Αποστολή στην Έδεσσα: Σοφία Παπαδοπούλου
Η μέρα ξεκίνησε με εκείνη την παράξενη, πυκνή σιωπή που μόνο οι πολύ βαθιές απουσίες φέρνουν. Η σημερινή δεν ήταν μια απλή Κυριακή για την Έδεσσα, στο νομό Πέλλας, και το Νέο Μαρμαρά στη Χαλκιδική. Ήταν μια μέρα που ο χρόνος σταμάτησε για λίγο να κυλά μπροστά και γύρισε πίσω, στον Αύγουστο του 1974.
Πενήντα ένα χρόνια μετά, τα λείψανα δύο ηρώων της ΕΛΔΥΚ, σκεπασμένα με την ελληνική και την κυπριακή σημαία, επέστρεψαν στη γη από την οποία ξεκίνησαν χρόνια πριν το ταξίδι προς την υπεράσπιση των ιδανικών της πατρίδας και της ελευθερίας. Ένα ταξίδι που για τους στρατιώτες Θεόδωρο Χαραλαμπίδη και Στέφανο Κουρκούλη έμελλε να μην έχει επιστροφή. Και οι δύο εξαφανίστηκαν στο ύψωμα «Α» του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, στη Λευκωσία, μαχόμενοι κατά των Τούρκων, στις 16 Αυγούστου 1974. Για δεκαετίες χαρακτηρίζονταν αγνοούμενοι. Μέχρι που, χάρη στο πολύχρονο έργο ταυτοποίησης λειψάνων της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οικογένειες τους έλαβαν την απάντηση που περίμεναν μισό αιώνα, και σήμερα έγιναν οι κηδείες στους τόπους καταγωγής τους.
«Δεν φεύγω. Αν δεν ρίξω 10 αεροπλάνα, δεν γυρίζω πίσω»
Στον μητροπολιτικό ναό Αγίας Σκέπης της Έδεσσας, κάτω από έναν βουβό καλοκαιρινό ήλιο, δεκάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν για να συνοδεύσουν τον Θεόδωρο Χαραλαμπίδη στο τελευταίο του ταξίδι. Ανάμεσά τους, τα αδέλφια του —ο Αθανάσιος και η Βασιλική– αλλά και συμπολεμιστές του, που ήρθαν να αποχαιρετίσουν τον στρατιώτη που έφυγε από την πατρίδα του 21 ετών κι επέστρεψε ήρωας, πέντε και πλέον δεκαετίες μετά.
Συγκινητική και μεστή ιστορικού φορτίου ήταν η ομιλία του Γενικού Προξένου της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη, Κωνσταντίνου Πολυκάρπου, ο οποίος απέδωσε φόρο τιμής στον Χαραλαμπίδη, σκιαγραφώντας το ανθρώπινο και στρατιωτικό του ανάστημα:
«Μία τέτοια εξαιρετική περίπτωση ΕΛΔΥΚάριου ήταν ο ήρωας Θεόδωρος Χαραλαμπίδης, του Ιορδάνη και της Κασσιανής, γεννημένος το 1953. Κατ’ επιλογήν κατετάγη στην ΕΛΔΥΚ, για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία την ταραγμένη περίοδο του 1973, χωρίς βεβαίως να μπορεί να φανταστεί, ούτε αυτός, ούτε η οικογένεια του τι του επιφύλασσε η μοίρα».
Η θητεία του, όπως ανέφερε ο Γενικός Πρόξενος, ήταν απαιτητική από την αρχή. «Χειριστής Πυροβόλου Άνευ Οπισθοδρομήσεως (ΠΑΟ) 106 χιλιοστών κατά τη θητεία του, ενός βαρέως όπλου η χρήση του οποίου απαιτεί προσήλωση, ακρίβεια και γενναιότητα. Γενναιότητα, καθώς το όπλο είναι φτιαγμένο, κυρίως, για χρήση κατά των αρμάτων μάχης του εχθρού, σε περίοδο πολέμου. Με άλλα λόγια, ένας άνθρωπος κατά των σιδηρόφρακτων αρμάτων του εχθρού», εξήγησε.
Ο Θεόδωρος Χαραλαμπίδης επρόκειτο να απολυθεί μαζί με τη σειρά του στις 16-19 Ιουλίου 1974, ωστόσο τα σχέδια του διακόπηκαν απότομα με την τουρκική εισβολή. «Η μοίρα, αλλά και τα βάρβαρα και διχοτομικά σχέδια της Τουρκίας για την Κύπρο, επεφύλασσαν διαφορετική την τύχη του γενναίου Θεόδωρου αλλά και της σειράς του, και της ΕΛΔΥΚ γενικότερα», τόνισε ο κ. Πολυκάρπου.
