«Ειλικρινά, είμαι εντυπωσιασμένος. Θα μπορούσα να πω: κοιτάξτε την Ελλάδα, γιατί εδώ συμβαίνουν κάποια πολύ ενδιαφέροντα πράγματα». Με αυτή τη φράση ο εκπρόσωπος του ΟΑΣΕ για την ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης, πρέσβης Jan Braathu, εκφράζει τη θετική εικόνα που αποκόμισε, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη χώρα μας, για μια σειρά από πρωτοβουλίες στον τομέα της ενημέρωσης, όπως η συγκρότηση της Task Force, η ίδρυση του Διεθνούς Κέντρου για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων και άλλων Επαγγελματιών των ΜΜΕ (ICSJ), η αντιμετώπιση των SLAPPs κά. Όπως, μάλιστα, είπε θα αναφερθεί στα όσα γίνονται στον συγκεκριμένο τομέα στην Ελλάδα, στην έκθεσή του στο Μόνιμο Συμβούλιο, τον ερχόμενο Απρίλιο.
Με αφορμή την παρουσία του στη Θεσσαλονίκη για τα εγκαίνια των γραφείων του ICSJ, τις επαφές με τα μέλη της Task Force και την κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Γενικό Γραμματέα Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, Δημήτρη Γαλαμάτη, ο πρέσβης Jan Braathu μίλησε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για τις προτεραιότητες του ΟΑΣΕ με στόχο την ενίσχυση της ελευθερίας των ΜΜΕ, τις προκλήσεις για τους δημοσιογράφους και πώς αυτές μπορούν να αντιμετωπιστούν, αλλά και για την εμπειρία που αποκόμισε ως πρέσβης σε χώρες των Βαλκανίων.
«Είμαι πολύ εντυπωσιασμένος. Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν ήξερα πολλά για το τι γινόταν στην Ελλάδα ως επίσημες πολιτικές. Γνωρίζουμε για κάποια θέματα, φυσικά, αλλά δεν ήμουν ενήμερος για τις διάφορες δραστηριότητες και πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί. Η Task Force αποτελεί μια σημαντική πρωτοβουλία, αν και παρόμοιες δράσεις υλοποιούνται και σε άλλες χώρες. Αλλά είναι τόσο σημαντικό να δημιουργείται ένα φόρουμ διαλόγου όπου οι δημοσιογράφοι, οι εκπρόσωποι, οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να καθίσουν μαζί γύρω από ένα τραπέζι με εκπροσώπους από διάφορους κυβερνητικούς θεσμούς -από το υπουργείο Εσωτερικών, την αστυνομία, τους δικαστές, τους εισαγγελείς- και να συζητούν θέματα που αφορούν τα μέσα ενημέρωσης και την ασφάλεια των δημοσιογράφων» σημείωσε ο κ. Braathu.
«Βλέπω αυτό το Κέντρο ως μια δυνατότητα να έρθουν στη Θεσσαλονίκη αστυνομικοί, εισαγγελείς, δικαστές, δημόσιοι υπάλληλοι από διάφορα κράτη που συμμετέχουν στον ΟΑΣΕ, για εκπαίδευση στο Κέντρο. Το βλέπω ως μια τεράστια ευκαιρία για εμάς στον ΟΑΣΕ να αξιοποιήσουμε τη δουλειά που έχει ήδη γίνει εδώ στην Ελλάδα και στη Θεσσαλονίκη και να τη μεταφέρουμε σε ένα ευρύτερο κοινό του ΟΑΣΕ» υπογράμμισε.
Σημείωσε, δε, πως όσο μαθαίνει περισσότερα για τη λειτουργία αυτής της ειδικής ομάδας εργασίας και τα αποτελέσματά της – με το Κέντρο να αποτελεί ένα από αυτά – αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για μια δυναμική διαδικασία σε εξέλιξη και όπως και ο ίδιος έχει διαπιστώσει από τους εκπροσώπους των δημοσιογράφων, η πρωτοβουλία αυτή έχει ήδη θετική ανταπόκριση. «Υπάρχει η επίγνωση ότι η αλλαγή απαιτεί χρόνο και δεν μπορεί να επιτευχθεί άμεσα» πρόσθεσε.
