Η θέση της Μακεδονίας στην ελληνική πολιτική σκηνή τον 19ο αιώνα, με επίκεντρο το Ελληνικό Κοινοβούλιο, αποτέλεσε θέμα κοινού ερευνητικού προγράμματος του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία και του Ιδρύματος Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα και Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας (ΙΜΜΑ).
Καρπός της έρευνας, που αναδεικνύει τη μεταβαλλόμενη σημασία της στον κοινοβουλευτικό λόγο ως μίας περιοχής με διακριτά χαρακτηριστικά και προβλήματα, είναι ο τόμος «Η Μακεδονία στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, 1897-1989» που θα παρουσιαστεί στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης.
«Η έκδοση (σ.σ. συνέκδοση του Ιδρύματος της Βουλής και του ΙΜΜΑ) εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο προβλήθηκε, συζητήθηκε η Μακεδονία στο Ελληνικό Κοινοβούλιο από το 1897, από τη στιγμή, δηλαδή, που άρχισε πολύ πιο έντονα το ελληνικό κράτος να ασχολείται με την περιοχή, μέχρι τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου», εξήγησε, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο καθηγητής Ιστορίας Νεότερων Χρόνων του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, τέως πρόεδρος του ΙΜΜΑ, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Κέντρου Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης του ΙΜΜΑ, Βασίλειος Γούναρης, ο οποίος είναι επιμελητής του τόμου μαζί με τον καθηγητή Διπλωματικής Ιστορίας στο Τμήμα Νομικής του ΑΠΘ, Ιωάννη Στεφανίδη.
«Η Μακεδονία προσέλαβε διάφορες μορφές στα μάτια των βουλευτών στη διάρκεια όλων αυτών των ετών. Ήταν η Μακεδονία, η οποία κινδύνευε να χαθεί αρχικά, η Μακεδονία, η οποία απειλούνταν από τους Βουλγάρους. Μετά, όμως, ήταν μία περιοχή, η οποία ήταν τόπος εγκατάστασης των προσφύγων, ο τόπος των συγκρούσεων προσφύγων και γηγενών, η περιοχή, η οποία έπρεπε να αναγεννηθεί. Έγινε μία περιοχή, στην οποία διεξήχθη ο Εμφύλιος Πόλεμος, όπου πάλι ετέθη το ζήτημα της τύχης της και αυτή η πτυχή βάρυνε όλες τις συζητήσεις», τόνισε ο κ. Γούναρης, προσθέτοντας ότι στο Ελληνικό Κοινοβούλιο κυριάρχησε, επίσης, το ζήτημα της ανασυγκρότησης και των αναγκών τις οποίες είχε τότε.
«Σκοπός της μελέτης που διεξήχθη ήταν να αναδειχθεί συγκριτικά πώς μεταβάλλεται η προσέγγιση του Κοινοβουλίου προς τη Μακεδονία, αλλά και πώς χρησιμοποιείται η εθνική φόρτιση που υπάρχει για το ζήτημα αυτό από πλευράς των βουλευτών της Μακεδονίας στο Κοινοβούλιο», επισήμανε ο επιμελητής του τόμου.
Η πηγή της μελέτης, όπως διευκρίνισε ο κ. Γούναρης, είναι οι συζητήσεις που γίνονται μέσα στο Κοινοβούλιο και τονίζεται κυρίως η συμμετοχή των βουλευτών της Μακεδονίας.
Οι συγγραφείς του τόμου έκαναν έρευνα στα πρακτικά της Βουλής και στα πρακτικά της Γερουσίας προκειμένου να εκπονήσουν τις εργασίες τους στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος.
Ο τόμος περιλαμβάνει διάφορα υποθέματα:
Ο Κωνσταντίνος Παπανικολάου, δρ. Νεότερης Ευρωπαϊκής Ιστορίας ΑΠΘ, επιστημονικός συνεργάτης του ΙΜΜΑ, μελετά την περίοδο 1897-1911, στην οποία ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη Μακεδονία επιδεικνύουν ο Στέφανος Δραγούμης και βουλευτές της Θεσσαλίας.
Η Ελευθερία Μαντά, επίκουρη καθηγήτρια Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας ΑΠΘ ασχολείται με τη δεκαετία των πολέμων (1912-1922) και την έναρξη του Εθνικού Διχασμού.
Την περίοδο άφιξης των προσφύγων (1923-1926) εξετάζει ο Κωνσταντίνος Διώγος, δρ. Νεότερης Ιστορίας ΑΠΘ.
