Τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης στον πολιτιστικό και δημιουργικό τομέα στην Κεντρική Μακεδονία αποκαλύπτει πρωτογενής έρευνα και συμμετοχικό εργαστήριο που διεξήγαγε η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, σε συνεργασία με το Κέντρο Επιχειρηματικής και Πολιτιστικής Ανάπτυξης (ΚΕΠΑ) και τον Μηχανισμό Υποστήριξης Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας One Stop Liaison Office. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι πέντε δημοφιλέστερες τεχνολογίες στις οποίες καλείται να ανταποκριθεί το οικοσύστημα της Κεντρικής Μακεδονίας περιλαμβάνουν την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ), τις τεχνολογίες ανάλυσης δεδομένων (Big Data & Analytics), τη δημιουργία περιεχομένου, εικόνας, ήχου, βίντεο και 3d Modelling, το ψηφιακό μάρκετινγκ και τις τεχνολογίες cloud.
Βασικό επίσης συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει θεμελιωδώς τον πολιτιστικό και δημιουργικό τομέα, φέρνοντας τον κλάδο αντιμέτωπο με προκλήσεις διαχείρισης διανοητικής ιδιοκτησίας, ετοιμότητας της αγοράς για την ενσωμάτωση ψηφιακών εργαλείων αλλά και εύρεσης ανθρώπινου δυναμικού εξειδικευμένου στα νέα ψηφιακά εργαλεία.
Σε σχετική ανακοίνωση του Μηχανισμού Υποστήριξης Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας, υπογραμμίζονται τα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας για την ανάπτυξη του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα, ο οποίος είναι ένας από τους πιο πολυσχιδείς κλάδους της οικονομίας και καλύπτει μεταξύ άλλων τις εικαστικές τέχνες, το σύγχρονο design, την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, το θέατρο, τη μουσική, την αρχιτεκτονική και τον κινηματογράφο. Για την Κεντρική Μακεδονία, άλλωστε, αναφέρεται ότι ο Πολιτισμός αποκτά ξεχωριστή σημασία, καθώς μαζί με τον Τουρισμό αποτελούν έναν από τους Τομείς Πρωταθλητές της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης της Περιφέρειας για την Προγραμματική περίοδο 2021-2027.
Ψηφιακές ξεναγήσεις στα μουσεία και animation σε αρχαιολογικούς χώρους
Ήδη η τεχνολογία χρησιμοποιείται στο χώρο του πολιτισμού και της δημιουργίας, όπως επισημαίνει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η Σύμβουλος και Διαχειρίστρια Πολιτιστικών έργων και Προγραμμάτων, Στέλλα Τσιαρβούλα, φέρνοντας ως χαρακτηριστικά παραδείγματα τη χρήση τεχνολογίας αναγνώρισης ραδιοσυχνοτήτων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Μέσω αυτής, ο επισκέπτης στο μουσείο μπορεί να σταθεί μπροστά σε κάποιο έκθεμα, να τοποθετήσει τη φορητή του συσκευή (κινητό ή tablet) απέναντι από τους αισθητήρες του και να πάρει πληροφορίες, τις οποίες μπορεί να αποθηκεύσει, εντάσσοντάς τις παράλληλα σε μια εικονική διαδρομή στο μουσείο που θα δει αργότερα, σε δεύτερο χρόνο.
Εξάλλου, στο φουαγιέ του Μουσείου Τεχνολογίας Νόησις, έξω από την είσοδο του Πλανηταρίου, ο επισκέπτης βιώνει μια εικονική συνέντευξη με τους μεγάλους επιστήμονες Νίκολα Τέσλα και Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή, οι οποίοι παρουσιάζονται σε φυσικό μέγεθος και «απαντούν» σε ερωτήματα σχετικά με τη ζωή και το έργο τους. «Νέες τεχνολογίες έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί και στο Σπήλαιο των Πετραλώνων ενώ γίνεται καλύτερη ανάδειξη της διαδρομής καθώς υπάρχουν σημεία – σταθμοί πληροφόρησης του κοινού» προσθέτει η κ. Τσιαρβούλα.
Αναφέρεται, παράλληλα και στις ψηφιακές εφαρμογές που λειτουργούν στην αρχαία Όλυνθο όπου προσφέρονται στον επισκέπτη οθόνες αφής και επιφάνειες προβολής. Μέσω αυτών παρουσιάζονται τα γεγονότα – σταθμοί της ιστορίας του τόπου, γίνεται εικονική περιήγηση στον αρχαιολογικό χώρο όπου φαίνεται η εξελιξη της πόλης μέσα από κτίρια και τα αντικείμενα των κατοίκων, προβάλλονται τρισδιάστατα μοντέλα που μπορεί ο επισκέπτης να αγγίξει αλλά και φωτογραφικό υλικό και μαρτυρίες από τους πρώτους ερευνητές στην Όλυνθο. Σε οπτικοακουστική εγκατάσταση προβάλλεται animation για μεγάλες στιγμές που σημάδεψαν την πόλη ενώ το κοινό μπορεί να ακούσει μια βιωματική αφήγηση σε μορφή μυθοπλασίας από ένα κορίτσι του 4ου αιώνα π.Χ. και να δει το παρελθόν να ζωντανεύει με την έκδοση επαυξημένης πραγματικότητας (ΑR).