Ένα από τα θέματα που είχε την ευκαιρία να συζητήσει ο εκπρόσωπος του ΟΑΣΕ για την ελευθερία των ΜΜΕ με τον ΓΓ Επικοινωνίας και Ενημέρωσης ήταν η πρόκληση των SLAPPs, με τον κ. Γαλαμάτη να τον ενημερώνει για τη σύσταση νομοπαρασκευαστικής επιτροπής αναφορικά με τη διαδικασία ενσωμάτωσης της Οδηγίας SLAPP της ΕΕ, όπου θα συμμετέχει εκπρόσωπος και από τη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης αλλά και δύο δημοσιογράφοι – μέλη της Task Force.
«Άκουσα επίσης για μια πρωτοβουλία που έχει αναληφθεί για τη θέσπιση εθνικής νομοθεσίας κατά των SLAPPs στην Ελλάδα και για μια ομάδα εργασίας που έχει συσταθεί από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, όπου, χάρη στον κ. Γαλαμάτη, εκπρόσωποι των δημοσιογράφων θα συμμετέχουν σε αυτή την ομάδα εργασίας. Αυτό που βλέπω είναι μια προσπάθεια να δημιουργηθούν συνθήκες διαλόγου μεταξύ των κυβερνητικών αρχών, των κρατικών θεσμών και της δημοσιογραφικής κοινότητας. Νομίζω ότι αυτό είναι που πρέπει να δούμε σε πολύ περισσότερα κράτη που συμμετέχουν στον ΟΑΣΕ» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Braathu.
Μπορεί, δε, η παραμονή του στη Θεσσαλονίκη να ήταν σύντομη, ωστόσο ύστερα από πρόσκληση του κ. Γαλαμάτη, την οποία και αποδέχτηκε με χαρά, αναμένεται να επιστρέψει στη χώρα μας, αυτή τη φορά για επαφές στην Αθήνα. «Μιλήσαμε για το ενδεχόμενο μιας επίσημης επίσκεψης στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια επίσημη επίσκεψη στην πρωτεύουσα, στην Αθήνα, για να συναντηθούμε με υπουργούς και δημοσιογραφικές ενώσεις και εκεί. Ο κ. Γαλαμάτης με προσκάλεσε να έρθω και αποδέχτηκα την πρόσκληση. Πότε θα γίνει αυτό, δεν ξέρω. Πιθανότατα το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Αλλά αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο, ως διμερής συνεργασία» εξήγησε.
Τεράστιο επίτευγμα η ίδρυση του ICSJ
Ο κ. Braathu ήταν και ο επίτιμος καλεσμένος στα εγκαίνια του ICSJ, την ίδρυση του οποίου χαρακτήρισε «τεράστιο επίτευγμα». «Το όνομά του είναι Διεθνές Κέντρο και νομίζω ότι αυτό λέει τα πάντα για τη φιλοδοξία των δημιουργών του. Και εύχομαι πραγματικά επιτυχία σε αυτό το τεράστιο, φιλόδοξο εγχείρημα. Νομίζω ότι το Κέντρο θα αποτελέσει ένα σημαντικό πλεονέκτημα εντός του ΟΑΣΕ για την εκπαίδευση των δημοσιογράφων σχετικά με το πώς να συμπεριφέρονται (οι δημοσιογράφοι) σε πολύ δύσκολες καταστάσεις, σε απειλητικές καταστάσεις, σε εμπόλεμες ζώνες, σε ζώνες συγκρούσεων, σε μαζικές διαδηλώσεις. Πώς οι δημοσιογράφοι μπορούν να προστατευτούν, ποιες πρακτικές πρέπει να χρησιμοποιούν».
Υπογράμμισε, δε, τη μοναδικότητα του Κέντρου. «Δεν γνωρίζω κανένα άλλο Κέντρο αυτού του είδους πουθενά στην περιοχή του ΟΑΣΕ. Ναι, ορισμένα συμμετέχοντα κράτη έχουν μεμονωμένα προγράμματα για την ασφάλεια των δημοσιογράφων. Κάνουν κάποια εκπαίδευση, αλλά δεν υπάρχει κάποιο Κέντρο. Αυτό το Κέντρο είναι κάτι περισσότερο από μια απλή εκπαιδευτική εγκατάσταση. Θα είναι ένα αποθετήριο τεχνογνωσίας και ανάπτυξης. Αυτό θα ήθελα να το δω να γίνεται […] Και τώρα νομίζω ότι όσοι από εμάς πιστεύουμε στο Κέντρο θα πρέπει να συνεργαστούμε για να προσπαθήσουμε να το ενισχύσουμε γεμίσουμε με δραστηριότητες και τεχνογνωσία και γνώση» υπογράμμισε.
