Με θέμα «ΓΥΝΑΙΚΕΣ- χωρίς υπότιτλο», με 16 ομάδες από διάφορες γωνιές της Ελλάδας και πολλές ιστορίες, από την Παρασκευή 24/1 έως και την Κυριακή 26/1, η Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων θα φιλοξενήσει την 4η Γιορτή Προφορικής Ιστορίας.
Η ιστορικός και μέλος του συντονιστικού των Ομάδων Προφορικής Ιστορίας, Τασούλα Βερβενιώτη, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 fm», εξήγησε ότι οι ΟΠΙ οργανώνουν, κάθε δύο χρόνια, μια Γιορτή Προφορικής Ιστορίας και στην 4η Γιορτή θα συμμετάσχουν συνολικά 16 ΟΠΙ από όλη την Ελλάδα, με τις παλαιότερες εξ αυτών να κάνουν ανακοινώσεις με βάση το κεντρικό θέμα (Γυναίκες – χωρίς υπότιτλο) και τις νεότερες να αυτοπαρουσιάζονται.
Το χρονικό εύρος των ανακοινώσεων από τις παλαιότερες ΟΠΙ είναι μεγάλο· αφορά την έμφυλη βία στον εμφύλιο, το «επισκεπτήριο» στις φυλακές Επταπυργίου, τη μετα-εμφυλιακή κοινωνία, το «μεροκάματο», τις συγκλίσεις και αποκλίσεις στις δεκαετίες 1940-1960, τις γυναίκες ναυτικούς, τις σημερινές δασκάλες εικαστικών καθώς και την πολιτικότητα των φοιτητριών σε Τμήμα του ΕΚΠΑ. Μια δια-ομαδική ανακοίνωση αφορά τις «Μοδίστρες», ενώ κάποιες ΟΠΙ «ξεφεύγουν» από το θέμα: αναφέρονται στο άνοιγμα ενός καφενείου, μετά από πενήντα χρόνια, στη Σκλαβοπούλα Χανίων, στις «ανοικτές αυλές» στη Μάρπησσα Πάρου, στην ιστορία της Αγίας Μαρίνας Ηλιούπολης.
Το πρόγραμμα της 4ης Γιορτής Προφορικής Ιστορίας, η οποία είναι ανοιχτή στο κοινό, περιλαμβάνει -μεταξύ άλλων- δύο θεατρικά δρώμενα, καθώς και τρία ντοκιμαντέρ με προφορικές μαρτυρίες: The Wanted 18, Αζήτητοι και Herstories: Οι ρίζες μου (περισσότερες πληροφορίες στο: http://oralhistorygroups.gr/4h-giorti-proforikis-istorias/
Στη διάρκεια της 4ης Γιορτής θα παρουσιαστεί επίσης η πρώτη πλατφόρμα προφορικών μαρτυριών στην Ελλάδα και θα διεξαχθεί σεμινάριο για την απομαγνητοφώνηση με χρήση τεχνητής νοημοσύνης.
Στην ερώτηση «γιατί την ονομάζετε Γιορτή Προφορικής Ιστορίας και όχι Συνέδριο Προφορικής Ιστορίας», η κ. Βερβενιώτη διευκρινίζει ότι η ουσιώδης διαφορά ανάμεσα σε ένα Συνέδριο Προφορικής Ιστορίας και στη Γιορτή Προφορικής Ιστορίας είναι ότι στο Συνέδριο συμμετέχουν άτομα, ενώ στη Γιορτή συλλογικότητες. «Η ανακοίνωση σε ένα Συνέδριο αναδεικνύει συνήθως μια ατομική δουλειά κάποιου ερευνητή/τριας· στο πρόγραμμα του Συνεδρίου αναγράφεται το όνομα του/της και η συμμετοχή αυτή εμπλουτίζει το βιογραφικό της. Στις ΟΠΙ θεωρούμε ότι η προφορική ιστορία αποτελεί ένα συνεργατικό πρότζεκτ και οι ανακοινώσεις στις Γιορτές Προφορικής Ιστορίας στηρίζονται στη δουλειά των μελών της ομάδας και γι αυτό δεν καταγράφουμε το όνομα αυτού που κάνει την ανακοίνωση αλλά της ομάδας», σημειώνει η ιστορικός και προσθέτει και μία άλλη διάσταση, αυτή της αλληλογνωριμίας των ομάδων. Γίνεται από άτομα. Ένας ερευνητής έχει κάνει μια έρευνα. Την παρουσιάζει το συνέδριο, βάζει το όνομά του. Στο δικό μας πρόγραμμα παρουσιάζουν συλλογικότητες, οι ομάδες. Τα άτομα ανήκουν μέσα στην ομάδακαι είναι η δουλειά της ομάδας η οποία στηρίζει την ανακοίνωση. «Γνωριζόμαστε. Δηλαδή η ομάδα από τα Γιαννιτσά δεν ξέρει καθόλου την ομάδα μας από τα Χανιά, ούτε την ομάδα της Χίου. Έτσι λοιπόν είναι μια γιορτή αλληλογνωριμίας μεταξύ των ομάδων, οι οποίες αποτελούν ένα δίκτυο που απλώνεται σε όλη την Ελλάδα».
