Το Κρατικό Λογοτεχνικό Α’ Βραβείο Μυθιστορήματος για το βιβλίο του «Η Μεγάλη Πλατεία», που απονεμήθηκε στον Νίκο Μπακόλα το 1988 από την τότε υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη, το βιβλιάριο σπουδών του, που εκδόθηκε όταν εγγράφηκε το 1944 στη Σχολή Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το απόσπασμα της ληξιαρχικής πράξης γέννησής του, φωτογραφίες του και το γραφείο με τη γραφομηχανή του είναι ορισμένα από τα προσωπικά αντικείμενα της εμβληματικής προσωπικότητας της πόλης, που φυλάσσονται πλέον σε αίθουσα που φέρει το όνομά του, στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο.
Τα αντικείμενα, η βιβλιοθήκη, η οποία αποτελείται από 4.000 τόμους και το αρχείο του (χειρόγραφα λογοτεχνικών έργων του, επιστολές, οπτικοακουστικό υλικό) παραδόθηκαν στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο με απόφαση των γιων του και είναι διαθέσιμα σε μελετητές και όσους θέλουν να γνωρίσουν πτυχές της ζωής του λογοτέχνη και δημοσιογράφου με σημαντική προσφορά στον πολιτισμό.
«Το αρχείο του Νίκου Μπακόλα, εκτός της βιβλιοθήκης με τα 4.000 βιβλία, αποτελείται από τα χειρόγραφά του που αποτυπώνουν τις επάλληλες γραφές του έργου του, τα οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικά, διότι μέσα από αυτά φαίνεται η εξέλιξη και διαμόρφωση της σκέψης του συγγραφέα, από τις επιστολές του που μαρτυρούν την επικοινωνία του με τους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής του, όπως ο Ελύτης, ο Σαμαράκης, ο Βαφόπουλος, ο Βαρβιτσιώτης, ο Χριστιανόπουλος, από ενδιαφέροντα τεκμήρια του βίου, προσωπικά αντικείμενα, βραβεία, αποδελτιώσεις και άλλα» τόνισε σε τιμητική εκδήλωση υποδοχής της δωρεάς, που πραγματοποιήθηκε χθες, ημέρα συμπλήρωσης 25 χρόνων από τον θάνατό του, η προϊσταμένη διεύθυνσης του Βαφοπουλείου Πνευματικού Κέντρου και Αρχείων Μαρία Τατάγια.
Η επικοινωνία με την οικογένεια του Νίκου Μπακόλα διήρκεσε αρκετό καιρό και πέρασε κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να γίνουν οι διεργασίες και να ληφθούν οι αποφάσεις, είπε η κ. Τατάγια τονίζοντας ότι «το ενδιαφέρον να αποκτήσει το Βαφοπούλειο το εν λόγω αρχείο, εκτός από το γεγονός ότι πρόκειται για ένα σημαντικό λογοτέχνη και αυτό από μόνο του είναι ένα αντικείμενο ενδιαφέροντος δεν ήταν διόλου τυχαίο» καθώς ο Γεώργιος Βαφόπουλος, ιδρυτής του Πνευματικού Κέντρου, στη διαθήκη του κάνει λόγο για το όνειρό του, το όραμά του να συγκεντρωθούν αρχεία λογοτεχνών της Θεσσαλονίκης στο Βαφοπούλειο».
Το αρχείο ενός συγγραφέα ως αντανάκλαση της κοινωνικής δραστηριότητας καταγράφει την ιστορική στιγμή κατά την οποία παράγεται το έργο του και συνακόλουθα και δική του άποψη γι’ αυτή. Επομένως είναι μια αξιόπιστη πηγή για την καταγραφή της ιστορίας του τόπου μας, της πόλης μας και σε συνδυασμό με άλλες μαρτυρίες όπως ο Τύπος, οι συνεντεύξεις κλπ. αποδίδουν το πνευματικό πολιτισμό της εποχής του. Ένα αρχείο είναι χρήσιμο στην κοινωνία διότι έτσι μπορεί να γνωρίσει μοναδικά τεκμήρια αποδεικτικά στοιχεία δηλαδή της κληρονομιάς της, πρόσθεσε.