Στην ομιλία του αναφέρθηκε με έμφαση στη γενικότερη ιστορική συγκυρία: «Η εξέλιξη των γεγονότων μετά το προδοτικό πραξικόπημα της Χούντας των Αθηνών και της ΕΟΚΑ Β’ στην Κύπρο, ήταν ο καταλύτης των εξελίξεων. Με την αποκάλυψη των σχεδίων της Τουρκίας για τη βάρβαρη στρατιωτική εισβολή στις 20 Ιουλίου 1974, η σειρά του Θεόδωρου Χαραλαμπίδη, παρότι είχε μόλις απολυθεί τυπικά, κλήθηκε να μην αναχωρήσει από την Κύπρο για επιστροφή, αλλά να παραμείνει στην ΕΛΔΥΚ, εκεί που θα εξελισσόταν ως οι Θερμοπύλες της Κύπρου».
Ο Θεόδωρος Χαραλαμπίδης πολέμησε με όλη τη δύναμη του χαρακτήρα του και την πίστη του στην αποστολή. Ο Κύπριος γενικός πρόξενος συνέχισε: «Η σειρά αυτή της ΕΛΔΥΚ δεν απολύθηκε ποτέ από το χρέος του Έλληνα στρατιώτη. Κλήθηκε να εκπληρώσει τον όρκο και το χρέος της υπεράσπισης των εθνικών εδαφών του Ελληνισμού στην Κύπρο, από τη θηριώδη, παράνομη, πλήρους στρατιωτικής κλίμακας και βαρβαρότητας εισβολή στην Κύπρο».
Η θυσία του δεν ήταν μοναχική. Ολόκληρη η γενιά των ΕΛΔΥΚαρέων έγραψε μια ξεχωριστή σελίδα: «Ο γνήσιος και αγνός πατριωτισμός των “ελδυκαρέων” έγραψε και γράφει ιστορία, και οι θυσίες και οι αγώνες τους αποτελούν τεράστια παρακαταθήκη στον απανταχού Ελληνισμό μας, είπε τις προάλλες ο ΠτΔ», υπογράμμισε ο κ. Πολυκάρπου.
Για τον Θεόδωρο Χαραλαμπίδη, οι μαρτυρίες των συμπολεμιστών του επιβεβαιώνουν τη γενναιότητα που έδειξε μέχρι τέλους: «Σύμφωνα με μαρτυρία φίλου και συμπολεμιστή του, που με δικαιολογημένη υπερηφάνεια μοιράστηκε μαζί μου ο αδερφός του, Αθανάσιος Χαραλαμπίδης, “ο Θεόδωρος αποδείχθηκε ότι ήταν θαραλλέο παιδί”. Συμμετείχε ενεργά στη μάχη, καλύπτοντας συμπολεμιστές του, ενώ έφερνε τραυματίες στο στρατόπεδο και με γενναιότητα ξαναορμούσε», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Κύπριος Γενικός Πρόξενος. Και η μαρτυρία κορυφώθηκε με μια φράση που η οικογένεια κρατά ως κειμήλιο ψυχής: «Δεν φεύγω. Αν δεν ρίξω 10 αεροπλάνα, δεν γυρίζω πίσω».
Ο μητροπολιτικός ναός Αγίας Σκέπης της Έδεσσας γέμισε ασφυκτικά από τους δικούς του ανθρώπους, τα μέλη της οικογένειάς του, φίλους, γνωστούς αλλά και πλήθος άλλων πολιτών που ήθελαν απλώς να συνοδεύσουν τον στρατιώτη της ΕΛΔΥΚ στο στερνό κατευόδιο. «Να μείνουμε να τιμήσουμε τη μνήμη του παιδιού, έλεγε μια ηλικιωμένη κυρία στον σύζυγό της καθώς κοντοστάθηκε μπροστά στο κηδειόχαρτο έξω από τον ναό κατά το σχόλασμα της πρωινής θείας λειτουργίας». «Ηταν ένα πολύ καλό παιδί» ήταν η φράση που ακούγονταν από τα χείλη όλων καθώς περνούσε από μπροστά τους η πομπή με τα λείψανά του, τυλιγμένα με τις σημαίες της Ελλάδας και της Κύπρου.
