Γράφει μυθιστορήματα, ποιήματα, άρθρα και κριτικές, ζωγραφίζει, φιλοσοφεί, διδάσκει, αθλείται, πολιτεύεται, ταξιδεύει. Στις φιλικές και επαγγελματικές του συναναστροφές περιλαμβάνονται «βαριά» ονόματα της τέχνης και του πνεύματος, όπως ο Άντι Γουόρχολ, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, ο Γιόζεφ Μπόις, ο Ζαν Μισέλ Μπασκιά, ο Αντρέ Μασόν, οι Έλληνες: Λουκάς Σαμαράς και Γιάννης Κουνέλλης αλλά και ο Μανώλης Αναγνωστάκης, που έγινε και νονός του γιου του. Είναι πολίτης του κόσμου με αξιοζήλευτο βιογραφικό. Τον περισσότερο χρόνο του τον περνά μεταξύ Αθήνας και Παρισιού. Είναι ο Δημοσθένης Δαββέτας, (μεταξύ άλλων ιδιοτήτων και…) καθηγητής φιλοσοφίας της τέχνης.
Αυτή η πολυσχιδής προσωπικότητα θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη για να εκθέσει, από 21 Απριλίου 2023, περισσότερους από 30 πρωτοεμφανιζόμενους πίνακες ζωγραφικής στη Chalkos Gallery (Ιουστινιανού 21).
Δυσπιστία διαρκείας και γνωριμίες με ειδικό βάρος
Το έργο του (συγγραφικό, καλλιτεχνικό κ.ά.) είναι πλουσιότατο. Μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί 71 βιβλία του, εκ των οποίων τα 20 στα ελληνικά και τα υπόλοιπα στα γαλλικά και τα γερμανικά. Ανάμεσά τους, πολλές ποιητικές συλλογές και μυθιστορήματα, ενώ έχει στα συρτάρια του και πέντε ανέκδοτα μυθιστορήματα. Επιπλέον, την υπογραφή του φέρουν πολλά δοκίμια, τα περισσότερα εκ των οποίων δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Liberation, με την οποία συνεργαζόταν επί μια δεκαετία, ενώ αναλύσεις του έχουν «φιλοξενηθεί» στα έντυπα των μεγαλύτερων μουσείων του κόσμου. Την ίδια ώρα, οι πίνακές του έχουν ταξιδέψει σε διάφορες γωνιές του πλανήτη και έχουν εκτεθεί σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Οι «εμφανίσεις» του στην ελληνική καλλιτεχνική – πνευματική ζωή είναι λιγότερες απ’ ό,τι στο εξωτερικό. Ο λόγος, όπως μας αποκαλύπτει κατά τη συζήτησή μας, είναι η επαναλαμβανόμενη δυσκολία που αντιμετωπίζει στη συνεννόησή του με τους «αρμόδιους». «Άλλα συμφωνούμε και υπογράφουμε στην αρχή και άλλα προκύπτουν στη συνέχεια κι αυτό με οδήγησε σε μια δυσπιστία διαρκείας», λέει με εμφανή δυσαρέσκεια.
Εκτός των παραπάνω, ο κ. Δαββέτας γράφει εδώ και μία οχταετία πολιτικές αναλύσεις, αλλά και κοινωνικά, πολιτιστικά και φιλοσοφικά θέματα στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ». Ως ζωγράφος και ευρύτερα ως εικαστικός, καταχωρείται στους αυτοδίδακτους καθώς δεν παρακολούθησε μαθήματα σε κάποια σχολή, ευτύχησε όμως να συναναστραφεί, να συνεργαστεί και να γίνει φίλος με κορυφαία ονόματα του χώρου και έτσι να δει πώς δουλεύουν και σκέφτονται και να μάθει απ’ αυτούς ό,τι καλύτερο μπορούσε. Μέρος αυτού του πλούτου των γνωριμιών (50 πρόσωπα από τη διεθνή καλλιτεχνική σκηνή) φιλοξενείται στο βιβλίο του «ΔΙΑΛΟΓΟΙ», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ. Το βιβλίο περιλαμβάνει συζητήσεις που είχε ο ίδιος με όλα αυτά τα μεγάλα ονόματα της σύγχρονης τέχνης.
Τα παραπάνω αποτελούν τμήμα της πλούσιας σε πληροφορίες συνέντευξης που παραχώρησε ο κ. Δαββέτας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ενόψει της επικείμενης έκθεσης έργων του στη Θεσσαλονίκη.