Ένας φορέας, όταν αποκτάει ένα αρχείο, χαίρεται που προσθέτει αυτόν τον πλούτο στην πνευματική του περιουσία, όμως είναι και μία ευθύνη για τη σωστή διαχείρισή του και την πρόσβαση, να φέρει το κοινό σε επαφή με μοναδικά και αδημοσίευτα ντοκουμέντα που βρίσκονται θησαυρισμένα σε αυτό, να το παραδώσει στην έρευνα και στην εκπαιδευτική διαδικασία, ανέφερε η πρόεδρος του Βαφοπουλείου Πνευματικού Κέντρου Μίνα Φιλιοπούλου διευκρινίζοντας ότι ένα μέρος του υλικού θα είναι διαθέσιμο και σε ψηφιακή μορφή.
Ευχαριστώντας τον γιο του λογοτέχνη Χριστόφορο Μπακόλα, που εμπιστεύτηκε στο Βαφοπούλειο το αρχείο του πατέρα του τόνισε ότι αναμένει την προσέλευση των ενδιαφερόμενων, των πολιτών της Θεσσαλονίκης και της λοιπής Ελλάδας για να μελετήσουν το αρχείο του Νίκου Μπακόλα και να επισκεφθούν την αίθουσα που στεγάζει προσωπικά του αντικείμενα.
«Ήταν μία απόφαση δική μου και του αδερφού μου να δωρίσουμε το αρχείο του πατέρα μας στο Βαφοπούλειο. Είχε μία πολύ καλή σχέση με τον κ. Βαφόπουλο και την κ. Βαφοπούλου» υπογράμμισε ο Χριστόφορος Μπακόλας.
Ο πεζογράφος της Θεσσαλονίκης
«Η Θεσσαλονίκη είναι ο τόπος όπου γεννήθηκα. Εδώ σπούδασα. Εδώ μεγάλωσα και όπως είναι φυσικό όλα σχεδόν τα βιβλία που έχω γράψει έχουν μέσα τους, σαν υπόβαθρο τη Θεσσαλονίκη. Πιστεύω ότι έχει πράγματα, τα οποία αξίζει να ειπωθούν, είναι μία πόλη, θα ‘λεγα, που διαποτίζει κάπως τους ανθρώπους της και περισσότερο αυτούς που θέλουν να την εκφράσουν» ανέφερε ο Νίκος Μπακόλας σε απόσπασμα συνέντευξής του, που προβλήθηκε κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης.
Για τη σημασία του έργου του Νίκου Μπακόλα, μίλησε η καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Λογοτεχνικής Εκπαίδευσης Βενετία Αποστολίδου τονίζοντας ότι ήταν ένας από τους σημαντικότερους πεζογράφους της μεταπολεμικής λογοτεχνίας, ότι το έργο του θα μελετάται από την κριτική και τη φιλολογία στο μέλλον και το αρχείο προορίζεται να συνδράμει σε αυτή τη μελέτη.
«Το έργο του Μπακόλα συνεισέφερε στην ανάπτυξη της τέχνης του μυθιστορήματος. Πεζογράφος με έμφυτη κλίση προς τη μυθιστοριογραφία αντιλαμβανόταν το μυθιστόρημα ως σύνθεση. Τα μυθιστορήματά του κατορθώνουν τη σύνθεση πολλών διαφορετικών ανθρώπων, χαρακτήρων, ακέραιων, μοναδικών που έρχονται από πολλές και διαφορετικές πολιτισμικές παραδόσεις, κοινωνικά στρώματα, ιδεολογίες. Το μυθιστόρημά του είναι έπειτα σύνθεση φωνών. Η πολυφωνικότητά του είναι βαθιά και κατορθώνεται με χίλιους τρόπους. Ακούγονται φωνές ατόμων και συλλογικών υποκειμένων, έχουμε συγκερασμό διήγησης και μίμησης, διαλογικότητα μεταξύ διαφορετικών φωνών και εστιάσεων, ισορροπία ανάμεσα στην αποσπασματικότητα και την ολότητα στον τρόπο που ασκείται η οργανωτική εξουσία του αφηγητή χωρίς να επιβάλλονται απόλυτα αλήθειες. Όπως έχει γραφτεί, το έργο του Μπακόλα είναι κοιτίδα διαλόγου διαφορετικών κοσμοαντιλήψεων και ιδεολογιών που σφράγισαν τη ζωή στη μεταπολεμική Ελλάδα τέλος είναι σύνθεση επιπέδων αφήγησης» επισήμανε.