«Μπαίνοντας στο εικονικό περιβάλλον μπορώ να δω πώς ήταν η αρχαία Όλυνθος, τα αρχαία Στάγειρα και άλλες σημαντικές αποικίες της Χαλκιδικής και έχω την εμπειρία της καθημερινότητας της περιόδου που ήταν σε ακμή αυτές οι αποικίες. Γνωρίζω τους κατοίκους, τα επαγγέλματα, τις λατρευτικές τελετές. Βλέπω ένα κτίσμα, έναν φούρνο, τι φοράνε οι άνθρωποι, τα χρώματα της αρχιτεκτονικής, τα κτίσματα, το φυσικό περιβάλλον της περιόδου, τη μορφολογία του δρόμου. Βλέπω έναν χώρο όπως ήταν την εποχή εκείνη» σημειώνει χαρακτηριστικά.
Πώς η τεχνολογία μπορεί να αλλάξει το επιχειρηματικό μοντέλο στη μουσική βιομηχανία
Παράλληλα ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Αθανάσιος Καλογερέσης, εκτιμά ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας αναμένεται να μεταβάλλει ριζικά το επιχειρηματικό μοντέλο σε κλάδους που υπέστησαν απότομες μεταβολές τις τελευταίες δεκαετίες όπως η μουσική βιομηχανία.
Μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ επισημαίνει ότι η μουσική βιομηχανία είχε χαρακτηριστεί από μια εντεινόμενη συγκέντρωση στα πολύ μεγάλα αστικά κέντρα στην Ελλάδα, καθώς ήταν πιο δύσκολο να δημιουργηθούν μικρές δισκογραφικές εταιρίες σε μικρότερες πόλεις λόγω του κόστους των μηχανημάτων. Ωστόσο η τάση αυτή άρχισε να αλλάζει, οι μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες έχουν σχεδόν εξαφανιστεί ή μεταμορφωθεί και στη θέση τους υπάρχουν πια οι πλατφόρμες που αποτελούν ένα τελείως νέο επιχειρηματικό μοντέλο ενώ ένα μεγάλο κομμάτι των λειτουργιών των δισκογραφικών έχει πια επιστρέψει στον δημιουργό.
«Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα ένα μικρό ή μεγαλύτερο οικοσύστημα μουσικών δημιουργών να αναπτυχθεί και να λειτουργήσει ακόμη και σε περιοχές οι οποίες μπορεί να βρίσκονται πολύ μακρυά από τα μεγάλα κέντρα. Ένα ημιεπαγγελματικό σύστημα επεξεργασίας ήχου δεν κάνει περισσότερο από πολύ λίγες χιλιάδες ευρώ. Δηλαδή κάποιος μπορεί πολύ εύκολα να φτιάξει ένα στούντιο. Και επιστρέφουμε σε μια νέα συζήτηση για τον ρόλο των τόπων, για τον ρόλο των τοπικών παραδόσεων και των συγκεντρώσεων των παραγωγών» τονίζει.
Προοπτικές για τις τοπικές στρατηγικές
Ο ίδιος θεωρεί ότι «ανοίγει μια προοπτική για τοπικές στρατηγικές στην καρδιά των οποίων βρίσκονται οι κοινότητες των δημιουργών, οι οποίες υπάρχουν σε πάρα πολλά μέρη». Από την πλευρά της η κ. Τσιαρβούλα φέρνει ως παράδειγμα τη λειτουργία στη Θεσσαλονίκη ενός πολύ μεγάλου στούντιο οπτικής επικοινωνίας και δημιουργικού σχεδιασμού και αναφέρει ότι προς την κατεύθυνση των τοπικών συνεργασιών μπορούν να συμβάλλουν τα πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης αλλά και το πολύ ισχυρό, όπως το χαρακτηρίζει πολιτιστικό πλαίσιο από άποψη φορέων και οργανισμών. Εντοπίζει, επίσης, δυνατότητες αξιοποίησης στην πολιτιστική βιομηχανία κλάδων όπως η ελληνική χειροτεχνία, η αγιογραφία, η δημιουργία μικροαντικειμένων, το design, η συντήρηση έργων τέχνης και η καλύτερη τεκμηρίωση ευρημάτων του παρελθόντος.
«Όταν κάτι παράγεται στο χέρι είναι ένα προϊόν design. Κάποιος μπορεί να έχει σχεδιάσει ένα κόσμημα, όμως στην μαζική αναπαραγωγή του έχει μπει ήδη η τεχνολογία» λέει και προσθέτει ότι χαρακτηριστικό παράδειγμα αναπαραγωγής είναι η Mona Lisa ενώ τα πάντα πρέπει να γίνονται με την κατοχύρωση της πνευματικής ιδιοκτησίας και με σεβασμό του δικαιώματος της κληρονομιάς της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Το απόλυτο ψηφιακό εργαλείο
Στο ίδιο πνεύμα η κ. Τσιαρβούλα υπογραμμίζει την ανάγκη ύπαρξης μιας κεντρικής πολιτιστικής πολιτικής, εργαλειοποίησης του πολιτισμού για τον τουρισμό και δημιουργίας ενός αφηγήματος για κάθε τόπο. «Το απόλυτο ψηφιακό εργαλείο και για την ανάπτυξη του πολιτισμού στην περιοχή και για τη διάδραση με τον επισκέπτη θα μπορούσε να είναι ένα καλεντάρι, σε πολύγλωσσο περιβάλλον, ένα πρόγραμμα που θα μπορούσε να έχει όταν φτάνει κάποιος στο αεροδρόμιο ή στο λιμάνι, ώστε να ξέρει κάθε μέρα τι υπάρχει στη Θεσσαλονίκη. Αυτό θα πρέπει να είναι ένας ζωντανός οργανισμός που θα έχει δυναμικότητα και θα λειτουργεί διαρκώς» προσθέτει με νόημα.
Π.Γιούλτση