Άνθρωποι που έζησαν στο Σανατόριο Ασβεστοχωρίου την περίοδο 1922 – 1960, κλεισμένοι σε μία τραπεζαρία, αφηγούνται τις πιο προσωπικές τους ιστορίες …ξανά. Αυτήν τη φορά τα φώτα δεν πέφτουν πάνω στη φυματίωση, την ασθένεια που τους οδήγησε εκεί, αλλά στον κοινωνικό στιγματισμό που υφίστανται.
Πρόκειται για την παράσταση «Sanatorium / Και τώρα κλείστε όλες τις πόρτες», που έγραψε η Χαρούλα Αποστολίδου μελετώντας μαρτυρίες και σχετικά ντοκουμέντα, η οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά πριν από δέκα χρόνια στη μισογκρεμισμένη πτέρυγα του «Πέτρινου», στο νοσοκομείο Γ. Παπανικολάου κι από εκεί ταξίδεψε έως το 2019 σε συμβολικά σημεία σε όλη τη χώρα. Φέτος, ανεβαίνει από τις 25 Οκτωβρίου στο Θέατρο Σοφούλη, σε σκηνοθεσία Στέλιου Βραχνή.
«Η Χαρούλα Αποστολίδου, επειδή την ενδιέφερε η πολιτικότητα που δημιουργώ στα έργα και το πώς τα μεταθέτω σε ένα λίγο πιο άχρονο περιβάλλον χωρίς να με ενδιαφέρει το ακριβές χρονικό πλαίσιο όπου υπαγορεύονται, μου ζήτησε να το αναλάβω. Όταν λοιπόν το διάβασα, το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα είναι ότι η φυματίωση είναι σχήμα και πίσω από αυτό το σχήμα υπάρχει η βαθιά ουσία των ανθρώπων, που είναι κοινωνικά στιγματισμένοι» εξηγεί στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο σκηνοθέτης Στέλιος Βραχνής.
Όπως υποστηρίζει, με τον τρόπο αυτό έχει δημιουργηθεί μία παράσταση που εστιάζει λιγότερο στην αρρώστια αυτή καθαυτή και περισσότερο στο γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι απόκληροι και καθίστανται διαρκώς δέσμιοι σε αυτό που έχει αποφασίσει η κοινωνία να είναι. «Φαίνεται λοιπόν ότι η φυματίωση είναι η αφορμή και εστιάζουμε περισσότερο στην αγωνία αυτών των ανθρώπων να επικοινωνήσουν» αναφέρει ο κ. Βραχνής.
Μάλιστα, μέσα από διάφορα τρικ, ο σκηνοθέτης αποκαλύπτει την απομόνωση αυτών των ανθρώπων, οι οποίοι, ως ηθοποιοί πάνω στη σκηνή, καλούν τους θεατές να πάνε κοντά τους και να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι μαζί τους. «Υπηρετώντας πιστά τη θεατρική συνθήκη, όπου ένας θεατής παρακολουθεί κι ένας ηθοποιός παίζει, ο θεατής δεν πρόκειται ποτέ να πάει στη σκηνή, όσο κι αν τον καλεί ο ηθοποιός. Αυτό από μόνο του είναι τραγωδία» σημειώνει ο Στέλιος Βραχνής.
Η τραπεζαρία στη σκηνή, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, αποτελεί το σκηνικό παρόν. Πίσω της ακριβώς υπάρχει ένας καναπές που αποτελεί τη νατούρα, δηλαδή επιδιώκει την πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας, ενώ διαγώνια βρίσκεται ένας τρίτος χώρος, τον οποίο ο ίδιος αποκαλεί «καπνιστήριο». «Εκεί οι ηθοποιοί μπορούν να πηγαίνουν όποτε θέλουν και να βγαίνουν από τον οποιοδήποτε ρόλο. Είναι σαν να γδύνονται την υποχρέωσή τους να φέρουν κάποιο χαρακτήρα» εξηγεί. Ταυτόχρονα, υπάρχει μία live κάμερα, η οποία φανερώνει τις λεπτομέρειες της παράστασης που δεν είναι εύκολα ορατές.
«Το 70% της παράστασης είναι η απελπισμένη προσπάθεια των ηθοποιών να διατυπώσουν εκ νέου κάτι το οποίο δεν λέγεται. Όπως και στην τραγωδία, κάποια πράγματα ενώ γράφονται, είναι τόσο δυνατά και τόσο έντονα που δεν μπορεί εύκολα ένας άνθρωπος να τα πει ένα δημόσιο βήμα» λέει ο κ. Βραχνής που υποστηρίζει ότι το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο θέατρο είναι να βρεθεί ο τρόπος του πώς θα ειπωθούν, ώστε να μην είναι βαρύγδουπα συγκινησιακά και θα κάνουν τον θεατή απλώς να ταυτιστεί.
«Το να κάνω μια συγκινητική παράσταση, στην οποία κλαίμε επειδή αυτοί οι άνθρωποι βιώνουν κάποιες καταστάσεις, είναι πανεύκολο. Το να καταφέρεις όμως μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο και μέσα στη ρυθμικότητα να υπάρχει χιούμορ, που να μπερδεύει τον θεατή και να αναρωτιέται γιατί τον πιάνει μία ευφορία βλέποντας αυτό, είναι πιο δύσκολο. Όμως ποιος μας λέει ότι αυτοί οι άνθρωποι μέσα στο σανατόριο υπέφεραν μόνο; Δεδομένου ότι είχαν μία ζωή και μία καθημερινότητα που είχε κι άλλες στιγμές» καταλήγει.
Η πρεμιέρα του «Sanatorium/Και τώρα κλείστε όλες τις πόρτες» είναι την Τετάρτη 25 Οκτωβρίου στις 21.00, ενώ θα ακολουθήσουν άλλες τρεις παραστάσεις: την Πέμπτη 26 Οκτωβρίου και την επόμενη Τετάρτη και Πέμπτη 1 και 2 Νοεμβρίου, στο Θέατρο Σοφούλη, στην Καλαμαριά.
Βαρβάρα Καζαντζίδου