Πρώτα ποιητής…
Κατά τη συζήτησή μας, αναφέρω σκόρπια πέντε από τις ιδιότητές που εντόπισα στο βιογραφικό του (αρθρογράφος, ζωγράφος, καθηγητής, ποιητής, συγγραφέας) και του ζητώ να προτάξει εκείνη που θεωρεί σημαντικότερη. Επιλέγει αυτή του ποιητή γιατί, όπως εξηγεί: «Ποίηση δεν είναι μόνο το να γράφεις κάποιες λέξεις. Συνδέεται με μια διάθεση αμεσότητας που έχεις στο να αλλάξεις πράγματα και να γίνεις μάρτυρας πραγμάτων. Αυτό μπορεί να σε οδηγήσει όμορφα και στις άλλες ιδιότητες, όπως στο να γίνεις καλός αρθρογράφος/δημοσιογράφος, καλός συγγραφέας. Με την ποίηση μπορείς να γίνεις και καλός ζωγράφος, αφού αυτό που ζεις μέσα από την ποιητική ματιά μπορείς να το μεταφέρεις στον καμβά μέσα από τα χρώματα και την σχεδιαστική σου ικανότητα. Μπορείς επίσης να γίνεις καλός καθηγητής, αφού αυτό το εμπειρικό στοιχείο, το βιωματικό, μπορείς να το χρησιμοποιήσεις στα μαθήματα για να υποστηρίξεις το αληθές στοιχείο των επιχειρημάτων σου».
Σε αρκετούς πίνακές του συνυπάρχει η εικόνα με κάποιους στίχους ή ένα σύντομο κείμενο. Περιγράφοντας αυτή την προσωπική εικαστική έκφραση, μιλά για «δικέφαλο ζωγραφικό λόγο». Όπως εξηγεί: «είναι όρος δικής μου επινόησης που στηρίζεται σε μια παρατήρηση του ποιητή Συμωνίδη, τον 4πΧ αιώνα, που έλεγε ότι “ η ποίηση είναι ζωγραφική που μιλάει και η ζωγραφική είναι σιωπηλή ποίηση”».
Ανάμεσα στα κομμάτια του παζλ που συνθέτουν τη ζωή του, σημαντικό τμήμα καταλαμβάνει η περίοδος που ήταν συντάκτης της Liberation επί πολιτιστικών θεμάτων. Είναι μια περίοδος που, όπως λέει, κάνει σημαντικές γνωριμίες. Μάλιστα, κάποιες απ’ αυτές εξελίχθηκαν σε δυνατές φιλίες.
«Πρόσωπα που με επηρέασαν»
Και αυτά τα πρόσωπα είναι που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο επηρέασαν σημαντικά τις καλλιτεχνικές του επιλογές. «Άτομα που με επηρέασαν είναι όλοι αυτοί οι σπουδαίοι καλλιτέχνες, που επί 15-20 χρόνια ήρθα σε επαφή μαζί τους και είδα πώς δουλεύουν και πώς σκέφτονται. Στη ζωγραφική, για παράδειγμα, δεν έμαθα να ζωγραφίζω γιατί πέρασα από κάποια σχολή, αλλά γιατί βρέθηκα δίπλα σε μεγάλα ονόματα της τέχνης. Αυτό είναι το ένα στοιχείο. Το άλλο είναι η καθοριστική σχέση που είχα με την μικρότερη αδερφή μου, η οποία δυστυχώς έφυγε νωρίς. Τολμώ να πω ότι τα έργα της ήταν αριστουργήματα ζωγραφικής. Κάποια στιγμή θα τα παρουσιάσω. Από την αδελφή μου έμαθα τι σημαίνει ελευθερία έκφρασης στη ζωγραφική και τι σημαίνει να ακολουθείς το ασυνείδητό σου, όχι το υποσυνείδητό σου. Το κορίτσι αυτό ήταν η πρώτη και βασική μου “ πηγή” εκμάθησης στη ζωγραφική και ακολούθησαν ονόματα όπως ο Γιόζεφ Μπόις, ο Άντι Γουόρχολ και ο μεγάλος Ζαν Μισέλ Μπασκιά, με τον οποίο είχα πολύ στενή φιλία».