Ο Νίκος Μπακόλας με το έργο του απέδειξε ότι η καλή λογοτεχνία, όσο κι αν εφορμάται από έναν τόπο και μια τοπική παράδοση συμμετέχει σε ευρύτερες κινήσεις και ρεύματα. Από αυτή την άποψη ο Μπακόλας είναι πεζογράφος της Θεσσαλονίκης με τον ίδιο τρόπο που ο Αναγνωστάκης είναι ποιητής της Θεσσαλονίκης, υπογράμμισε.
Γέννημα θρέμμα της Θεσσαλονίκης και κάτοικος της Συνοικίας των Εξοχών, ο Νίκος Μπακόλας αναπαράστησε με συνέπεια, αισθητική αρτιότητα και κοινωνικοπολιτική ευαισθησία τη γενέθλια πόλη του σε κρίσιμες στιγμές, όταν οι προσωπικές ιστορίες των ηρώων του συναντώνται με τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας: Ο απόηχος της Μικρασιατικής Καταστροφής, η Κατοχή, ο Εμφύλιος, η μεταπολεμική Ελλάδα, είπε η Φιλοθέη Κολίτση, Φιλόλογος Σχολική Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Πολυσχιδής προσωπικότητα, πολυπράγμων, βαθύς γνώστης της ελληνικής, αλλά και της ξένης λογοτεχνίας άφησε πλούσιο πεζογραφικό έργο, πρωτότυπο και μεταφρασμένο, με το οποίο κατατάσσεται στην πρωτοπορία των Ελλήνων συγγραφέων της γενιάς του.
Ο Νίκος Μπακόλας ήταν ένας άνθρωπος που αγάπησε την πόλη του και της πρόσφερε από καρδιάς ό,τι περισσότερο μπορούσε, ανέφερε ο ηθοποιός του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος Δημήτρης Βάγιας, ο οποίος αναφέρθηκε στους ρόλους που ανέλαβε ο λογοτέχνης στη διοίκηση του ΚΘΒΕ, εκτιμώντας ότι υπηρέτησε το θέατρο με μεγάλη αγάπη και μεράκι. Ήταν ένας από τους τέσσερις ιππότες του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος- ο Καραντινός, ο Κιτσόπουλος, ο Ευαγγελάτος και ο Μπακόλας ήταν οι πιο πετυχημένοι διευθυντές του, είπε ο κ. Βάγιας, ο οποίος διάβασε το κείμενο «Στις αυλές της θάλασσας», στο οποίο ο Νίκος Μπακόλας περιγράφει την περιοχή των παλαιών «Εξοχών», κεντρική τοποθεσία των έργων του.
Η αίθουσα «Νίκος Μπακόλας» βρίσκεται στον 6ο όροφο του Βαφοπουλείου Πνευματικού Κέντρου.
Ο Νίκος Μπακόλας γεννήθηκε το 1927 στη Θεσσαλονίκη, μετά τη στρατιωτική του θητεία στην αεροπορία (1947-50), ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Μαθηματικό Τμήμα της Φυσικομαθηματικής Σχολής Θεσσαλονίκης το 1956. Παράλληλα με τις σπουδές του άρχισε την ενασχόλησή του με τη δημοσιογραφία, που αποτέλεσε αργότερα την κύρια επαγγελματική του δραστηριότητα μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1986.
Εργάστηκε κατά καιρούς ως συντάκτης, μεταφραστής, συντάκτης ύλης, ή υπεύθυνος φιλολογικών και καλλιτεχνικών σελίδων σε όλες σχεδόν τις ημερήσιες εφημερίδες της Θεσσαλονίκης («Μακεδονία, «Ελεύθερος Λαός», «Θεσσαλονίκη», «Νέα Αλήθεια», «Δράσις») δημοσιεύοντας μεταφράσεις, άρθρα και φιλολογικά δοκίμια.
Διετέλεσε, επίσης, προϊστάμενος του Τμήματος Τύπου της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης και υπό αυτή την ιδιότητα άτυπος γραμματέας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής, εισηγητής δραματολογίου και καλλιτεχνικός διευθυντής του Κ.Θ.Β.Ε. (1980-1982 και 1990-1993) και Γενικός Διευθυντής της ΕΡΤ3 για πέντε μήνες (1989-1990).
Κ. Γιαννίκη
φωτ.αρχείου