Έξω από τον ναό είχαν από νωρίς παραταχθεί στρατιώτες, για να αποδώσουν την οφειλόμενη τιμή στον ήρωα της ΕΛΔΥΚ, ενώ ανάμεσα στα στεφάνια, που είχαν τοποθετηθεί στο πλάι της εισόδου, πέραν αυτών της οικογένειας, ήταν αυτά της Κυπριακής Δημοκρατίας, του υπουργού Εθνικής Άμυνας Νίκου Δένδια και του υφυπουργού Αθανάσιου Δαβάκη, του αρχηγού ΓΕΣ Γεώργιου Κωστίδη αλλά και των συμπολεμιστών του από τον Σύλλογο Βορειοελλαδιτών Πολεμιστών της ΕΛΔΥΚ ’74, αρκετοί εκ των οποίων ήταν παρόντες στην κηδεία του συντρόφου τους.
Το «παρών» στην κηδεία έδωσαν -μεταξύ άλλων- οι βουλευτές Διονύσης Σταμενίτης, Θεοδώρα Τζάκρη και Νίκος Παπαδόπουλος, ο αντιπεριφερειάρχης Πέλλας Δάνης Τζαμτζής, αντιδήμαρχοι και ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Έδεσσας, ο στρατηγός της Μεραρχίας Εδεσσας Ιωάννης Παπουτσάκης και άλλοι στρατιωτικοί, εκπρόσωποι της Αστυνομίας και διαφόρων σωματείων και πλήθος κόσμου.
Μετά την εξόδιο ακολουθία, ακολούθησε η ταφή στα στρατιωτικά κοιμητήρια Έδεσσας, όπου από σήμερα αναπαύεται ο ήρωας της ΕΛΔΥΚ.
Ο Στέφανος Κουτρούλης «επέστρεψε» στο Νέο Μαρμαρά
Την ώρα που η Έδεσσα αποχαιρετούσε τον Θεόδωρο Χαραλαμπίδη, στη Χαλκιδική η παραθαλάσσια κοινότητα του Νέου Μαρμαρά αποχαιρετούσε ένα από τα δικά της παιδιά: τον Στέφανο Κουτρούλη, γεννημένο το 1952. Και αυτός έπεσε μαχόμενος στην ίδια φονική μάχη, στο ίδιο ύψωμα, την ίδια μέρα. Όπως και ο Χαραλαμπίδης, έτσι και ο Κουτρούλης προήχθη μεταθανατίως στον βαθμό του Ανθυπασπιστή.
«Η Ελληνική Πολιτεία και το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, εκπληρώνοντας την υποχρέωσή τους απέναντι στους οικείους του, παραδίδουν σήμερα τα οστά του ήρωα για να ταφούν στη Μητέρα Πατρίδα», αναφέρεται στο σύντομο βιογραφικό σημείωμα των δύο στρατιωτών που κηδεύτηκαν σήμερα.
Στον Νέο Μαρμαρά, ένα μνημείο με τη δαφνοστεφανωμένη μορφή του Στέφανου Κουτρούλη λαξευμένη πάνω σε μάρμαρο, με ένα ρητό και το ανάγλυφο της Κύπρου να τον συνοδεύει, θα θυμίζει πάντα στους κατοίκους της μικρής κοινότητας τη θυσία του δικού τους ήρωα.
«Δεν θα σας αφήναμε μόνους»: Συγκλονιστική μαρτυρία για τους ήρωες της ΕΛΔΥΚ
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ λίγες ώρες πριν από την κηδεία του Στέφανου Κουτρούλη, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Βορειοελλαδιτών Πολεμιστών ΕΛΔΥΚ 1974, Αθανάσιος Στάικος, συμπολεμιστής και φίλος του, ξετυλίγει με φωνή γεμάτη συγκίνηση μνήμες από τις δραματικές ημέρες του καλοκαιριού του 1974 στην Κύπρο.
«Ήταν ένα παλικάρι δύο μέτρα, ένας πραγματικός ήρωας», λέει για τον Κουτρούλη, με τον οποίο υπηρέτησαν μαζί επί επτά μήνες. Ο Στέφανος ήταν επίσης ένας από τους στρατιώτες της 103 Σειράς που ετοιμάζονταν να απολυθούν στις 15 Ιουλίου. Είχαν ήδη φορτώσει τις βαλίτσες τους, έτοιμοι να επιβιβαστούν στο καράβι από την Αμμόχωστο, όταν τους πρόλαβε το πραξικόπημα. Τελικά, αναχώρησαν στις 19 Ιουλίου —για να επιστρέψουν στις 21, λίγες ώρες μετά την τουρκική εισβολή.
