένα προς ένα. Διαμορφώνει χαρακτήρες, δημιουργεί πολύ καλές φιλίες και δίνει πάντα αισιόδοξα μηνύματα τόσο για την ελληνική, αλλά και την παγκόσμια πραγματικότητα», επισημαίνει ο εν ενεργεία ακόμη δικηγόρος.
Ο προσκοπισμός στη Θεσσαλονίκη
«Ο προσκοπισμός της Θεσσαλονίκης γεννήθηκε το 1914 από τον Αλέξανδρο Πετρίδη, με την συνεργασία του Σ. Γαβριηλίδη, γυμναστή της Σχολής Κωσταντινίδη, όπου ιδρύθηκαν οι δύο πρώτες προσκοπικές ομάδες της Θεσσαλονίκης από μαθητές των Σχολών Νούκα και Κωνσταντινίδη. Το 1915, ο Γυμναστικός Σύλλογος “Ηρακλής” ίδρυσε τη δική του προσκοπική ομάδα, την “Ομάς φιλάθλων”, λόγω της αθλητικής ιδιότητας των μελών της. Ενώ το 1916 η Μακαμπί ίδρυσε προσκοπική ομάδα με παιδιά της Ισραηλιτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης. Στα τέλη του 1917, η Θεσσαλονίκη αριθμούσε 20 ομάδες με 750 προσκόπους, ενώ το 1925 ιδρύθηκε η Αρμενική Προσκοπική Ομάδα από παιδιά Αρμενίων προσφύγων που ήρθαν στην πόλη κυρίως από την Ανατολική Θράκη […] και από κει και πέρα έχουμε μία συνέχεια χιλιάδων παιδιών της Θεσσαλονίκης που έγιναν πρόσκοποι», αναφέρει ο Περιφερειακός Έφορος Προσκόπων Θεσσαλονίκης, Γιώργος Μπάμπουρας, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τις απαρχές του προσκοπισμού στη Θεσσαλονίκη.
«Η πρώτη δυναμική του προσκοπισμού στη Θεσσαλονίκη έγινε αισθητή το 1917, όταν σημειώθηκε η μεγάλη πυρκαγιά. Επί έναν χρόνο, οι πρόσκοποι ήταν εθελοντές και εξυπηρετούσαν τους πυροπαθείς. Το 1922, οι προσκοπικές ομάδες Θεσσαλονίκης συμμετείχαν στην υποδοχή των προσφύγων που καταφθάνουν από τις χαμένες πατρίδες. Η προσκοπική οικογένεια θρηνούσε την ίδια περίοδο την σφαγή δύο ελληνικών προσκοπικών ομάδων στα Σώκια και το Αϊδίνι της Μικράς Ασίας. Στην επιδημία του δάγκειου πυρετού στην Ελλάδα, κατά τη διετία 1927-1928, που έπληξε και τους πολίτες της Θεσσαλονίκης, οι πρόσκοποι βοήθησαν σημαντικά γιατί είχαν γνώσεις πρώτων βοηθειών», λέει ο κ. Καλφόπουλος, απαριθμώντας με τη σειρά πρόσωπα και γεγονότα που αποτυπώθηκαν στην ιστορία του προσκοπισμού στην πόλη.
Μέσα όμως από πράξεις ανδρείας και εθελοντισμού ο κ. Καλφόπουλος δεν ξεχνά και τις «μαύρες μέρες», όπως τις χαρακτηρίζει. «Το 1939 ήταν μία θλιβερή περίοδος. Ο προσκοπισμός διαλύθηκε γιατί ο Μεταξάς έκανε την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας και διέλυσε τον προσκοπισμό. Βεβαίως από όσα μας λέγανε οι τότε αρχηγοί, κρυφά λειτουργούσαν ομάδες προσκόπων. Το ίδιο και στη διάρκεια της Κατοχής. Με την απελευθέρωση, η πρώτη εμφάνιση των προσκόπων έγινε το 1945, σε μία παρέλαση όπου υπήρχαν 500 πρόσκοποι …με 30 αρχηγούς», θα πει και θα συνεχίσει περήφανος την εξιστόρηση των σημαντικών στιγμών που μείνανε αποτυπωμένες για πάντα στη μνήμη του.