«Αν δεν το κάνω, θα σκάσω»
Μπαίνοντας σε πιο λεπτά θέματα, τολμώ να ρωτήσω, αν υπάρχει κάτι που σκέφτηκε να το κάνει έργο, αλλά δίστασε να το μεταφέρει στον καμβά, ίσως για να μην γίνουν αποκαλύψεις. «Όχι, δεν υπάρχει», λέει και εξηγεί πως «όταν θέλω να μην αποκαλύψω κάτι, το παρουσιάζω με τρόπο που διατηρεί το βίωμα, όχι την αναπαραστατικότητα. Και το κάνω κυρίως μέσα από τη χρήση των χρωμάτων. Σε κάθε περίπτωση περνάω στο έργο την εμπειρία που θέλω. Αν δεν το κάνω θα σκάσω!».
Η φιλοσοφία
Μετά τις σπουδές στη Νομική, στη Θεσσαλονίκη (και το μπάσκετ που έπαιξε στον ΔΗΜΟΚΡΙΤΟ), έφυγε για το Παρίσι όπου σπούδασε Φιλοσοφία. Στην ερώτηση «Ποιες γνώσεις αποδείχτηκαν πιο χρήσιμες και καθόρισαν τον τρόπο σκέψης του;», απαντά δίχως δεύτερη σκέψη: «Η φιλοσοφία!».
«Αυτή», όπως σημειώνει, «έδωσε αιτία ύπαρξης και στην ποίηση που ήταν πιο αυθόρμητη. Η φιλοσοφία μού έδωσε δύναμη να μπορώ να συγκεντρώσω όλες τις ανησυχίες που ξεκινούσαν από την ποίηση και με έκαναν να έχω μια πολυεκφραστικότητα, αυτό που όταν ήμουνα μικρός όλοι το έλεγαν διάσπαση προσωπικότητας. Η φιλοσοφία λοιπόν, με τη βοήθεια πάντα και του μεγάλου δασκάλου μου, του Γιόζεφ Μπόις ήταν που με καθοδήγησε να φτάσω στο βασικό ερώτημα: Τι είναι ευδαιμονία; Το είναι ευτυχία της ζωής; Κι αυτό το συνδέω πάντα με το ερώτημα: Ποιος είμαι και τι θέλω από τη ζωή; Είναι αυτό που έλεγε και ο Αριστοτέλης για το “ όντως ον”: “ Ποιο είναι αυτό που πραγματικά είναι;”. Το μεγάλο ερώτημα της φιλοσοφίας. Αυτό λοιπόν με έκανε σε όλες μου τις σχέσεις, τις ανθρώπινες, τις δημιουργικές, να ψάχνω αυτό που “ πραγματικά είναι”».
Φοβία για τον θάνατο
Στην εξέλιξη της συζήτησης αγγίξαμε και το κεφάλαιο «φοβίες». «Η δική μου φοβία είναι ο θάνατος», λέει και συμπληρώνει: «Δίνω μεγάλη μάχη να την ξεπεράσω, κάνοντας ασκήσεις φιλοσοφίας και κυρίως, δημιουργίας. Δεν μπορώ να χωνέψω την απώλεια αγαπημένων μου προσώπων. Τρομάζω στην ιδέα! Προσπαθώ να καλύψω το γεγονός με μια φοβερή υπεδραστηριότητα, αλλά ακόμη δεν έχω κερδίσει τη μάχη που δίνω συνεχώς. Ελπίζω να την κερδίσω και να δεχτώ τον θάνατο ως κάτι φυσιολογικό».
Απαντά στον …εαυτό του
Στο σημείο αυτό τον φέρνω αντιμέτωπο με δύο …δικές του ερωτήσεις. Είναι δύο από τις συνολικά 34 ερωτήσεις που έθεσε ο ίδιος στον Andy Worhol, στη συνάντηση που, όπως πληροφορούμαι από το βιβλίο του «ΔΙΑΛΟΓΟΙ», είχαν στη Νέα Υόρκη, στις 4 Μαΐου του 1985.