Η επιστροφή τους ήταν ηρωική. Βρισκόμενοι καθ’ οδόν προς την Ελλάδα, άκουσαν από τα τρανζιστοράκια για την απόβαση των τουρκικών στρατευμάτων. Ανέβηκαν στο κατάστρωμα του αρματαγωγού και απαίτησαν από τον κυβερνήτη να γυρίσουν πίσω. Αλλιώς, του είπαν, θα πηδήξουν στη θάλασσα, αφηγείται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Στάικος. Με εντολή του Γενικού Επιτελείου, το πλοίο τελικά γύρισε. Αποβιβάστηκαν στην Πάφο, εξουδετέρωσαν τον εκεί τουρκοκυπριακό θύλακα και μέσα στη νύχτα πέρασαν το Τρόοδος για να φτάσουν στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ τα ξημερώματα της 21ης Ιουλίου. «Όταν τους ρωτήσαμε γιατί γύρισαν, μας είπαν: “Νομίζατε ότι θα σας αφήναμε μόνους σας;”».
Ο Στέφανος Κουτρούλης ήταν μέσα στο πολυβολείο του στρατοπέδου την τελευταία φορά που τον είδε ο συμπολεμιστής του, στις 15 Αυγούστου το βράδυ. «Η διαταγή ήταν ρητή: θα πέφταμε μέχρι ενός για την υπεράσπιση του στρατοπέδου και την τιμή της πατρίδας» θυμάται ο κ. Στάικος. Όμως μετά τις 12-1 το μεσημέρι, το πυροβολικό της Εθνοφρουράς σταμάτησε να τους καλύπτει. Τα δύο αντιαρματικά σίγησαν, ο διμοιρίτης έπεσε νεκρός… Η κατάσταση έγινε απελπιστική και ο υποδιοικητής, για να μην αφανιστούν όλοι, διέταξε απαγκίστρωση στις δύο μετά το μεσημέρι. «Τα δύο τρίτα σωθήκαμε. Ογδόντα τέσσερα παλληκάρια έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι», τονίζει και η φωνή του «σπάει» από συγκίνηση. Ανάμεσά τους και οι δύο ήρωες της ΕΛΔΥΚ που κηδεύτηκαν σήμερα.
Ο κ. Στάικος κρατά ζωντανές και τις εικόνες από εκείνες τις ημέρες λίγο πριν από τη μεγάλη καταιγίδα… Την ανεμελιά της Αμμοχώστου, όπου στην ολιγοήμερη ανάπαυλά τους οι φαντάροι τραγουδούσαν «άσπρα, κόκκινα, κίτρινα, μπλε καραβάκια στο Αιγαίο…», κάθε φορά που αντίκριζαν κάποιο επιβατηγό πλοίο. Τότε ακόμη τίποτα δεν προμήνυε τη μεγάλη φορτούνα.
«Ο Στέφανος ήταν ένας πραγματικός ήρωας», επαναλαμβάνει ο κ. Στάικος για τον φίλο και συμπολεμιστή του (αλλά και για όλους όσοι έπεσαν μαχόμενοι ηρωικά).
Η επιστροφή πενήντα χρόνια μετά και η αδιαπραγμάτευτη μνήμη
Οι κηδείες των δύο στρατιωτών έγιναν στο πλαίσιο του επαναπατρισμού των ταυτοποιημένων λειψάνων 16 πεσόντων της ΕΛΔΥΚ, θυμάτων της τουρκικής εισβολής, πριν από λίγες ημέρες.
Ο Θεόδωρος και ο Στέφανος δεν αγνοούνται πια. Αναγνωρίστηκαν, επιστράφηκαν, τιμήθηκαν. Και τα ονόματά τους γράφτηκαν ξανά στη δημόσια μνήμη — εκεί όπου ανήκαν πάντα.
Οι οικογένειές τους, οι φίλοι, οι συμπολεμιστές τους και όλοι όσοι ήταν παρόντες στην Έδεσσα και τον Νέο Μαρμαρά, τούς αποχαιρέτησαν με στρατιωτικές τιμές, αλλά και με μια υπόσχεση: Να μην ξεχαστεί η θυσία τους.
* Επισυνάπτονται φωτογραφίες – Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ/Σ. Παπαδοπούλου
* Τη φωτογραφία του κ. Στάικου στο μνημείο του Στέφανου Κουτρούλη παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ίδιος ο κ. Στάικος