«Αξιοσημείωτο γεγονός είναι όταν το 1957, αμέσως μετά τον Εμφύλιο, οι ναυτοπρόσκοποι Θεσσαλονίκης φόρτωσαν με είδη ανάγκης τις βάρκες τους και πήγανε στις Πρέσπες και κάνανε τα “Πρέσπεια” για να τονώσουν την περιοχή με την παρουσία τους… Το 1985 έγινε μία πάρα πολύ μεγάλη εκδήλωση, με πρωτοβουλία των προσκόπων της Θεσσαλονίκης. Τότε υπήρχε πολύ μεγάλη πείνα στα παιδιά της Αιθιοπίας και οι πρόσκοποι κάναμε μία πολύ μεγάλη εκδήλωση. Μαζέψαμε 13.000 κουτιά γάλα εβαπορέ και ένα εκατ. δραχμές, κουβέρτες και πολλά άλλα είδη, τα οποία εστάλησαν με ειδική αποστολή του ελληνικού στρατού στα παιδιά της Αιθιοποίας. Οι πρόσκοποι της Θεσσαλονίκης είχαν το πρώτο ανεμόπτερο, το οποίο είχε χαρίσει ο Ηρακλής Μοσκώφ στους αεροπροσκόπους. Είναι πάρα πολύ δύσκολο και θέλει ώρες και μέρες για να αποτιμήσει κανείς όσα έχει προσφέρει ο προσκοπισμός στα παιδιά της Θεσσαλονίκης. Όποτε χρειάστηκε ο προσκοπισμός να προσφέρει στην κοινωνία ήταν πάντα εκεί», τονίζει ο κ. Καλφόπουλος.
Μια διαδρομή γεμάτη μετάλλια, παράσημα, βραβεία και διακρίσεις
Παράσημα, μεταλλεία, διπλώματα, τιμητικές απονομές, κοσμούν τους τοίχους πολλών προσκόπων για την ανιδιοτελή προσφορά τους στην κοινωνία και στον τόπο. Το μεγαλύτερο εξ αυτών είναι το «Μετάλλιο ανδρείας 3ης τάξεως», το οποίο έχει αποδοθεί σε ελάχιστους προσκόπους, καθώς από την ίδρυση του προσκοπισμού μέχρι σήμερα το έχουν πάρει λιγότερο από 100 πρόσκοποι. Ένας απ’ αυτούς είναι ο 66χρονος σήμερα Κωνσταντίνος Βαφείδης, τεχνικός ηλεκτρονικών υπολογιστών, τέως Έφορος Προσκόπων Θεσσαλονίκης.
Όταν μιλάει γι’ αυτό το παράσημο, τα μάτια του γεμίζουν δάκρυα, αλλά δεν είναι για την ύψιστη προσκοπική τιμητική διάκριση, είναι για τις δύσκολες ώρες που έζησε δίπλα στους σεισμοπαθείς της Θεσσαλονίκης το 1978. «Τον προσκοπισμό τον αγάπησα και εντάχθηκα σ’ αυτόν σε ηλικία 11 ετών. Σκοπός ήταν κάθε μέρα να κάνω μία καλή πράξη. Κάτι τόσο απλό, αλλά τόσο δύσκολο για πολλούς ανθρώπους», θα πει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και θα αφήσει τη μνήμη του να «σταθεί» στο γεγονός που τον σημάδεψε για όλη του τη ζωή, τον καταστροφικό σεισμό της Θεσσαλονίκης.
