«ΜΕΤΕΩΡΟΣΚΟΠΕΙΟΝ» γράφει η μπρούντζινη πλάκα με το ξύλινο πλαίσιο που είναι τοποθετημένη μέσα σε μία από τις πέτρες που ντύνουν το κυλινδρικό κτίριο, το οποίο εξωτερικά καλύπτεται με γυμνή λιθοδομή και παραπέμπει στη Ροτόντα. Ένα διώροφο κτίριο με υπόγειο και υαλόφρακτο παρατηρητήριο στο δώμα. Η είσοδός του βρίσκεται στο σημείο του γεωγραφικού νότου. Τον προθάλαμο του ισογείου στολίζει μια μεγάλη τοιχογραφία για «Το αμετάβλητο κλίμα της Ελλάδος από την Ελληνική Μυθολογία».
Το Μετεωροσκοπείο θεμελιώθηκε την 12η Ιουνίου του 1954, επί πρυτανείας του Μαρίνου Σιγάλα και με διευθυντή τότε τον Βασίλειο Κυριαζόπουλο. Το αρχιτεκτονικό έργο των Γιάννη Τριανταφυλλίδη και Πάτροκλου Καραντινού αποτελεί ίσως το μοναδικό έργο της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου που αποστασιοποιείται από το μοντερνιστικό ιδίωμα της εποχής και σίγουρα διαφοροποιείται από την αρχιτεκτονική των λιτών τετράγωνων όγκων των υπόλοιπων κτιρίων του ΑΠΘ. Μαζί με το Αστεροσκοπείο, που βρίσκεται ακριβώς απέναντι, αποτελούν τα πλέον αναγνωρίσιμα κτίρια στην πανεπιστημιούπολη του Αριστοτελείου, αλλά και τοπόσημα ευρύτερα της Θεσσαλονίκης.
Στο αμφιθέατρο «Βασίλειος Κυριαζόπουλος» του Μετεωροσκοπείου έγιναν σήμερα τα εγκαίνια για την ολοκλήρωση των έργων ανακαίνισης των δύο εμβληματικών κτιρίων. Ο καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας Πρόδρομος Ζάνης και ο καθηγητής του Τμήματος Φυσικής Νικόλαος Στεργιούλας ανέλαβαν να ξεναγήσουν τους παριστάμενους σε έναν ιστορικό περίπατο από τη θεμελίωση των κτιρίων, το ταξίδι τους στο χρόνο, τους σταθμούς στα μεγάλα ερευνητικά επιτεύγματα των ανθρώπων ΑΠΘ που εργάστηκαν μέσα από τους τοίχους τους, τοίχους οι οποίοι προσπάθησαν να αντισταθούν στη φθορά του χρόνου και σήμερα μετά την ανακαίνιση υποδέχονται τη νέα γενιά των ερευνητών.
Τα εγκαίνια των ανακαινισμένων Μετεωροσκοπείου και Αστεροσκοπείου έγιναν από τον πρύτανη του ΑΠΘ, καθηγητή Χαράλαμπο Φείδα, ενώ την εκδήλωση χαιρέτισαν ο κοσμήτορας της Σχολής Θετικών Επιστημών καθηγητής Νικόλαος Καντηράνης, ο πρόεδρος του Τμήματος Γεωλογίας καθηγητής Κωνσταντίνος Βουβαλίδης και η πρόεδρος του Τμήματος Φυσικής, καθηγήτρια Αλεξάνδρα Ιωαννίδου.
Η ανακαίνιση
Τα έργα ανακαίνισης των δύο κτιρίων ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο του 2024 και αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους μέσα στην κεντρική πανεπιστημιούπολη του ΑΠΘ, ενώ παράλληλα προσφέρουν νέες δυνατότητες στην εκπαίδευση και έρευνα σε δυο τομείς αιχμής.
Το έργο «Αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός των κτιρίων Μετεωροσκοπείου και Αστεροσκοπείου, εντός του επιστημονικού, πολιτιστικού, περιβαλλοντικού πάρκου Α.Π.Θ.», προϋπολογισμού 477.203,56 ευρώ χρηματοδοτήθηκε μέσω του επιχειρησιακού προγράμματος «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι εργασίες που έγιναν περιλαμβάνουν την αντικατάσταση εξωτερικών κουφωμάτων και υαλοστασίων, την αποκατάσταση εσωτερικών κουφωμάτων, ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες, αντικατάσταση και τοποθέτηση ψευδοροφών, αποκατάσταση τοπικών βλαβών στοιχείων οπλισμένου σκυροδέματος, αποκατάσταση δαπέδων, ανακαίνιση χρωματισμών και αποκατάσταση φθορών και τέλος στεγάνωση δωμάτων.
«Είναι μια ιδιαίτερη μέρα για το Πανεπιστήμιό μας και για μένα, να εγκαινιάζω ένα από τα τέσσερα εμβληματικά έργα τα οποία δρομολογήσαμε οι προηγούμενες πρυτανικές Αρχές, ο τότε πρύτανης Νίκος Παπαϊωάννου και προσωπικά εγώ, από τη θέση που κατείχα τότε, του Αντιπρύτανη Οικονομικών Προγραμματισμού και Ανάπτυξης με ευθύνη και στα τεχνικά έργα και υποδομές. Ένα από τα εμβληματικά έργα που δρομολογήσαμε πριν από 3-4 χρόνια, ήταν η αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός του Μετεωροσκοπείου και του Αστεροσκοπείου, η ενεργειακή αναβάθμιση του γυάλινου κτιρίου της Σχολής Θετικών Επιστημών, η ενεργειακή αναβάθμιση του νέου κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής, ένα έργο το οποίο είναι τώρα η εξέλιξη και η ενοποίηση του έργου της ενοποίησης των βιβλιοθηκών της Σχολής Θετικών Επιστημών, το οποίο ολοκληρώνεται αυτό το χρονικό διάστημα», ανέφερε ο κ. Φείδας.