Την παρουσία και τον λόγο των Εβραίων βουλευτών στο Κοινοβούλιο από το 1912 έως τη δικτατορία του Μεταξά μελετά ο Ανδρέας Μπουρούτης, διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης ΑΠΘ, διδάσκων στο ΕΑΠ.
Η συζήτηση περί Μακεδονίας στους χώρους της Αριστεράς- και της προ του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της ΕΔΑ- είναι το θέμα μελέτης του Δημήτρη Λιβάνιου, επίκουρου καθηγητή Νεότερης Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ιστορίας του ΑΠΘ.
Τις συζητήσεις στο Ελληνικό Κοινοβούλιο την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου ερευνά ο Βασίλης Κολλάρος, διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου.
Το θέμα της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης (1950-1967) εξετάζει ο Κωνσταντίνος Δουκάκης, επίκουρος Καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Νεάπολις.
Η Βασιλική Μπουραντά, διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ, ερευνά την περίπτωση της Θεσσαλονίκης και των προβλημάτων της ως ζήτημα εστίασης στον πολιτικό λόγο των βουλευτών της μετά το 1974.
«Είναι οι μορφές τις οποίες παίρνει ο χώρος αυτός μέσα στο Κοινοβούλιο, το πώς αξιοποιείται η θέση του, η βαρύτητά του, το πώς προβάλλεται από τους βουλευτές», επισήμανε ο κ. Γούναρης.
Για τις πολιτικές πλευρές του ζητήματος, δηλαδή την τύχη της Μακεδονίας, είτε από τη βουλγαρική απειλή, είτε από τη γιουγκοσλαβική απειλή, προφανώς οι συζητήσεις είναι πιο δραματικές, σύμφωνα με τον κ. Γούναρη.
«Υπάρχει, όμως, και το ζήτημα της ανάπτυξης της περιοχής, της ενσωμάτωσης των προσφύγων, δηλαδή η πενόμενη Μακεδονία, η Μακεδονία, η οποία είναι φτωχή και πρέπει να αναπτυχθεί μετά την εγκατάσταση 600.000 προσφύγων. Το ίδιο και μεταπολεμικά που είναι καθημαγμένη από τον πόλεμο, από τον εμφύλιο πόλεμο και πρέπει να αναπτυχθεί», υπογράμμισε ο επιμελητής του τόμου.
Τα ζητήματα που αναδεικνύει ο τόμος, δεν έχουν εξεταστεί ξανά από αυτή την οπτική γωνία, η συμβολή του βιβλίου είναι ότι εξετάζει πώς εξελίσσεται το θέμα της Μακεδονίας στη διάρκεια 100 ετών, επισήμανε ο επιμελητής του.
«Δεν είναι μια στιγμιαία αναφορά σε μία φάση του Μακεδονικού ζητήματος ή σε ένα πρόσωπο. Είναι το πώς μεταμορφώνεται ο χώρος της συζήτησης στην πορεία του χρόνου και πώς ορισμένα πράγματα επαναλαμβάνονται», τόνισε ο κ. Γούναρης, παρατηρώντας ότι «το θέμα του κινδύνου, της ευαισθησίας για τη Μακεδονία είναι πάντοτε ένα εργαλείο, το οποίο χρησιμοποιεί ο πολιτικός κόσμος προκειμένου να φέρει αποτελέσματα».
Στον τόμο περιλαμβάνονται πρόλογος του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας, Νικόλαου Μαργαρόπουλου και εισαγωγή του Βασίλειου Γούναρη.
Η παρουσίαση της έκδοσης «Η Μακεδονία στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, 1897-1989» στην 21η ΔΕΒΘ πραγματοποιείται το Σάββατο 10 Μαΐου 2025, στις 19:00, στην Αίθουσα Λόγος (Περίπτερο 12) στο Διεθνές Εκθεσιακό και Συνεδριακό Κέντρο ΔΕΘ-HELEXPO.
Ο Βασίλειος Γούναρης θα αναφερθεί στο ερευνητικό έργο, το οποίο διεξάγεται στο Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας, ο Ιωάννης Στεφανίδης, θα παρουσιάσει το συγκεκριμένο ερευνητικό πρόγραμμα και ο Κώστας Κωστής, ομ. καθηγητής, ΕΚΠΑ/διευθυντής ΜΙΕΤ θα μιλήσει για το βιβλίο.
Κ. Γιαννίκη
*συν. το εξώφυλλο του βιβλίου και αφίσα της εκδήλωσης