«Ο σεισμός ήταν φονικός. Προκάλεσε συνολικά 49 θανάτους ανθρώπων, εκ των οποίων οι 37 ήταν ένοικοι μίας οκταώροφης πολυκατοικίας που κατέρρευσε στην πλατεία Ιπποδρομίου, την πολυκατοικία του Νίκου. Έτσι τη λέγαμε γιατί στο ισόγειο ήταν το γνωστό ζαχαροπλαστείο του Νίκου Τραυματίστηκαν πολλοί άνθρωποι, ενώ χιλιάδες έμειναν άστεγοι σε όλο τον νομό. Με την είδηση του σεισμού κινητοποιήθηκαν όλα τα στελέχη των προσκόπων που ήταν διαθέσιμα. Όσοι ήταν εδώ δημιούργησαν μια ομάδα πρώτης κρούσης που διέθεσαν, σκηνές και κατασκηνωτικό υλικό προκειμένου να στεγαστούν πρόχειρα οι σεισμοπαθείς, αλλά και όσοι φοβήθηκαν να γυρίσουν στα σπίτια τους. Πολλά γίνανε τότε… Εγώ ήμουν κοντά στην πολυκατοικία του Νίκου. Εκείνο που δεν θα ξεχάσω ήταν μία γιαγιά, η οποία ήτανε στο μπαλκόνι, έφυγε με το μπαλκόνι και βρέθηκε στο ισόγειο… δεν κατάλαβε τι έγινε. Όλα διαδραματίστηκαν μέσα σε δευτερόλεπτα», αφηγείται ο κ. Βαφείδης.
«Με την είδηση της κατάρρευσης της οικοδομής», συνεχίζει, «στρατός, αστυνομία και πυροσβεστική βρέθηκε στο σημείο. Δεν επέτρεπαν σε κανέναν να πλησιάσει, εκτός από εμάς, που φορούσαμε την προσκοπική στολή, αυτή έδειχνε την ταυτότητά μας. Τους απλούς πολίτες, οι Αρχές δεν τους άφηναν να πλησιάσουν. Ο στρατός ανέβαζε με γερανούς τις πλάκες, ψάχνανε για επιζώντες. Ανεβήκαμε στα γκρεμίσματα, κουβαλούσαμε φορεία, βγάζαμε νεκρούς από τα χαλάσματα […] Ήμουν στον σταθμό πρώτων βοηθειών κι αυτό που κάναμε ήταν να περιθάλπουμε όχι τους τραυματισμένους, αλλά τους συγγενείς τους, που έρχονταν χωρίς να ξέρουν τι τους γίνεται και τι τους περιμένει. Μία κοπέλα που ήταν και έγκυος, είχε τη μάνα της, που ήταν αγνοούμενη… Τη δεύτερη εβδομάδα μετά τον σεισμό γυρίσαμε στα συστήματά μας και αναλάβαμε τομείς δράσης. Εκτός από τον εξοπλισμό, τον κατασκηνωτικό που διαθέσαμε, κάναμε διανομές τροφίμων. Στα αυτοκίνητά μας, όσοι είχαμε, φορτώναμε φαγητά και ψωμιά, τα οποία όλα μάς τα διέθετε ο στρατός και τα μοιράζαμε. Επί έναν μήνα διαθέταμε την τροφή στους σεισμοπαθείς, χωρίς καμία οικονομική ανταμοιβή, αλλά ως εθελοντική προσφορά».
Προσκοπικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Πολλές από τις αναμνήσεις, τα μετάλλια, αλλά και στιγμές του προσκοπισμού στη Θεσσαλονίκη, που φέτος γιορτάζει τα 110 χρόνια της δράσης του «κλείνει» μέσα του το Προσκοπικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Άνοιξε πριν από 25χρόνια, με πρωτοβουλία του Χρήστου Γεωργιανόπουλου, τέως Εφόρου Προσκόπων Θεσσαλονίκης, ενώ υπεύθυνος είναι εδώ και αρκετά χρόνια ο 61χρονος βαθμοφόρος πρόσκοπος, Γιώργος Αρβανίτης.