Σημειώνει, δε, πως η ονομασία όλων των ομάδων προφορικής ιστορίας ξεκινά με τα αρχικά ΟΠΙ και μετά προσθέτουμε κάποια από τα αρχικά από τον τόπο ή το θέμα με το οποίο καταπιάνονται, οπότε οι ανακοινώσεις των ΟΠΙ απηχούν ένα ευρύτερο σύνολο, το οποίο ξεπερνάει τα όρια των μελών της ομάδας και επεκτείνεται στην ευρύτερη κοινότητα από την οποία αντλεί το υλικό της, τις συνεντεύξεις, και προς την οποία τελικά απευθύνεται και θέλει να εκφράσει.
Οι ΟΠΙ αποτελούν ένα δίκτυο ομάδων με οριζόντια διασύνδεση· είναι αυτοφυείς: μια ομάδα ατόμων επιθυμεί να συγκεντρώσει προφορικές μαρτυρίες και εκπαιδεύεται με ένα σεμινάριο· είναι επίσης αυτοδιαχειριζόμενες και άτυπες: δεν έχουν σφραγίδα ούτε και χρήματα, ενώ ο συνδετικός κρίκος όλων των ΟΠΙ είναι το Συντονιστικό.
«Οι ΟΠΙ ως ένα δίκτυο που δημιουργήθηκε από τα κάτω και αποτελείται από άτυπες, αυτοφυείς και αυτοδιαχειριζόμενες ομάδες, οι οποίες συλλέγουν τη μνήμη των “αφανών”, τις βιωμένες εμπειρίες των ‘απλών’ ανθρώπων, εδώ και δεκαπέντε χρόνια, αποτελούν ένα κοινωνικό φαινόμενο, ιστορικά σημαντικό και μοναδικό, ίσως σε παγκόσμιο επίπεδο», επισημαίνει η Τασούλα Βερβενιώτη.
Υπάρχει, άραγε, κάποιος σχεδιασμός έτσι ώστε τα αρχεία αυτά των Ομάδων να καταχωρηθούν σε κάποια δημόσια βιβλιοθήκη ή σε έναν ανοιχτό ιστότοπο; «Ναι, βεβαίως. Εγώ θεωρώ ότι όλες οι ομάδες κατέχουν ένα θησαυρό. Αυτή η μνήμη που έχουν καταγράψει αποτελεί ένα θησαυρό. Αυτό και βέβαια πρέπει πρώτον να κατατεθεί κάπου και να είναι προσβάσιμο σε όλους τους ανθρώπους. Εμείς θεωρούμε ότι πρέπει να κατατεθεί στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ). Και γι’ αυτό στη γιορτή προφορικής ιστορίας, τον πρώτο χαιρετισμό θα τον κάνει η γενική διευθύντρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης, η κυρία Χρύσα Νικολάου», αναφέρει η κ. Βερβενιώτη.
«Θεωρούμε ότι η ΕΒΕ είναι ο ιδανικός τόπος για τη συγκέντρωση και ανοικτή πρόσβαση των αρχείων των ΟΠΙ», λέει η κ. Βερβενιώτη, εκφράζοντας την ελπίδα πως όταν φτιαχτούν οι υποδομές στην ΕΒΕ, θα δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων για προφορικές μαρτυρίες. «Η νέα τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα η βάση αυτή να έχει διακλαδώσεις σε όλη την Ελλάδα», επισημαίνει η κ. Βερβενιώτη.