Επισήμανε δε ότι ο ιδιαίτερα μοντέρνος, πρωτοποριακός και τολμηρός για την εποχή του χαρακτήρας των κτιρίων του Μετεωροσκοπείου και του Αστεροσκοπείου τα καθιστά σημαντικά τοπόσημα τα οποία έχουν διαμορφώσει τον αστικό χαρακτήρα και της Θεσσαλονίκης.
«Το Μετεωροσκοπείο είναι το αρτιότερο αισθητικά κτίριο που έχουμε στην Πανεπιστημιούπολη, το οποίο παραπέμπει στη Ροτόντα και διαφοροποιήθηκε από την αρχιτεκτονική των υπόλοιπων κτιρίων εκείνης της εποχής», σημείωσε ο κ. Φείδας ενώ για το Εργαστήριο Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας επισήμανε ότι είναι «ένα από τα παλαιότερα εργαστήρια του πανεπιστημίου μας με σημαντική συμβολή στην εκπαίδευση και την έρευνα, σε θέματα καιρού και κλίματος άλλα και κοινωνική προσφορά, καθώς αποτελεί σημείο αναφοράς για τα θέματα σε όλη την Ελλάδα».
Για το κτίριο του Αστεροσκοπείου, που κτίστηκε λίγα χρόνια μετά και ολοκληρώθηκε το 1962 ο κ. Φείδας είπε πως «χαρακτηρίζεται από υψηλή λειτουργικότητα και κομψότητα και είναι το μοναδικό στο είδος του», ενώ στεγάζει τον τομέα Αστροφυσικής και Αστρονομίας, έναν τομέα που, όπως τόνισε «έχει συμβάλει στην ανάπτυξη της αστρονομίας στην Ελλάδα και στην εκπαίδευση πολλών γενεών αστρονόμων και αστροφυσικών».
Το Μετεωροσκοπείο
Το Μετεωροσκοπείο ως ακαδημαϊκή οντότητα ξεκίνησε το 1929 -λίγα χρόνια μετά την ίδρυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ως Εργαστήριο Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας. Σήμερα στεγάζει τον Τομέα Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του Τμήματος Γεωλογίας και το Εργαστήριο Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας.
Ο σκελετός του κυλινδρικού κτιρίου κατασκευάστηκε από σιδηροπαγές σκυρόδεμα, ενώ εξωτερικά καλύπτεται με γυνμή λιθοδομή. Η δημιουργική αξιοποίηση των γεωμετρικών περιορισμών της κυκλικής κάτοψης καθοδήγησε την επεξεργασμένη λειτουργική και τυπολογική οργάνωση των χώρων. Η τοιχογραφία που υπάρχει σήμερα στον προθάλαμο του ισογείου αποτελεί ανάτυπο αυθεντικού έργου διαστάσεων (2,80χ6,40) ενός εκ των πλέον αναγνωρίσιμων Ελλήνων
ζωγράφων, του Σπύρου Βασιλείου. Με τους σεισμούς του 78 υπήρξαν φθορές και ρωγμές στην τοιχογραφία, η οποία ξαναέγινε μετά.
Το Αστεροσκοπείο
Το κτίριο του Αστεροσκοπείου του ΑΠΘ ολοκληρώθηκε το 1962, σε σχέδια ενός εκ των γνωστότερων αρχιτεκτόνων της Ελλάδας, του Πάτροκλου Καραντινού, ο οποίος σχεδίασε και άλλα κτίρια της πανεπιστημιούπολης. Το κτίριο είναι το μοναδικό στο είδος του στη Βόρεια Ελλάδα και στεγάζει τον Τομέα Αστροφυσικής-Αστρονομίας και Μηχανικής που υπάγεται στο Τμήμα Φυσικής της Σχολής Θετικών Επιστημών.
Το Εργαστήριο Αστρονομίας ιδρύθηκε το 1943 (ΦΕΚ Α 168) και πρώτος διευθυντής του ήταν ήταν ο αστρονόμος Ιωάννης Ξανθάκης. Στην πορεία αποκτήθηκε ένα διοπτρικό τηλεσκόπιο 20 εκατοστών -είναι αυτό που λειτουργεί και σήμερα-, το οποίο ήρθε από το Παρίσι έναντι 700.000 δραχμών, ενώ αποκτήθηκε και ο Θόλος, ωστόσο, καθώς δεν είχε κατασκευαστεί ακόμη το Αστεροσκοπείο αποθηκεύτηκαν αρχικά σε χώρους της παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής. Το 1957 ξεκίνησε η κατασκευή του κτιρίου του Αστεροσκοπείου και ο σχεδιασμός ήταν να στεγάσει τους αστρονόμους και τους φοιτητές, αλλά και να παρέχει πρόσβαση στον Θόλο του αστεροσκοπείου. Την περίοδο 1956-61, όσο ήταν υπό κατασκευή το κτίριο, τα μέλη του Εργαστηρίου Αστρονομίας φιλοξενούνταν στο κτίριο του Μετεωροσκοπείου. Τα εγκαίνια του Αστεροσκοπείου έγιναν το 1961, ενώ αργότερα προστέθηκε και ένα ραδιοτηλεσκόπιο στη σκεπή του από τον Ιωάννη Σειραδάκη, το όνομα του οποίου φέρει σήμερα Θόλος, στη μνήμη του, τιμώντας το εμβληματικό του έργο στην ανάπτυξη του τομέα της Αστροφυσικής.
Σμαρώ Αβραμίδου