«Το μουσείο αποτυπώνει την ιστορία του προσκοπισμού της Θεσσαλονίκης, ενώ αποκαλύπτει πολλά κομμάτια της συμπρωτεύουσας και τους παγκόσμιου προσκοπισμού. Βρίσκουμε ενθυμήματα από το 1912, μετάλλια, απονομές, σημαίες, φωτογραφίες και από τον παγκόσμιο προσκοπισμό, διάφορα σήματα τα οποία είναι από συλλογές βαθμοφόρων και εφόρων που έχουν συμμετάσχει στα παγκόσμια Τζάμπορι που γίνονται ανά τέσσερα χρόνια. Το πιο παλιό απόκτημα του μουσείου είναι οι απονομές από την ίδρυση του προσκοπισμού της Θεσσαλονίκης και πτυχία προσκόπων από το 1916 και 1917. Οι στολές είναι κυρίως των δεκαετιών του ’60,΄70 και του ’80. Είναι επίσημες στολές των Εφόρων και μπέρτες που φορούσαν κατά τη διάρκεια της πυράς», αναφέρει ο κ. Αρβανίτης.
Ένα πολύ σπουδαίο για τον προσκοπισμό της Θεσσαλονίκης απόκτημα που βρίσκεται σε εμφανή θέση είναι η παλιά σημαία των προσκόπων. «Αυτή η σημαία ήταν μέχρι το 1939, όταν καταργήθηκε ο προσκοπισμός από τη Νεολαία του Μεταξά. Διασώθηκε όταν έγινε η επίσημη παράδοση -παραλαβή των σημαιών έξω από τα γραφεία των προσκόπων. Την ώρα που η νεολαία του Μεταξά παρελάμβανε τις σημαίες των προσκόπων, κάποιος βαθμοφόρος πρόσκοπος που δεν ήθελε να παραδώσει τη σημαία, την έσκασε από το κοντάρι και την έβαλε στο κόρφο του, έτσι γλύτωσε η σημαία…» λέει συγκινημένος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Αρβανίτης
Μαζί με αυτή τη σημαία, σε διπλανό τοίχο, βρίσκεται αναρτημένη και η σημαία που παραδόθηκε από τον ιδρυτή του προσκοπισμού Λόρδο Ρόμπερτ Πάουελ, στους προσκόπους της Μακεδονίας για την προσφορά τους. «Εδώ μέσα συναντάμε τα 110 χρόνια του προσκοπισμού της Θεσσαλονίκης, αλλά και ανθρώπους που ξεκίνησαν τον προσκοπισμό στη συμπρωτεύουσα. Ήτανε τα περισσότερα φτωχά παιδιά, που δεν είχαν ρούχα να φορέσουνε, αλλά φορέσανε μία στολή και νιώθανε υπερήφανοι που τη φόρεσαν για αυτό που πρέσβευε. Ήταν αυτοί που με τα λιγοστά που είχαν, έκαναν το αδύνατο δυνατό, με μοναδικό σκοπό να κάνουν κάθε μέρα, μία καλή πράξη», θα πει ο βετεράνος πρόσκοπος κ. Καλφόπουλος.
Φέτος, τα 110 χρόνια του προσκοπισμού γιορτάστηκαν στην «καρδιά» της πόλης της Θεσσαλονίκης, με πολλά παιχνίδια και δράσεις και εκδηλώσεις των ναυτοπροσκόπων, ενώ στήθηκαν 12 περίπτερα – εργαστήρια για παιδιά κάθε ηλικίας, προκειμένου έρθουν σε επαφή με τον προσκοπισμό και τα οφέλη του. «Ο προσκοπισμός είναι αυτό που είπε, μεταξύ άλλων, ο ιδρυτής του προσκοπισμού, λόρδος Ρόμπερτ Στίβενσεν Σμιθ Μπέηντεν Πάουελ του Γκίλγουελ: είναι η αγωγή του πολίτη στην ίδια τη ζωή, και αυτό κάνουμε πράξη». θα πει όλο νόημα, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Έφορος Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων, από το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων της Περιφερειακής Εφορείας Θεσσαλονίκης, Νίκος Μάνος.
Άννυ Ταπάσκου