Προτεραιότητες και προκλήσεις: SLAPPs, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παραπληροφόρηση και ασφάλεια των δημοσιογράφων
Ο κ. Braathu παραδέχτηκε πως υπάρχουν πάρα πολλές προκλήσεις και ότι «τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι δημοσιογράφοι δέχονται παντού πιέσεις», ενώ απαρίθμησε τις προτεραιότητές του με την ιδιότητα του εκπροσώπου του ΟΑΣΕ για την ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης.
Πρώτα έθεσε το θέμα των SLAPPs: «Η φιλοδοξία μου για φέτος είναι να κάνω κάποιες συστάσεις στα κράτη που συμμετέχουν στον ΟΑΣΕ σχετικά με τη νομοθεσία κατά των SLAPPs. Θα προσπαθήσω να αναπτύξω όσα έχει γίνει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία έχει κάνει πραγματικά σπουδαία δουλειά σε αυτό το θέμα. Και επίσης η αξιοποίηση της σχετικής οδηγίας από τον περασμένο Μάιο, η οποία αφορά τα διασυνοριακά SLAPPs. Αλλά υπάρχει και μια σύσταση της Επιτροπής το 2022 προς τα κράτη μέλη της ΕΕ να θεσπίσουν εθνική νομοθεσία κατά των SLAPPs. Η Ελλάδα έχει ήδη αρχίσει να το κάνει και αυτό είναι υπέροχο. Επίσης, το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει κάνει πολύ σημαντικό έργο για τη νομοθεσία κατά των SLAPPs. Θέλω να τα συγκεντρώσω όλα αυτά, να διατυπώσω μια σύσταση προς τα 57 συμμετέχοντα κράτη για τη θέσπιση νομοθεσίας κατά των SLAPPs. Φιλοδοξία μου είναι να παραχθεί μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Ξέρω ότι είναι φιλόδοξο, αλλά πιστεύω ότι μπορεί να γίνει. Σίγουρα θα προσπαθήσω. Οπότε η καταπολέμηση των SLAPPs, αυτό είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που θέλω να δουλέψω» είπε.
Στη συνέχεια, όπως τόνισε, πρέπει να εξεταστεί η ρύθμιση σε ό,τι αφορά τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, ένα θέμα που συνδέεται επίσης με θέματα τεχνητής νοημοσύνης. «Βλέπω ότι, για παράδειγμα, ο Καναδάς θέσπισε πέρυσι νομοθεσία που απαιτεί από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης να πληρώνουν ένα τέλος για την αναδημοσίευση περιεχομένου από καναδικές εφημερίδες. Στη συνέχεια, η Meta μπλόκαρε αμέσως όλο το καναδικό περιεχόμενο στις πλατφόρμες της. Αλλά νομίζω ότι αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα. Ξέρετε, αν παίζουμε μουσική σε δημόσιο χώρο, σε ένα εστιατόριο ή σε ένα κλαμπ, πρέπει να καταβάλλεται αμοιβή για τη χρήση αυτής της μουσικής. Και βλέπουμε ότι οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αναδημοσιεύουν υλικό που παράγεται από μέσα ενημέρωσης, από δημοσιογράφους, χωρίς καμία αποζημίωση. Αυτό υπονομεύει το έργο των σοβαρών μέσων ενημέρωσης. Χάνουν έσοδα, και δεν θα έπρεπε να χάνουν έσοδα. Πρόκειται λοιπόν για ένα πολύπλοκο ζήτημα. Το επεξεργαζόμαστε τώρα. Δεν ξέρω αν θα ολοκληρώσουμε το έργο αυτό μέχρι το τέλος του έτους. Αλλά αποτελεί προτεραιότητα για μένα στο επόμενο διάστημα».
Σε ό,τι αφορά τη μάστιγα της εποχής, την παραπληροφόρηση, ο κ. Braathu τόνισε την επιτακτική ανάγκη για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της: «Και πάλι, μπορούμε να μιλήσουμε για το πώς οι πλατφόρμες ρυθμίζουν το περιεχόμενό τους. Αλλά είναι επίσης ένα ζήτημα που τέμνεται με την ελευθερία της πληροφόρησης. Και αυτό που με ανησυχεί είναι ότι δεν θέλουμε λογοκρισία. Σίγουρα δεν θέλουμε κυβερνητική ή κρατική λογοκρισία. Αλλά δεν θέλουμε την ακρότητα από την άλλη πλευρά. Πρέπει λοιπόν να βρούμε μια ισορροπία. Και φοβάμαι ότι αν δεν είμαστε προσεκτικοί, θα καταλήξουμε σε έναν ολισθηρό κατήφορο, όπως τον αποκαλώ, που θα κατρακυλήσει σε κάποιες μορφές λογοκρισίας. Οπότε αυτό είναι κάτι, όπου πρέπει να προσεγγίσουμε τα πράγματα πολύ προσεκτικά» επισήμανε.