-Η πρώτη είναι: Πιστεύεις στη δύναμη του σεξ όταν πρόκειται για δημιουργία;
«Όχι, δεν πιστεύω!», απαντά και εξηγεί: «Το σεξ είναι μία αρχική λειτουργία, είναι μία έλξη, αλλά, αν μείνει μόνο σ’ αυτό, τότε δεν γίνεται δημιουργία. Γίνεται μόνο μία καθαρά εγωιστική πράξη: Θέλω να κατακτήσω κάποιον, να νιώσω την ικανοποίηση της σωματικής επαφής και μετά …γεια σας! Η ουσία είναι, πώς μέσω του σεξ μπορούμε να φτάσουμε σε μία εσωτερική πληρότητα τόσο εμείς όσο και ο άλλος και έτσι το σεξ να γίνει σκαλοπάτι γι αυτό που ονομάζουμε πνευματικοποίηση της σχέσης. Αυτό εγώ το θεωρώ αγάπη».
-Η δεύτερη ερώτηση είναι: Ποια προσωπικότητα έχει ύψιστη σημασία για σας;
Στη περίπτωσή του, όπως αποκαλύπτει, δεν είναι μία αλλά τέσσερις οι προσωπικότητες, που με κάποιον τρόπο συμπυκνώνονται σε μία. Ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο Ντοστογιέφσκι, ο Γιόσεφ Μπόις και ο ποιητής Φερνάντο Πεσσόα. «Αυτοί οι τέσσερις για μένα φτιάχνουν το ένα πρόσωπο», σημειώνει.
Προχωρώντας η συζήτηση, τού δίνω κάποια λεκτικά ερεθίσματα, ζητώντας να μου πει εν συντομία αυτό που του έρχεται στη σκέψη.
*Πολιτική Ορθότητα:
– Η «ταλιμπάν» της παγκοσμιοποίησης που παίρνει θεολογικές διαστάσεις.
*Προσωπικά Δεδομένα:
– Κάτι που πρέπει να το προσέχουμε αλλά και να μη φοβόμαστε να το ανοίξουμε.
*Υστεροφημία:
– Ναι, εφόσον προέρχεται από μία δημιουργική συνέπεια.
*Σεξουαλική Παρενόχληση:
– Κάτι κακό. Μια προσπάθεια εξουσίας του ενός πάνω στον άλλο.
*Κίνημα “ metoo”:
– Η avant-garde των σύγχρονων ταλιμπάν, οι οποίοι δεν έχουν την έννοια του μέτρου, παρότι μιλάνε για ισομετρία. Όταν θέλεις να αλλάξεις τον Αισχύλο, γιατί θεωρείς ότι υπάρχει ανδροκρατία, αυτό λέγεται ύβρις εναντίων του πολιτισμού και της πολιτιστικής μνήμης. Παρόλο που το κίνημα γεννήθηκε για καλό σκοπό, στην πορεία έγινε ισοπεδωτικό.
*Κατώτατος μισθός:
– Θα έπρεπε να είναι στα 1.200 ευρώ!
*Θεσσαλονίκη.
– Η πόλη απ’ όπου ξεκίνησαν όλα. Εκεί σπούδασα, πρωτοερωτεύτηκα τρελά, έπαιξα πολύ μπάσκετ, έγινα πρόεδρος φοιτητικών εστιών την εποχή που εξεγέρθηκαν οι φοιτητές ενάντια στον διαχωρισμό αγοριών κοριτσιών στις φοιτητικές εστίες. Η πόλη όπου ξεκίνησα να γράφω ποίηση και γνώρισα τον άνθρωπο που με οδήγησε σε αυτήν, τον Μανώλη Αναγνωστάκη, ο οποίος στην πορεία έγινε νονός του γιου μου.
Η έκθεση στη Chalkos Gallery
Ολοκληρώνουμε τη συζήτηση με κάποιες πληροφορίες για την έκθεση ζωγραφικής στη Chalkos Gallery στην οποία, όπως λέει, θα παρουσιαστούν περισσότερα από 30 πρωτογενή έργα των τελευταίων τριών – τεσσάρων ετών. Τα έργα στηρίζονται σε μία σειρά από concepts. «Όσα προανέφερα για ζητήματα της καρδιάς, του κενού, των χρωμάτων, των μορφών και των εννοιών, θα τα δείτε στα έργα μου», σημειώνει. «Θα δείτε δέντρα που μπορεί να μην είναι δέντρα αλλά χρώματα. Θα δείτε καρδιές που μοιάζουν με πουλιά αλλά δεν είναι πουλιά, θα δείτε καρδιογράμματα και καρδιογραφήματα, θα δείτε…».
*Συνέντευξη στον Μπάμπη Γιαννακίδη