Εξέφρασε την ανησυχία του για τις προσπάθειες που διαπιστώνονται σε ό,τι αφορά την παρεμπόδιση της ροής της πληροφορίας πέρα από τα σύνορα. «Νομίζω ότι βλέπουμε προσπάθειες να εμποδιστεί η διασυνοριακή ροή πληροφοριών. Για διάφορους λόγους. Και αυτό είναι επίσης ένας ολισθηρός δρόμος. Είναι μια επικίνδυνη προσέγγιση των πραγμάτων. Αλλά πρέπει να αντιμετωπίσουμε την παραπληροφόρηση και τα ξεκάθαρα ψέματα που μεταδίδονται» υπογράμμισε.
Ένα ζήτημα που θα είναι πάντα στην κορυφή της ατζέντας του ίδιου και του ΟΑΣΕ είναι η ασφάλεια των δημοσιογράφων. «Η καταπολέμηση της ατιμωρησίας των εγκλημάτων κατά των δημοσιογράφων είναι επίσης κάτι για το οποίο έχω εργαστεί στο παρελθόν. Και θα συνεχίσω να υπενθυμίζω στα συμμετέχοντα κράτη ότι έχουν ευθύνη. Είναι πραγματικά καλό να συλλαμβάνονται και να τιμωρούνται οι εκτελεστές ή οι πραγματικοί δράστες. Αλλά τι γίνεται με τους ανθρώπους που τους πλήρωσαν για να το κάνουν; Τους υποκινητές. Τη ρίζα του προβλήματος. Και αυτό είναι κάτι που υπενθυμίζω στις χώρες […] Κανείς δεν πρέπει να τη γλιτώνει με φόνο. Όχι μόνο για τους δημοσιογράφους, για όλη την κοινωνία» τόνισε ο κ. Braathu.
«Μόνο η συνεργασία παράγει αποτελέσματα»
Ο Νορβηγός αξιωματούχος του ΟΑΣΕ έχει μεγάλη εμπειρία από τα Βαλκάνια αφού υπηρέτησε ως διπλωμάτης στο Κόσοβο, τη Σερβία και αλλού. «Νομίζω πως αυτό που έμαθα εργαζόμενος σε αυτή την περιοχή για πολλά χρόνια -για πάνω από δύο δεκαετίες- είναι πως μόνο η συνεργασία παράγει αποτελέσματα» ανέφερε -μεταξύ άλλων- στη συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Braathu.
Κατά την εκτίμησή του, η εμπειρία του από την περιοχή του έδειξε πως η εμπιστοσύνη είναι το πιο σημαντικό στοιχείο. «Πρέπει να γίνει κατανοητό ποιος είμαι και τι προσπαθώ να πετύχω. Ότι δεν είμαι εχθρός κάποιου, προσπαθώ απλώς να εφαρμόσω ορισμένες αρχές, που οι ίδιοι έχουν αποδεχθεί και υιοθετήσει» σημείωσε.
Για τον εκπρόσωπο του ΟΑΣΕ για την ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης, το «κλειδί» είναι η σύμπραξη ώστε να παραχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα. Αλλά και το να μαθαίνει το ένα κράτος – μέλος του Οργανισμού από το άλλο. «Υπάρχουν -για παράδειγμα- ορισμένες καλές πρακτικές στην Ελλάδα. Τι θα ήθελαν ίσως κάποιες άλλες χώρες να μάθουν από την Ελλάδα; Αυτή είναι η πρόθεσή μου: να εργαστούμε από κοινού όλοι μαζί και να ενεργοποιήσουμε δίκτυα ανθρώπων που σκέπτονται κατά τον ίδιο τρόπο και να το φέρουμε όλο αυτό εις πέρας» κατέληξε.
Σ.Παπ.
*Τη φωτογραφία παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επιστημονικά υπεύθυνος του ICSJ, καθηγητής Νίκος Παναγιώτου